Ĉar la doktrino pri la lokado de la animoj ne povas akordi kun la informoj de la scienco, tial pli logika dok- trino asignas al ili por kampo ne ian difinitan kaj li- mitan lokon, sed la universan spacon: ĝi estas tuta mondo nevidebla, en kiu ni vivas, kiu nin ĉirkaŭas, kiu kun ni senĉese kunpuŝiĝas. Ĉu en tio estas io ne ebla, io, kion la racio abomene forpuŝus de si? Tute neniel; kon- traŭe, ĉio diras al ni, ke alie esti ne povas. Sed, se tiel estas, kio do fariĝas la estontaj punoj kaj premioj, sen- igitaj je siaj specialaj lokoj? Rimarku, ke la nekredo je la loko de tiuj punoj kaj premioj originas ordinare de tio, ĉar oni ilin prezentas en neakcepteblaj kondiĉoj: diru, anstataŭ tio, ke la animoj sian feliĉon aŭ malfe- liĉon ĉerpas en si mem; ke ilia sorto dependas de ilia morala stato; ke la kunesteco de animoj bonaj kaj sin reciproke simpatiantaj estas fonto de feliĉo; ke, laŭ sia grado da progreso, ĉi tiuj penetras kaj duonvidas afer- ojn, kiuj restas kaŝitaj antaŭ krudnaturaj animoj, kaj ĉiuj tion senpene komprenos. Diru ankaŭ, ke la animoj atingas la plej supran ŝtupon nur per siaj klopodoj por pliboniĝi kaj post tuta vico da elprovoj, kiuj kunhelpas por ilia elpuriĝo; ke la anĝeloj estas la animoj, venintaj al la lasta ŝtupo, kiun ĉiu povas atingi kun bonvolo; ke tiuj anĝeloj estas la adjutantoj de Dio, komisiitaj por kontroli la plenumadon de Liaj ordonoj en la tuta Universo, kaj feliĉaj, ke ili havas tiajn glorigajn misiojn, kaj vi havigos al la feliĉo de la animoj celon pli utilan kaj allogan, ol tiu de ia eterna kontemplado, kiu estus nenio alia ol senfina senutileco. Diru fine, ke la demon- oj ne estas aliaj ol la animoj de la malbonuloj, animoj ankoraŭ ne elpuriĝintaj, sed povantaj iam elpuriĝi, kiel la ceteraj, kaj tio aspektos pli konforma al la justeco kaj boneco de Dio, ol la doktrino, ke ili estus kreitaj por malbono kaj ĉiam sin donantaj al malbono. Mi ri- petas: jen kion povas akcepti la plej severa prudento, la plej rigora logiko, unuvorte la natura saĝo.
Nu, tiuj animoj, kiuj priloĝas la Spacon, estas ĝuste tio, kion oni nomas Spiritoj; la Spiritoj estas do nenio alia, ol la homaj animoj, liberiĝintaj el sia korpa en- volvaĵo. Se la Spiritoj estus kreitaĵoj apartaj, ilia ekzis- to estus pli hipoteza, sed konsentante, ke ekzistas anim- oj, oni do devas konsenti ankaŭ, ke ekzistas Spiritoj, kiuj estas nenio alia ol animoj; kaj se oni konsentas, ke la animoj troviĝas ĉie, oni do devas same konsenti, ke la Spiritoj sin trovas ĉie. Oni sekve ne povus nei la ekziston de la Spiritoj, ne malkonfesante tiun de la animoj.
3. Estas vero, ke ĉi tio estas nur unu teorio pli ra- cionala ol la alia, tamen estas jam multe, ke iun teorion ne refutas la racio nek la scienco; kaj se, krom tio, ĝin konfirmas la faktoj, tiam ĝi havas ĉe si la sankcion de la rezonado kaj de la sperto. Tiujn faktojn ni trovas en la fenomeno de la manifestiĝoj de la Spiritoj, kio estas do la palpebla pruvo de la ekzisto kaj transvivo de la animo. Sed ĉe multaj homoj la kredo ĉi tie metas punkton; ili ja akceptas la ekziston de la animoj, sekve tiun de la Spiritoj, sed neas la eblecon de komunikiĝo kun tiuj, ĉar, ili diras, estuloj nemateriaj ne povas agi sur la materion. Tia dubo baziĝas sur la nesciado de la vera naturo de la Spiritoj, pri kiuj oni ordinare faras malĝustan ideon, ĉar oni erare ilin bildigas al si kvazaŭ abstraktajn, nebulecajn kaj nedifinitajn estulojn, kio estas nevera.
Ni unue prezentu al ni la Spiriton ligitan kun sia korpo: la Spirito estas la precipa estaĵo, ĉar li estas la estulo pensanta kaj supervivanta; la korpo estas simpla akcesoraĵo de la Spirito, ia envolvaĵo, ia vestaĵo, kiun li demetas, kiam tiu estas eluzita. Krom ĉi tiu materia envolvaĵo la Spirito havas ankaŭ duan, duonmaterian, kiu ligas lin al la unua; ĉe la morto la Spirito demetas ĉi tiun lastan, sed ne la duan, kiun mi nomas perispirito. Tiu duonmateria envolvaĵo, kiu prenas sur sin la homan formon, estas, por la Spirito, ia korpo fluideca, vapor- eca, tamen, kvankam nevidebla por ni en sia normala stato, ne en malpli alta grado posedanta kelkajn el la proprecoj de la materio. La Spirito estas do ne ia punk- to, ia abstraktaĵo, sed estulo limigita kaj difinita, al kiu mankas nur esti videbla kaj palpebla, por ŝajni al ni homa estulo. Kial do li ne povus agi sur la materion?
Cu tial, ke lia korpo estas fluideca? Sed ĉu ne inter la malplej densaj fluidoj, tiuj, rigardataj kiel senpezaj, ekz-e la elektro, la homo havas siajn plej potencajn mo - torojn? Cu la senpeza lumo (-1 ne agas ĥemie sur la pezan materion? Ni ja ne konas la naturon mem de la perispirito, tamen supozante, ke ĝi konsistas el elektra materio, aŭ el ia alia materio same subtila, kial do ĝi ne havus la saman proprecon, direktate de ies volo?
Car la bazo de la tuta konstruaĵo estas la ekzis- to de la animo kaj de Dio — sekvo unu de la dua —, tial antaŭ ol komenci ĉian diskutadon pri Spiritismo, oni devas certiĝi, ĉu la kunparolanto akceptas ĉi tiun fundamenton. Se al jenaj demandoj: "Cu vi kredas je Dio?", "Cu vi kredas, ke vi havas ian animon?", "Cu vi kredas la postmortan vivon de la animo?", li respondas nee, aŭ eĉ, se li simple diras: Mi ne scias; mi dezirus, ke tiel estu, sed pri tio mi ne estas certa, kio plej ofte valoras same kiel ĝentila neado, maskita sub malpli tran- ĉa formo, por ne tro brutale vundi tion, kion oni nomas "respektindaj antaŭjuĝoj" —, tiam estus tiel vane iri pluen, kiel peni montri la proprecojn de la lumo al blind- ulo, kiu neus la lumon, ĉar, en la fundo, la manifest- iĝoj de la Spiritoj estas nenio alia ol la efikoj de la proprecoj de la animo: kun tia kunparolanto oni devas trakti per tute alia procedo, se ja oni ne volas perdi sian tempon.
Se tiu fundamento estas akceptita, ne kiel ia pro- bableco, sed kiel fakto konstatita, nekontestebla, tiam la ekzisto de la Spiritoj tute nature rezultas el ĝi.
Nun restas ekscii, ĉu la Spiritoj povas komunik- iĝi kun la homoj, t.e. ĉu ili povas interŝanĝi pensojn kun ĉi tiuj. Kial do ne? Kio estas la homo, se ne Spi- rito ligita al korpo? Kial Spirito libera ne povus havi rilatojn kun Spirito mallibera, tiel same, kiel homo libera kun homo katenita? Se iu akceptas la transvivon de la aimo, ĉu do estas racie ne konsenti la trans-
De kelka tempo estas sciate, ke la lumo havas pez- on, kiel ĉia materio. — La Trad.
ekzistadon de la korligiĝoj? Ĉar la animoj sin trovas ĉie, ĉu tial ne estas nature ekpensi, ke la animo de iu homo, kiu amis nin dum sia vivo, venus al ni, ke ĝi dezirus paroli al ni, kaj ke, por tio, ĝi uzus la disponebl- ajn rimedojn? Ĉu dum sia vivo ĝi ne agis sur la ma- terion de sia korpo? Ĉu ne ĝi direktis ties movojn? Kial do post la morto de sia karna envolvaĵo, en kon- sento kun alia Spirito ligita al korpo, ĝi momente ne prenus al si tiun korpon vivantan, por manifesti sian penson, simile kiel mutulo povas uzi la servemon de iu parolkapabla, por sin komprenigi?
6. Mi por momento ignoru la faktojn, laŭ kiuj, mi opinias, ĉi tiu teorio estas nekontestebla; mi ĝin akceptu kiel simplan hipotezon; mi petas, ke la nekredantoj pruvu al mi, ne per nura neado, ĉar ilia persona opinio ne povas esti leĝo, sed per nediskuteblaj motivoj, ke tio estas ne ebla. Mi lokas min sur ilia tereno, kaj, ĉar ili volas taksi la spiritismajn faktojn per la leĝoj de la materio, ili do serĉu inter tiu ilaro iun demonstracion matematikan, fizikan, hemian, mekanikan, fiziologian, kaj pruvu per a plus b, nepre deirante de la principo de la ekzisto kaj transtomba vivo de la animo, ke: