«Nu, konfesu, via moŝto!» li diris. «Ĉu forte vi ektimis, kiam miaj bravuloj ĵetis al vi ŝnuron ĉirkaŭ la kolon? Certe, la ĉielo ŝajnis al vi ŝafofelo[39]? Jes, jes, vi nepre balanciĝus nun sub la transtrabo, se tiam ne estus alkurinta via servisto. Mi lin tuj rekonis, la maljunulaĉon. Ĉu venis al vi en la kapon, via moŝto, ke la viro, kiu vin alkondukis al gastejo, estis la imperiestro mem? (Li penis sin ŝajnigi grava kaj mistera.) Vi grave kulpiĝis antaŭ mi», daŭrigis li, «Tamen mi indulgis vin pro via virto, pro tio, ke vi faris al mi servon, kiam mi estis devigata min kaŝi al miaj malamikoj. Ĉu nur tion vi vidos? Ĉu, nur tiel mi rekompencos vin, kiam mi rericevos mian regnon? Ĉu vi promesas servi al mi fervore?»
La demando de la rabisto kaj lia aroganteco ŝajnis al mi tiel amuzaj, ke mi ne povis ne rideti.
«Pri kio vi ridetas?» li demandis, sulkigante la frunton. «Ĉu eble vi ne kredas, ke mi estas la imperiestro? Diru malkaŝe!» Mi konfuziĝis. Nomi la vagulon imperiestro, mi neniel povis: tio ŝajnis al mi nepardonebla kuraĝmanko. Sed se mi nun nomus lin uzurpulo, mi elmetus min al certa pereo; tamen, tio, por kio mi estis preta sub la pendigilo, antaŭ la okuloj de la tuta popolo, en la unua flamo de indigno, tio nun estis konsiderata de mi senutila fanfaronaĵo. Mi hezitis. Pugaĉov kun severa mieno atendis mian respondon. Fine (eĉ hodiaŭ mi kun kontentiĝo rememoras la tiaman momenton) la devosento eksuperis en mi la homan malfortecon. Mi respondis: «Aŭskultu! mi diros al vi la tutan veron. Konsideru mem, ĉu mi povas kredi, ke vi estas la imperiestro. Vi, homo prudenta, tuj mem komprenus, ke mi ruzas».
«Kiu do mi estas, laŭ via konsidero?»
«Dio scias! Sed kiu ajn vi estas, vi faras danĝeran ŝercon». Pugaĉov fluge min alrigardis.
«Do vi ne kredas, ke mi estas la caro Petro Fedoroviĉ? Nu, bone. Sed ĉu homo kuraĝa ne atingas ĉion? Ĉu Griŝka Otrepjev[40] ne iam estis caro? Pensu pri mi kion ajn, sed ne forlasu min. Ĉio cetera estu por vi indiferenta. Ĉiu pastro estas patro[41]. Servu al mi kun plena fideleco, kaj mi vin nomos princo Potjomkin kaj ĉefmarŝalo. Kion vi opinias pri tio?»
«Ne», respondis mi firme, «Mi estas naskita nobelo, mi ĵuris fidelecon al nia imperiestrino; servi al vi mi ne povas. Se vi efektive deziras fari al mi bonaĵon, permesu al mi foriri Orenburgon».
Pugaĉov enpensiĝis.
«Sed se mi vin nun foririgos», li diris, «Ĉu vi promesas almenaŭ ne servi kontraŭ mi?»
«Kiel mi povas tion promesi?» mi respondis. «Vi ja mem scias, ke tio ne okazos laŭ mia volo: se oni sendos min kontraŭ vin, mi iros, nenio restos al mi por fari. Jen vi mem nun estas hetmano, vi mem postulas obeadon de viaj subuloj. Kio okazus, se mi ne plenumus mian militservan devon, kiam mia servo estos postulata? Mia kapo estas en viaj manoj: se vi liberigos min, mi vin dankos; se vi ekzekutos min, Dio vin juĝu; tamen mi diris al vi la veron».
Mia sincereco videble mirfrapis Pugaĉovon.
«Estu tiel!» li diris, frapante min sur la ŝultron, «Laŭ mia volo, mi punas, laŭ mia volo — indulgas. Iru al ĉiuj kvar flankoj[42], faru kion vi volas. Morgaŭ venu por adiaŭi min, sed nun iru dormi; ankaŭ mi sentas min dormema».
Mi forlasis Pugaĉovon kaj eliris eksteren. La nokto estis senventa kaj frosta. La luno kaj steloj forte brilis, lumigante la placon kaj la pendigilon. La citadelo staris silenta kaj senluma. Nur en la trinkejo vidiĝis lumo kaj bruis malfruiĝintaj diboĉuloj. Mi alrigardis la pastran domon. La fenestrokovriloj kaj pordego estis ŝlositaj. Sajne en la domo ĉio estis trankvila.
Mi venis en mian loĝejon kaj trovis Saveljiĉon malĝojegan pro mia foresto. La sciigo pri mia liberiĝo lin nedireble ĝojigis.
«Dankon al vi, Sinjoro Dio!» li diris, farante signon de kruco, «Morgaŭ en la plej frua mateno ni forlasu la citadelon kaj ni iru, kien la okuloj rigardas[43]. Mi preparis al vi ion por manĝi, karulo; manĝu kaj poste dormu ĝis mateno kvazaŭ en Dia sino»[44].
Mi sekvis lian konsilon kaj, vespermanĝinte kun grandega apetito, mi ekdormis sur la nuda planko, laca korpe kaj anime.
Ĉapitro IX
La disiĝo
Dolĉa estis la kurtiĝo Nia, kara belulin’,
Tre malgaja — la disiĝo.
Kvazaŭ kor’ forlasus min!
Frumatene vekis min tambursonoj. Mi min direktis al la kunvenejo. Tie, apud la pendigilo, jam aranĝis sin laŭ militista maniero la bando de Pugaĉov. La kozakoj estis surĉevale, la infanteriaj soldatoj staris ĉe pafilo. Standardoj flirtis. Kelke da pafilegoj, inter kiuj mi rekonis ankaŭ nian, estis metitaj sur militirajn afustojn. La tuta loĝantaro amasiĝis tie, atendante la uzurpulon. Ĉe la perono de la kapitana domo kozako tenis je la brido belan blankan ĉevalon de kirgiza speco. Mi serĉis per la okuloj la kadavron de la edzino de la kapitano. Ŝi estis forportita iom flanken kaj kovrita per mato. Fine Pugaĉov eliris el la domo. Ĉiuj demetis la ĉapojn. Pugaĉov haltis sur la perono kaj salutis la popolon. Unu el la kozakoj donis al li sakon kun kupraj moneroj, kaj Pugaĉov plenmane disĵetadis ilin. La popolo kriegante kolektis la monerojn, kaj ne mankis kripligoj. Pugaĉovon ĉirkaŭis liaj ĉefaj kunkulpuloj. Inter ili staris ankaŭ Ŝvabrin. Niaj rigardoj renkontiĝis; en mia li povis legi malestimon; kaj li sin deturnis kun esprimo de nekaŝata malamo kaj ŝajniga mokemo. Pugaĉov, rimarkinte min en la popolamaso, kapsignis al mi, ke mi aliru.
«Aŭskultu», li diris, «Iru tuj Orenburgon kaj anoncu, laŭ mia komisio, al la guberniestro kaj al la generaloj, ke ili atendu min en la urbo post semajno. Konsilu al ili, ke ili akceptu min kun infana amo kaj obeemo, alie ili ne evitos kruelan ekzekuton. Feliĉan vojaĝon, via moŝto!»
Poste li sin turnis al la popolo, montrante Ŝvabrinon.
«Jen via nova citadelestro, infanoj! Obeu ĉiujn liajn ordonojn, li respondas antaŭ mi por vi kaj por la citadelo!» Konsternite mi aŭdis tiujn vortojn. Ŝvabrin fariĝas citadelestro, Marja Ivanovna restas en liaj manoj, Dio! Kio estos al ŝi!
Pugaĉov malsupreniris de la perono. Oni alkondukis lian ĉevalon. Li vigle surseliĝis, ne atendante la kozakon, kiu estis lin helpanta.
En la sama momento mi vidis, ke el la popolamaso iras mia Saveljiĉ rekte al Pugaĉov kaj prezentis al li paperfolion. Mi ne povis diveni, kio sekvos.
«Kio ĝi estas?» grave demandis Pugaĉov.
«Bonvolu legi, tiam vi scios», respondis Saveljiĉ. Pugaĉov prenis la paperon kaj longe pririgardis ĝin kun mieno signifoplena.
«Tro sagace vi skribis», li diris fine, «Miaj klaraj okuloj nenion povas deĉifri. Kie estas mia ĉefsekretario?»
Junulo en kaporala uniformo rapide alkuris al Pugaĉov.
«Legu laŭte!» ordonis la uzurpulo, donante al li la paperon. Mi estis tre scivola scii, pri kio mia vartisto elpensis skribi al Pugaĉov.
La ĉefsekretario laŭte eksilabis jenon: «Du halatoj, unu el kruda kalikoto, alia el striita silko, sume 6 rublojn»…
«Kio tio estas?» diris Pugaĉov, sulkigante la frunton.
«Bonvolu ordoni legi plu», trankvile respondis Saveljiĉ.
La ĉefsekretario daŭrigis:
«Uniforma surtuto el maldika verda drapo 7 rublojn. Blanka drapa pantalono — 5 rublojn. Dekdu ĉemizoj el holanda tolo kun manumoj — 10 rublojn. Vojaĝa skatolo kun tevazaro — 2 rublojn kaj duonan»…
«Kia mensogaĵo tio estas?» interrompis Pugaĉov. «Kiun intereson mi havas pri iuj vojaĝskatolo kaj pantalono kun manumoj?»
40
La unua ruslanda nomuzurpulo:, Grigorij Otrepjev, en la historio nomata Falsa Dimitrij, per trompo akiris la caran tronon 1605 kaj regis ĝis 1606, kiam li estis mortigita. Li ludis la rolon de Dimitrij, la plej juna filo de Ivano IV, kiu mortis (aŭ estis mortigita) en sia sepa jaro.