Вечарынка позна кончылася, гадзіне а чацвёртай. Даніла падышоў да Ганны.
- Дахаты разам пойдзем?
- Ну, вядома. Чаго пытаешся? З кім жа я пайду?
І яна загадкава ўсміхнулася. Даніла не зразумеў гэтае ўсмешкі.
Дарогай маўчаў. Змора адчувалася. А ўсярэдзіне ссала нешта, нейкае новае пачуццё раджалася. Якое - не знаў Даніла. Невыразнае. Але звязанае з Ганнай.
Ганна азвала яго:
- Што маўчыш, мой дзядулька? Злуеш, можа?
- На каго?
- Можа, на мяне?
- Ды не, за што я буду злаваць. Так, нешта дрэнна... Змора нейкая... Цяжка. Падумаеш - страшна робіцца. Слабы я, Ганна. Мо стары ўжо, затым... Каб што яснае, выразнае, а то - цемра. Невядома, што далей...
- Глупства. Што далей? Усё, што належа... Будзем жыць, працаваць... Чаго ж табе яшчэ?
- Жонку кіну, сям'ю... А ці ведаеш ты, Ганна, што ўрасла яна ўжо ў мяне... сям'я... Часткай мяне зрабілася. А тады што ж: пуста... Чым запоўніць?
- Ну, аб гэтым і думаць не варта. Запоўніць? Абы посуд быў, а чаго наліць - стане... Ды што ты нешта? То бадзёры быў, смелы, жыць хацеў, а то... нядобра гэта.
Даніла маўчаў трохі.
- Ты, Ганна, дужэйшая за мяне. Ты маладая. І ты падтрымліваеш мяне...
- Куды там!..
- А знаеш, Ганна, чаго я баюся?
- Ну?
- Я баюся, што занадта люблю цябе...
- Ат, кінь ты... Люблю, люблю... Трэба прасцей на рэчы глядзець. Ну, здружыліся, зразумелі адзін аднаго... Ну, можа, упадабалася табе трохі... як жанчына... Хочаш мяне... Навошта выдумваць яшчэ нешта надзвычайнае, вялізнае, страшное... Час ужо знаць, што такое любоў...
- Ды я не спрачаюся. Ну, няхай так, няхай любоў - гэта тое, што ты гаворыш... Дык хіба не можа быць яно моцным, вялізным, такім, што - страшна...
- Ат!..
Колькі часу маўчалі. Загаманіла зноў Ганна:
- Гэта праўда, нядужы ты. Мала ў цябе гэтага задору жыццёвага, упартасці... Не стары ты... надарваўся...
- Надарваўся... Ну, вядома, надарваўся... Але ж хочацца быць дужым, смелым, упартым...
Памаўчаў трохі.
- Слухай, Ганна! Ты паможаш мне, ты не пакінеш мяне?..
Нейкая трывога чувалася ў голасе. З напружнасцю чакаў адказу.
- Адкуль жа я ведаю, - ціха сказала Ганна.
Ляцелі дзянькі. Яны заўсёды ляцяць, мільгаюць у вечнасці, як матылі. Ніколі не спыняюцца. Мо б каму й хацелася іх спыніць, затрымаць, але дарма!
Вось Данілу часам таксама дужа хацелася спыніць бягучы час, каб застыгнуў ён на адным моманце, каб тое, што перажываў ён у той момант, век не знікала...
А часамі інакш. Часамі нудна было, і жыццё марудным здавалася. Тады - каб шпарчэй, каб не прыкмячаць, як цягнецца час, каб не адчуваць яго нуднага поступу... Або - праваліцца ў скрозьдонне...
Усяк было...
Ужо, растрасаючы мокрую жоўць, пракавыляў кастрычнік. Лістапад скуў ледзянымі ланцугамі аголеную зямлю. Ужо марознай празрыстасцю працялося паветра. Але снегу яшчэ не было - рана.
Адсвяткавалі вялікае свята - гадавіну Кастрычніка. Хораша было. У Данілы ўвесь дзень быў узняты настрой. Як ішоў у дэманстрацыі, пяяў на ўсё горла. І ў вачах быў агонь. Сталёвы... Адчуваў сябе часткай магутнага, моцнага і сам быў смелы, магутны.
Чырвань усюды ззяла пабедна, урачыста. Чырвань гарэла крывавым агнём. І агнём разлівалася наўкола. Запальвала, уздымала, абуджала.
Даніла йшоў поплеч з Ганнай і рад быў, што яна маленькай, нязначнай цяпер здавалася. Цяпер Даніла быў сам моцны, дужы. І думаў са здавальненнем: «Дык не, не з-за Ганны ўсё гэта, яна таксама - дробязь. А цягне мяне, уздымае з жыццёвае багны во гэта - чырвонае. Агульнае, вялікае і магутнае. Яно ўсім дае моцы, усіх адраджае».
І з натхненнем глядзеў уперад, скрозь людзей, скрозь будынкі і бачыў, як у сне, нешта таемна-прыгожае. Такое, што ні да чаго не падобна, што ў зорных праменнях...
А ўвечары быў спектакль у клубе. Ганна на сцэне іграла, Даніла сядзеў сярод людзей адзінотны, пакінуты. Прынамсі настрой быў такі ў яго.
Чагосьці нялоўка было. Асабліва як вуха лавіла гутаркі пра Ганну. Усе казалі, што добра іграе яна. Хвалілі. Даніла тады тупіўся, нават чырванеў.
Дзіўна гэта... Яму чагось быццам стыдна было за Ганну. А мо не падабалася, што ўсіхная яна сёння, што ад яго далёкая? Хто яго ведае... Толькі дрэнна было яму. І без следу згінуў святочны настрой.
На сцэне таксама Змітровіч іграў, Ганнінага каханка. Як заставаліся яны разам на сцэне, як кахаліся, мілаваліся, тады ў Данілы едкім шчолкам аблівалася нутро. Здавалася, што ўсе на яго глядзяць, хоць, пэўна, ніхто і не думаў. Здавалася таксама, што занадта шчырасці ў Ганны з Змітровічам, што не йграюць яны, а ўзапраўды кахаюцца.
Злосць ахапляла, рэўнасць дурная чарвяком атрутным шавялілася.