— Ĉu tio ekzistis kiam oni verkis vian riton? — mi diris dum ni pretere veturiĝis.
— Eble ĝi estis ĉi tie dum la Normano Konkerado, — li respondis. — Ĝi ĉirkaŭmezuras ok metrojn.
Tie estis demonstrata unu el miaj fiksitaj punktoj.
— Ĉu vi havas iun malnovan ulmon? — mi demandis.
— Tie for antaŭe estis iu tre malnova, sed ĝi fulmfrapiĝis antaŭ dek jaroj, kaj oni dehakis la stumpon.
— Ĉu oni povas vidi, kie ĝi staris?
— Ho, jes.
— Ekzistas neniu alia ulmo?
— Neniu malnova, sed abunda da fagoj.
— Mi ŝatas vidi, kie ĝi staris.
Ni jam veturiĝis per ĉaro, kaj sen eniri en la domo, mia kliento tuj kondukis min fore al la cikatro en la gazono, kie staris la ulmo. Estis preskaŭ meze inter la kverkarbo kaj la domo. Mia esploro ŝajnis progresi.
— Mi supozas ke ne eblas scii, kiomalta estis la ulmo, — mi demandis.
— Mi povas tuj sciigi vin. Ĝi altmezuris dudek du metrojn.
— Kiel vi scias tion? — mi surprizite demandis.
— Kiam mia malnova repetitoro proponis trigonometrian ekzercon, ĝi estis ĉiam en la formo de alteca mezurado. Kiam mi estis knabo, mi mezuris ĉiujn surbienajn arbojn kaj konstruaĵojn.
— Tio estis ne atendita bonŝanco. Miaj informoj kolektiĝis pli rapide ol mi povis ĝuste esperi.
— Diru al mi, — mi demandis, — ĉu via ĉefservisto iam faris tian demandon?
Reĝinaldo Musgravo mirege rigardis min. ‘Nun ke vi memorigis min,’ li respondis, ‘Bruntono demandis al mi pri la alteco de la arbo antaŭ ĉirkaŭ tri monatoj rilate al iu disputeto inter li kaj la grumo.’
— Tio ja estis bonega novaĵo, Vatsono, ĉar montris al mi ke mi spuras la ĝustan vojon. Mi suprenrigardis la sunon. Ĝi estis malalte en la ĉielo, kaj mi kalkulis ke post malpli ol unu horo ĝi estos ĝuste super la plej altaj branĉoj de la malnova kverko. Plenumiĝis do unu kondiĉo de la rito. Kaj la ombro de la ulmo devis signifi la foran finon de la ombro, alie la trunkon oni elektus kiel gvidilon. Mi devis, do, trovi la lokon, kie la fora fino de la ombro falos, kiam la suno estos ĝuste super la kverko.
— Tio devis esti malfacile, Holmso, kiam la ulmo ne plu ekzistas.
Nu, almenaŭ mi sciis ke se Bruntono povas trovi tion, mi povas ankaŭ. Krome ne estas malfacile. Mi iris kun Musgravo al lia studejo kaj ĉizis ĉi tiun kejlon, kiun mi ligis al ĉi tiu longa ŝnuro kiun mi nodis je ĉiu metro. Tiam mi prenis fiŝkanon, kiu longas ĝuste du metrojn, kaj reiris kun mia kliento al la antaŭa loko de la ulmo. La suno ĝuste atingis la supron de la kverko. Mi starigis la fiŝkanon, markis la direkton de la ombro, kaj mezuris. Estis tri metrojn longa.
Kompreneble oni nun simple kalkulas. Se la kano du metrojn longa faras ombron tri metrojn longa, arbo dudek du metrojn alta faros ombron tridek tri metrojn longa, kaj la direkto de la unua estas la direkto de la alia. Mi mezuris la distancon, kiu venigis min preskaŭ al la muro de la domo, kaj mi metis mian kejlon en tiu loko. Vi povas imagi mian ĝojegon, Vatsono, kiam ene de kvin centimetroj de mia kejlo estis konusa marko en la grundo. Mi sciis ke ĝi estas la marko farita de Bruntono por lia mezurado, kaj mi ankoraŭ prave spuris.
De tiu komenco mi klopodis paŝi, trovinte la ĉefpunktojn per poŝkompaso. Po dek paŝoj ĉiupiede venigis min paralele kun la muro de la domo, kaj denove mi markis la lokon per kejlo. Tiam mi zorge paŝis kvin orienten kaj du suden. Venigis min al sojlo mem de la malnova pordo. Du paŝoj okcidenten signifas ke mi devis iri du paŝojn laŭ ŝtonpavimita koridoro, kaj tiu estis la loko indikita de la rito.
Neniam mi sentis tian desaponton, Vatsono. Dummomente ŝajnis al mi, ke devas esti ia radikala eraro en mia kalkulado. La malleviĝanta suno brilis sur la koridoran plankon, kaj mi povis vidi ke la malnovaj, perpiede eroditaj pavimŝtonoj estis firme kuncementitaj, kaj certe ne jam moviĝis dum multaj jaroj. Bruntono ne jam aferis ĉi tie. Mi frapis la plankon, sed ĉie sonis same, kaj ne estis iu ajn fendosigno. Sed feliĉe, Musgravo, kiu komencis valortaksi la signifon de mia esploro, kaj kiu estis nun tiel ekscitita kiel mi, elpoŝigis sian manuskripton por kontroli mian kalkuladon.
— Mi jam opiniis ke tio signifas ke ni devas fosi suben, sed nun, kompreneble, mi konstatis tuj, ke mi eraras. "Estas kelo sube, ĉu?" — mi kriis.
— Jes, kaj tiel malnova kiel la domo. Jen la pordo suben.
Ni malsupreniris per serpenta ŝtona ŝtuparo, kaj mia kunulo per alumeto lumigis grandan lampon starantan sur barelo en angulo. Tuj estis evidenta ke ni venas fine al la ĝusta loko, kaj ke ni ne estas la nuraj lastatempaj vizitantoj.
Oni uzis ĝin kiel lignostaplo, sed la ŝtipoj, kiujn evidente oni jam disĵetis sur la planko, amasiĝis flanken, por malplenigi la plankan centron. En ĉi tiu spaco kuŝis granda kaj peza pavimŝtono kun rusta fera ringo centre. Al la ringo oni ligis ŝafistan skarpon.
— Je Jovo! — kriis mia kliento. — Tiu estas la skarpo de Bruntono, pri tio mi povas ĵuri. Kion faris la kanajlo ĉi tie?
Laŭ mia propono oni venigis kelkajn graflandajn policanojn, kaj tiam mi penis levi la ŝtonon per la skarpo. Mi nur povas movi ĝin iomete, kaj estis nur per helpo de la konstabloj ke mi fine sukcesis porti ĝin flanken. Nigra kavo faŭkis sube en kiun ni ĉiuj strabe rigardis, dum Musgravo, genuiĝante surflanke, puŝis suben la lanternon.
Malgranda kamero ĉirkaŭ du metrojn profunda kaj unu metron kvadrata malfermiĝis antaŭ ni. Ĉe unu flanko estis dikmalalta latunbindita ligna monkesto, kies kovrilo estis supre ĉarnirita, kun ĉi tiu kurioza malmoderna ŝlosilo elstaranta el la seruro. Ĝi estis tegita ekstere per dika polvtavolo, kaj la lignon tramordis humideco kaj vermoj, tiel ke livida fungo estis interne. Kelkaj metalaj diskoj, malnovaj moneroj verŝajne tia, kian mi tenas ĉi tie, disĵetiĝis sur la fundo de la kesto, sed ĝi enhavis neniun alian.
Ĝuste nun, tamen, ni ne koncernis pri la malnova kesto, ĉar niaj okuloj fiksiĝis sur tiu kiu kaŭris apud ĝi. Estis virfiguro, vestita en nigra kompleto, kiu kaŭris sur la poplitoj kun la frunto sinkis sur rando de la kesto kaj la du brakoj disĵetitaj ambaŭflanke. Tiu pozicio jam tiris la stagnantan sangon al la vizaĝo, kaj neniu povis rekoni tiun distorditan lividan mienon; sed lia staturo, liaj vestaĵoj kaj lia hararo sufiĉe montris al mia kliento, kiam ni eltiris la kadavron, ke ĝi estas ja lia malaperinta ĉefservisto. Li jam mortis antaŭ multaj tagoj, sed ekzistis neniu kontuzo aŭ neniu vundo montri kiel li trafis sian teruregan sorton. Post kiam oni portis la kadavron de la kelo, ni trovis nin ankoraŭ alfrontitaj per problemo preskaŭ tiel imponega kiel tiu, kun kiu ni komencis.
Mi konfesas ke ĝis tiam, Vatsono, mi desapontiĝis pri mia enketo. Mi fidis ke mi solvos la aferon, kiam mi fine trovos la lokon aludita en la rito; sed nun mi estis tie, kaj mi ankoraŭ ne sciis tion, kion la familio opiniis inde kaŝi per tia komplika antaŭzorgo. Ja mi ĵetis lumon sur la sorton de Bruntono, sed nun mi devis konstati kiel tiu sorto trafis lin, kaj kio estis la parto prenita en la afero de la malaperintino. Mi sidiĝis sur bareleto en la angulo kaj zorgeme pripensis la aferon.
Vi konas miajn metodojn en tiaj kazoj, Vatsono. Mi metas min en la situacio de la viro, kaj, unue taksante lian intelekton, mi penas imagi kiel mi mem procedas sub la samaj cirkonstancoj. En ĉi tiu kazo, estis simple, ĉar la intelekto de Bruntono estis tute unuaranga, tiel ke ne estas necesa kalkuli kun la persona egaligo, kiel nomis la astronomoj. Li scias ke oni kaŝis ion valoran. Li eltrovas la lokon. Li trovas ke la kovrila ŝtono estas ĝuste tro peze por nehelpata viro. Kion do li faros? Li ne povas helpiĝi de ekstere, eĉ se estas iu je kiu li fidas, sen malŝlosi la pordojn kaj sen konsiderinda risko ke oni rimarkis lin. Pli bone, se eble, ke li havas helpanton de interne. Sed al kiu li petos? Ĉi tiu junulino amis lin. La viro ĉiam malfacile konstatas ke li fine perdu la amon de la virino, kiel ajn malbone li traktis ŝin. Li klopodas per kelkaj atentaĵoj pacigi la junulinon Hovelson, kaj tiam varbi ŝin kiel sian komplicon. Kune ili venas dumnokte al la kelo, kaj iliaj kombinitaj fortoj sufiĉos levi la ŝtonon. Ĝis nun mi povas sekvi iliajn agadojn kvazaŭ mi efektive vidis ilin.