Выбрать главу

— La Trad.

korpo pere de la perispirito. Nu, ĝi ne povas agi sur la korpon sen la perispirito, tiel same, kiel ĝi ne povas agi sur la bastonon sen la korpo; ĝi agas sur la peris- piriton, ĉar ĉi tiu estas la substanco, al kiu ĝi estas pli parenca; la perispirito agas sur la muskolojn, la mus- koloj ekprenas la bastonon, kaj la bastono frapas la celitan punkton. Kiam la Spirito ne estas enkarniĝinta, tiam fariĝas necesa ia fremda helpilo; tia helpilo estas fluidaĵo, per kiu li faras la objekton taŭga por obei la impuls on de lia volo.

Sekve, kiam iu objekto estas ekmovata, levata aŭ ĵetata en la aeron, tio ne signifas, ke la Spirito ĝin ekprenas, pelas kaj levas, kiel ni tion farus per la mano: la Spirito, por tiel diri, saturas ĝin per sia fluidaĵo, kom- binita kun tiu de la mediumo, kaj la objekto, tiama- niere momente vivigita, agas, kiel agus vivanta estaĵo, nur kun tiu diferenco, ke, ne havante propran volon, ĝi obeas la impulson de la volo de la Spirito.

Ĉar la vivofluidaĵo, kiun la Spirito iamaniere elĵet- as, havigas al la inertaj korpoj ian nenaturan moment- an vivon, kaj ĉar la perispirito estas nenio alia ol tiu sama vivofluidaĵo, tial sekvas, ke, kiam enkarniĝinta, tio estas la Spirito mem, kiu havigas vivon al sia korpo pere de sia perispirito, al kiu li estas ligita tiel longe, kiel tion ebligas la organismo; kiam li foriĝas, tiam la korpo mortas. Nun, se anstataŭ tablo, oni eltranĉas el la ligno statuon kaj agadas sur tiun statuon, simile kiel sur la tablon, oni ricevas statuon, kiu moviĝas, kiu frap­as, kiu respondas per movoj kaj per frapoj; oni do hav- as, unuvorte, statuon, momente animitan de nenatura vivo; kiel oni paroladis pri "parolantaj tabloj"; tiel an- kaŭ nun oni parolus pri "parolantaj statuoj". Kiom da lumo ĉi tiu teorio verŝas sur multegon da fenomenoj, ĝis tiam ne solvitaj! Kiom da alegorioj kaj da misteraj efikoj ĝi klarigas!

Malgraŭ tio la nekredemuloj kontraŭparolas, dirante, ke la levado de la tabloj sen apogo estas ne ebla, ĉar ĝi estas kontraŭa al la leĝo de la pezoforto. Mi respondas al ili, dirante, unue, ke ilia neado ne est­as pruvo; due, ke, se la fakto ja ekzistas, ĝi vane kon- traŭus ĉiujn konatajn leĝojn, kio pruvas unu aferon, nome, ke ĝi fariĝas laŭ leĝo nekonata, kaj la neantoj ne povas vante pretendi, ke ili konas ĉiujn leĝojn de la Naturo. Mi ĵus klarigis tiun leĝon, sed tio ne estas mo­tivo, ke ili ĝin akceptus ĝuste tial, ĉar ĝin malkaŝis Spiritoj, kiuj demetis sian surteran vestaĵon, anstataŭ Spiritoj, kiuj ankoraŭ portas tiun vestaĵon kaj sidas en la Akademio. Tiel do, se la Spirito de Arago ( ), viv- anta sur la Tero, estus koniginta tiun leĝon, tiam ili ĝin estus akceptintaj kun fermitaj okuloj, sed konigita de la Spirito Arago, kiel homo mortinta, ĝi estas ja uto- pio — kial? ĉar ili pensas, ke, se Arago mortis, sekve ĉio en li ankaŭ mortis. Mi tute ne intencas ilin de- admoni de ilia opinio; tamen, ĉar tiu kontraŭdiro povus konfuzi iujn homojn, mi provos respondi al ili, rigard- ante la aferon el ilia vidpunkto, t. e. por momento flank- en metante la teorion de la nenatura animado.

79. Kiam oni senaerigas la kloŝon de vakupumpilo, tiu kloŝo algluiĝas al la plataĵo tiel forte, ke estas ne eble levi ĝin dank'al la pezo de la aerkolono, kiu ĝin premas. Se oni enlasas la aeron, oni povas plej facile levi la kloŝon, ĉar la aero interna kontraŭpezas la aeron eksteran; sed, se ĝi estos sen aero, ĝi restados plue sur la plataĵo laŭ la leĝo de la pezoforto. Nun, oni premu la internan aeron, ke ĝi fariĝu pli densa ol tiu ekstera: la kloŝo leviĝos malgraŭ la pezoforto; se la aerfluo est­os rapide kaj ekstreme forta, la kloŝo povos esti tenata en la aero sen ia videbla apogo, simile al tiuj homfigur- etoj, kiujn oni igas turniĝadi sur akvoŝprucaĵo. Kial do la universa fluidaĵo, kiu estas la elemento de ĉia ma­terio, amasigite ĉirkaŭ la tablo, ne havus la povon mal- pliigi aŭ pliigi ties relativan specifan pezon, simile kiel la aero faras rilate la kloŝon de la vakupumpilo, kiel

(,) Francisko Arago, franca astronomo kaj fizikisto, 1786-1853. Liaj laboroj pri la polarizo de la lumo, la mezur- ado de la refraktindicoj de la gasoj kaj de la rapideco de la sono, kaj liaj eksperimentoj pri la elektromagnetismo fariĝis famaj. — La Trad.

faras la hidrogeno en la balonoj, por kio ne estas necese nuligi la leĝojn de la pezoforto? Cu vi konas ĉiujn pro- precojn kaj la tutan potencon de tiu fluidaĵo? Ne; nu bone, vi do ne malkonfesu fakton nur tial, ĉar vi ne povas ĝin klarigi.

Ni revenu al la teorio de la movado de la tablo. Se, per la montrita rimedo, Spirito povas levi tablon, li do povas levi ĉian alian objekton, ekzemple brakseĝon. Se li povas levi brakseĝon, li do povas, per sufiĉa forto, levi ĝin ankaŭ tiam, se sur ĝi sidas homo. Jen do la klarigo de tiu fenomeno, kiun S-ro Home cent fojojn oka- zigis sur si kaj sur aliaj homoj; li ĝin ripetis dum sia vizito en Londono, kaj por pruvi, ke la spektatorojn ne trompas ia optika iluzio, li per krajono faris markon sur la plafono kaj oni pasis sub li. Oni scias, ke S-ro Home estas potenca mediumo por fizikaj efikoj: en tiu okazo li estis samtempe la efika kaŭzo kaj la objekto.

Mi ĵus parolis pri la ebla pligrandiĝo de la pezo; tio estas ja fenomeno, kiu kelkafoje okazas kaj kiu hav- as nenion pli eksterordan, ol la miriga rezisto de la kloŝo sub la premo de la atmosfera kolono. Oni jam vidis, sub la influo de certaj mediumoj, ke tre malpezaj objekt- oj kontraŭstaras per sama rezisto kaj poste subite ced­as al plej malgranda peno. Ce la supre dirita ekspe- rimento la kloŝo, en la realeco, ne pezas mem pli aŭ malpli multe, sed ĝi ŝajnas pli peza pro la efiko de la ekstera kaŭzo, aganta sur ĝin; tio sama kredeble okaz- as ĉi tie. La tablo ĉiam havas la saman propran pezon, ĉar ĝia maso ne pligrandiĝis, sed ia ekstera forto kon- traŭstaras ĝian movadon: tiu kaŭzo povas troviĝi en la ĉirkaŭaj fluidaĵoj, kiuj penetras en la tablon, kiel en la aero troviĝas la kaŭzo, kiu ŝajne pliigas aŭ malpliigas la pezon de la kloŝo. Se vi faros la eksperimenton kun la kloŝo de la vakupumpilo antaŭ neklera vilaĝano, ne komprenanta, ke tio, kio agas, estas la aero, kiun li ne vidas, ne estos por vi malfacile konvinki lin, ke tio estas la diablo.

Oni eble diros, ke, se tiu fluidaĵo estas senpeza, ĝia plidensiĝo ne povas do pliigi la pezon de iu objekto: konsentite; sed rimarku, ke mi uzis la vorton plidensiĝo nur por komparo, sed ne por absoluta identigo kun la aero. Gi estas senpeza: tiel estu; nenio tamen tion pruv- as; ĝia intima naturo estas al ni nekonata, kaj ni an- koraŭ staras malproksime de tio, ke ni konus ĉiujn ĝiajn proprecojn. Antaŭ ol eksperimenti pri la pezo de la aero, oni ne supozis la efikojn de tiu sama pezo. Ankaŭ la elektron oni alkalkulas al la senpezaj fluidaĵoj, tamen iu korpo povas esti retenata de elektra fluo kaj forte kon- traŭstari al iu, kiu ĝin volas levi: ĝi do fariĝis ŝajne pli peza. El tio, ke oni ne vidas ian subtenilon, estus ne- logike konkludi, ke ĝi ne ekzistas. Spirito povas do dis- poni levilojn, al ni nekonatajn: la Naturo ĉiutage pruv- as al ni, ke ĝia potenco ne havas siajn limojn ĉe la atesto de la homaj sentumoj.

Nur el simila kaŭzo oni povas klarigi tiun kuriozan fenomenon, de kiu oni vidis plurajn ekzemplojn, ke mal- forta kaj delikata homo per du fingroj kaj senpene, kvazaŭ plumon, levis fortikan kaj korpulentan viron kune kun la seĝo, sur kiu tiu sidis. Kio pruvas ian kaŭzon fremdan al iu, tio estas la intermiteco de lia kapablo okazigi la fenomenojn.

ĈAPITRO V

PRI LA SPONTANEAJ FIZIKAJ MANIFESTIĜOJ

Bruoj, bruegoj kaj tumultoj. Jetado de objektoj.

Alportoj