Mi hontis silente. Sed interne mi tamen restis ĉe mia metodo. Por trovi la plej bonan rimon, la solan ĝustan, oni ja devas konscii kio troviĝas elektebla. Tio al mi ŝajnis klara kiel tago.
La impostobjektoj priparolis ’La Araneaĵon’ de la Vasa teatro. Precipe unu sceno impresis ilin: tiu sceno de la lasta akto, kiam la nobla fripono donacas al la malnobla fripono ĉekon de 250 000 kronoj. Imagu ducent kvindek mil!
”Jes, sed ĉu ne estis iomete nenature?” demandis unu el ili.
”Ĉiuokaze estis impone! Mil diabloj, ĉu ne estis impone?”
Ducent kvindek mil. La tono per kiu tiuj vortoj prononciĝis estis kortuŝe serioza. En ĝi kuŝis vera kaj malbigota pieco. Kaj mi pensis: tiuj respektas siajn diojn pli multe ol mi iam respektis la miajn. Mi saltis el miaj pensoj pro tio ke Gabriel subite kaptis mian brakon.
”Jen Max!” li diris.
Efektive estis nia komuna amiko Max, juna poeto kun profunde filozofia inklino. Li haltis ĉe la pordo kaj skoltokule rigardis ĉirkaŭen, kvazaŭ serĉante iun. Li portis palton kaj ĉapelon, kaj akvo fluis de li. Ekvidante nin li distrite kapsignis — ni gestis al li veni al ni, sed li restis staranta kaj rigardis ĉirkaŭen per esploraj okuloj malantaŭ la okulvitroj.
Gabriel lin atente gvatis:
”Rigardu lin”, li diris. ”Nun li dubas pri la realeco de la fenomenoj.”
Mi persone ne povis klare vidi tion laŭ lia aspekto, sed tio ŝajnis al mi tre kredinda. Tia dubo en si mem havas sian motivon. Kaj Max jam vidis multajn landojn kaj popolojn kaj malgraŭ sia juneco trinkis el antikvaj kaj duone forgesitaj fontoj de saĝo. Li deprenis la ĉapelon kaj iris kelkajn paŝojn direkte al ni, sed denove haltis por miope kaj esplore rigardi kelkajn tre ebriajn komandorojn de la Vasa ordeno. Lia korve nigra hararo falis en longaj bukloj kaj faskoj ĉirkaŭ lia granda, volba filozofa frunto, kaj en la miniature fajna suba parto de lia vizaĝo la ruĝaj lipetoj moviĝis formante misteran rideton, kiu ŝajnis eldiri finan juĝon pri la komandoroj: nerealaj! Li glitis preter ili kaj fine direktis sin al ni, sed subite haltis antaŭ la tablo de la impostobjektoj, etendis sian bastonon al la plej dika el ili, tiu kiu ĵus diris: ducent kvindek mil, kaj delikate tuŝis lin per la hoko de sia bastono.
La viro sidis senparole kaj ŝajnis proksima al apopleksio. Unu el la kompanoj penis ion diri, sed kapablis eligi nur: ’sinjoro… sinjoro!…’
Sed Max, kiu ŝajnis kontente surprizita de tio, ke lia bastono vere trafis iaspecan firman objekton, jam perdis ĉian intereson por ili kaj trankvile turnis sin al ni: ”ĉu eblas sidiĝi ĉe vi?”
Sed la dikulo fine rekonsciiĝis. Li duone stariĝis, sed tuj bume refalis: ”Sinjoro! Kreteno! Kion vi permesas al vi? Mia nomo estas…”
Max surprizite rigardis lin, kvazaŭ li neniam antaŭe lin vidus. Eble li ankaŭ ne faris tion. Li komprenis nenion de la tuto, krom ke lin komplete senmotive ofendas fremdulo, kaj ke li laŭ praaj leĝoj de honoro devas repagi per sama valuto. Li faris subliman geston de malestimo, kiu ŝajne forpuŝis la tutan kompanion:
”Nomo?” li diris. ”Ne necesas! Abscesoj de nuntempa komerco! La nomoj ne interesas min! — Mi iros eksteren por depreni la palton”, li diris turnite al ni.
Kvietiĝis inter la tabloj. La ĝojo de la abscesoj estis difektita. Ili rapide pagis kaj preparis sin por foriri. La rigardoj, kiujn ili ĵetis al nia angulo, vakis je simpatio.
Gabriel konsideris ke la situacio postulas klarigon.
”Sinjoro”, li diris al la dikulo, ”nia amiko estas poeto kaj filozofo. Mi petas vin esti konvinkita, ke li havis nenian intencon ofendi vin tuŝante vin per sia bastono. Li nur volis certiĝi, ke vi estas reala…”
La abscesoj jam estis ekster aŭdokapablo.
”Espereble ili ne mortigos lin ekstere”, diris Gabriel.
Ni dumlonge atendadis maltrankvile. Max ne revenis. Mi timas, ke ili malrealigis lin.
Åge (1916)
Juna vidvino estis survoje al tombo kun sia knabeto ĉema ne. Ĉe la tombeja pordego ŝi aĉetis simplan kroneton el primoloj.
”Imagu, panjo”, diris la filo, ”ke paĉjo ĝojos pro la krono!”
”Ni esperu tion”, diris la patrino.
”Åge ankaŭ volas doni kronon al paĉjo.”
La juna vidvino iomete pripensis. La kronoj kostis malmulte, sed ŝi ne havis tro da mono. Ŝi donis sian kronon al la knabo:
”Åge prenu la kronon de panjo por meti sur la tombon. Tiel paĉjo komprenos, ke ĝi venas de ni ambaŭ.”
La knabo efektive nomiĝis August, kiel la patro, sed li mem nomis sin Åge, kaj sekve ankaŭ la patrino komencis nomi lin tiel. Li ne estis efektive malbela, sed li estis infano senĉarma. La hele bluaj okuloj aperis rondaj kaj rigidaj en la vireta vizaĝo, kaj la line pala hararo estis nekutime maldensa por kvarjarulo.
Estis tago vaporanta kaj odoranta kaj floranta, tia tago kiu ne scias ĉu aparteni al printempo aŭ somero. Tago de la lasta maja semajno. Tago kun suno glimanta tra maldensaj nuboj kvazaŭ el ŝpinita silko. Longe for, el la plej malriĉa antaŭurbo de la ĉefurbo, oni aŭdis gurdon. Ĝi sonis malnove kaj eluzite. Krome ĝi devis esti tre antikva, ĉar ĝi ludis ’Ave Maria’ de Gounod, kiun ludis ĉiuj gurdoj antaŭ tridek jaroj…
”Kial vi ploras, panjo?” demandis la knabo.
”Mi ne ploras”, respondis la patrino.
Kaj ŝi ne ploris. Nur unu aŭ du larmoj ruliĝis sen ŝia permeso aŭ kompreno, kaj ŝi tuj forviŝis ilin.
Ili paŝis tra la plej malnova parto de la granda tombaro, tiu parto kiu kolektiĝas ĉirkaŭ la alta monumento de la tombo de J. O. Wallin, ’Cedas Monda Malkvieto’. Ili venis al unu el la flankaj vojetoj.
”Rigardu, panjo”, diris la knabo, ”kial estas ĉevalo sur tiu tombo?”
De tombŝtono vere brilis blanka, galopanta ĉevalo en marmora reliefo. Ĝi fiere kaj kokete pavis sur fono el malheliĝinta granito.
”Eble ĉevalvendisto tie tombokuŝas”, ŝi diris.
Ili alproksimiĝis, kaj ŝi legis la tomboskribon. Ripozis tie ne unu ĉevalvendisto, sed du. Du fratoj kaj kompanoj.
Ili iris tra aliaj kvartaloj de la tombejo, tra malriĉulaj kvartaloj, kie eblis rigardi vaste ĉirkaŭe trovante nenian monumenton krom ligna lateto numerita sur tomboj flegataj de neniu,
ĉar neniu estis pagata ilin flegi, kaj tra milionula kvartalo, kie estroj de borso kaj industrio havis siajn maŭzoleojn kun kupraj pordoj, granitaj bariloj kaj marmoraj benkoj, ĉio desegnita de elstaraj artistoj de la metio…
Kaj ili fine venis al la tombo serĉita, tiu de la edzo kaj patro. ’Fr. Aug. Barcke’ estis skribite sur la klinita ŝtoneto kun lia propra subskribo en pligrandigita faksimilo.
Li mem decidis ke estu tiel.
Kiam la juna vidvino rekonsideris sian sesjaran edzinecon, ŝi apenaŭ eĉ por si mem povis juĝi, ĉu ĝi estis feliĉa aŭ malfeliĉa. Ne pro amo ŝi akceptis lian manon, kiam li proponis ĝin al ŝi. Ŝi tiam havis nur dudek tri jarojn, kaj rektoro Barcke precize la duoblon. Ŝi akceptis lin por ekhavi hejmon. Li havis pezan humoron, kaj ilia kunvivado ne ĉiam estis facila por ŝi, sed ŝi faris la plejeble bonan el ĝi, kaj nun, kiam li jam preskaŭ jaron kuŝis entere, ŝi pensis pri li kun dankemo sed sen bedaŭro. Pro nenio ŝi povis riproĉi sin; eble tamen pro tio, ke ŝi neniam kuraĝis esti sincera al li, sed ŝi instinkte sentis, ke li ankaŭ ne ŝatus tion. Kaj kia estus la fino, se homoj subite ekestus reciproke sinceraj? Tiam oni ja entute ne povus elteni unu la alian!
Kaj ŝi pensis plu: por ke du homoj povu esti sinceraj inter si, ili antaŭ ĉio estu proksimume samaĝaj. Kaj krome ili amu unu la alian. Kiel facile esti sincera, se oni pensas nur bonon kaj belon unu pri la alia!