Як ужо ў паветры ледзь прыкметна разлілося рэдзенькае валакно змроку, Даніла ізноў падходзіў к будынку народнага суда.
У досыць раскошным пакоі было поўна людзей. Як увайшоў Даніла, усе нацэліліся ў яго цікавым поглядам. Зашапталіся.
Адразу ўцяміў Даніла, што сабраліся на яго паглядзець, яго цікавую справу паслухаць. Дасадна зрабілася і прыкра. Нахмурыўся, але смела, проста стаў усіх азіраць.
Шукаў вачмі Ганну - ці не прыйшла... Не, няма. Замест яе жонку ўбачыў. Сядзіць у кутку, акружаная суседкамі. І з ёй яны... дзеці. Прытуліліся палахліва да маткі.
- Нашто прывяла! Нашто душы псаваць дзіцячыя!..
І злосць на Арыну выбухнула ў Данілы.
Сеў у другім кутку на зэдлік, абапёрся аб сцяну, задумаўся. Прыемна ціхамірыла стрымленая аднамерная гутарка. Драмаць захацелася.
Але зараз усе ўзняліся. Выйшаў суд з бакоўкі. Суддзя стаў чытаць прыгавор па папярэдняй справе. Няўважна слухаў Даніла дакучліва-нудныя словы...
...Украў... Паказанні сведак... Па стацці...
Лягчэй стала, як кончыў. Паселі ўсе. І Даніла. Суддзя ўзяў з вялізнай кучы адзін сшытак і абвясціў важным, але нудным, змораным голасам:
- Слухаецца справа грамадзяніна Данілы Кірылава Чаборскага па заяве яго аб развязанні браку з грамадзянкай...
Данілу скрозь зямлю праваліцца захацелася - гэтак было не па сабе. Усе паціхлі ў напружнай нерухомасці. Толькі моўчкі перабягалі вачмі з яго на Арыну і назад.
А потым вальней стала, як суддзя пачаў дапытваць, як пайшло звычайным ладам.
На запытанне суддзі, ці згодна на развод, Арына скрозь слёзы пачала жаліцца на свой лёс, на тое, што чакае яе, на гаротную долю дзяцей... Суддзя перапыніў яе:
- Аб гэтым потым...
І звярнуўся да Данілы:
- Якія вы маеце прэтэнзіі на агульную вашу маёмасць і чым можаце забяспечыць жыццё вашых дзяцей?
Даніла ўстаў.
- Таварыш суддзя! Я нічога не хачу і нічога не вымагаю. Мне нічога не трэба. Няхай ёй усё застаецца. Вось толькі дзеці... Дзяцей я хочу сабе ўзяць. Я прашу суд зрабіць гэта. Я маю на гэта пэўныя прычыны...
І ён пачаў гаварыць аб выхаванні дзяцей, аб тым, у якія абставіны трапяць яны, калі застануцца пры матцы, і г. д. Доўга і горача гаварыў. Арына колькі разоў памыкалася перапыніць яго, але суддзя яе сунімаў.
Як скончыў Даніла, суддзя запытаў Арыну, ці згодна яна аддаць дзяцей. Тая зноў палілася плоймай рэзкіх, слязлівых слоў, перамешаных з жорсткай кляцьбой. Пра яе згоду і гутаркі не магло быць. Ледзь уціхамірыў яе суддзя.
- У гэтай справе мы павінны прыслухацца да голасу саміх дзяцей. Іхная прыхільнасць вырашыць спрэчку. Дзеці, вы да каго хочаце пайсці: да таткі ці да мамкі?
Глыбокая ціша агарнула пакой. Усе погляды абярнуліся туды, адкуль палахліва глядзелі сумныя вочкі. Даніла ўзняўся, падаўся да іх. Голасам, поўным шчырае ласкі, пяшчоты, паклікаў:
- Дзетачкі! Сцёпка, Манечка! Пойдзем ка мне!
Яны маўчалі, спалоханыя. Суддзя яшчэ раз запытаў:
- Ну, ды к каму ж вы хочаце: к мамцы ці к бацьку?
- К мамцы, - праказалі ледзь чутна і раптам абодва горка, жаласна заплакалі.
Нервовы гоман прабег па пакоі. Даніла да суддзі рваўся:
- Таварыш суддзя! Дазвольце сказаць...
- Пачакайце! - перапыніў той. - Мы чулі ўжо вашыя словы, і ўсё будзе прынята пад увагу.
Яшчэ колькі дробных запытанняў.
- Суд выходзіць на нараду...
Бурлівая гаворка напоўніла пакой. Усе напераспехі дзяліліся ўражаннямі, выказвалі свае думкі, загадвалі на тое, які прыгавор будзе.
Даніла сеў на сваё месца, у куток. Нервова церабіў бараду, разважаў, што можа пастанавіць суд. Ён не думаў раней, што так абернецца справа. Ён быў перакананы, што дзеці з ім застануцца. А цяпер - усё перавярнулася. Толькі астатнія словы суддзі давалі надзею. Пэўна ж, і сапраўды суд прыме пад увагу яго словы, не дапусціць, каб дзеці загінулі ў багне беспрасветнага мадзення.
Доўга цягнулася нарада. Нецярплівасць усіх ахапіла. Але вось адчыніліся дзверы. Усе ўсталі, замярцвелі ў напружным чаканні. Толькі чутна было сударгавае хліпанне дзяцей...
- Імем Беларускай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі... - аднатонна-ўрачыста зычэў голас суддзі.
Даніла з нецярплівасцю прапускаў міма вушэй усе непатрэбныя словы, напружна ждаў, калі пра дзяцей... І вось - «...дзеці, як выказаўшыя відавочную прыхільнасць да маткі, астаюцца пры грам. Арыне Чаборскай. На іх пракорм і выхаванне гр. Даніла Чаборскі павінен кожны месяц выдаваць па пятнаццаць рублёў...»
І далей зноў непатрэбныя, нудныя словы. А тыя - важныя, прыкрыя - усё звінелі ўвушшу ў Данілы, перапляталіся з акраўкамі думак.