"Dio mia! - ekkriis Mario Gavrilovna, - kaj vi ne scias kio farigxis kun via bedauxrinda edzino?"
"Mi ne scias, - respondis Burmin, - mi ne scias, kiel oni nomas la vilagxon, kie mi edzigxis; mi ne memoras, el kia stacio mi veturis. En tiu cxi tempo mi tiel malmulte scietis la gravecon en mia krima sxerco, ke, forveturinte de la pregxejo mi ekdormis, kaj revekigxis la duan tagon frue, jam sur la tria stacio. La servanto, kiu estis tiam kun mi, mortis en la milito, tiel ke mi ne havas ecx la esperon trovi tiun cxi, kun kiu mi sxercis tiel terure, kaj kiu estas nun tiel terure vengxita".
"Dio mia, Dio mia! - diris Mario Gavrilovna, kaptinte lian manon: - Tio estis vi? kaj vi min ne rekonas?"
Burmin ekpaligxis... kaj jxetis sin al sxiaj piedoj...
Tradukis el la rusa Antoni Grabowski
PushkinKOMENTARIO "La plej granda rusa poeto" - tiun honoran epiteton oni kutime atribuas al Aleksandr Pusxkin (1799-1837). Kaj tio estas vera.
Tamen Pusxkin elstaras ne nur poezie, sed ankaux proze. La damo de piko, Dubrovskij, Kapitana filino kaj aliaj prozajxoj de Pusxkin grave influis al la verkoj (precipe fruaj) de Nikolaj Gogolj kaj Fjodor Dostojevskij.
La novelista talento de Pusxkin riveligxis ankaux dum la "Auxtuno de Boldino" - auxtuno de 1930, kiun pro kvaranteno li devis pasigi en Boldino (Nijxnij-Novgoroda gubernio). La tri boldinaj monatoj ofte estas konsiderataj kiel kulmino de lia kreado. Dum tiu cxi jar-kvarono elplumigxis tuta biblioteko de pusxkinaj verkoj: lastaj cxapitroj de Euxgeno Onegin, kvar Malgrandaj tragedioj (Avara Kavaliro, Mozart kaj Salieri, Festeno dum pesto, Don Johano), kvardekstrofa Domet' en Kolomna, Fabelo pri popo kaj ties servanto Baldo, satira Historio de vilagxo Malfelicxuhxino, pluraj poemoj, recenzoj kaj kvinpeca ciklo Noveloj de forpasinta Ivan Petrovicx Belkin.
Gxuste al Noveloj de Belkin apartenas La negxa blovado. Sukcesa kombino de la romantika formo, ironia prezento-maniero kaj tradicie felicxa fino faris gxin klasikajxo de la rusa literaturo kaj inspir-fonto por multaj aliaj, ankaux por Georgij Sviridov, kiu restas en la popola memoro ne kiel komponinto de Odo al Lenin, sed kiel auxtoro de la mirinda muziko al la kinofilmo La negxa blovado. Ni citu ankaux la vortojn de Lev Tolstoj, kiu skribis en 1873 al P.Golohxvatov:
"...tralegu dekomence cxiujn Novelojn de Belkin. Ilin devas studi kaj restudi cxiu verkisto. Antaux kelkaj tagoj mi faris tion kaj ne povas esprimi al vi tiun salubran efikon, kiun havis por mi tiu legado".
Tial ne estas strange, ke Antoni Grabowski (1857 - 1921) en 1888 elektis La negxan blovadon por literature testi la eblojn de la lingvo de D-ro Esperanto. Por ni la traduko de Grabowski havas cxefe historian signifon, kiel teksto el la unua jaro de esperanto, kiam gxi aperis kiel nauxcent-radika projekto. Evidente Grabowski mem bone konsciis pri tiu graveco, kiam li rezignis pri lingva revizio cxe la dua eldono, cxar "aliaj samideanoj eble interesigxos ekvidi, kiaj estis la infanaj kaj knabaj jaroj de la nuna virigxanta Esperanto".
La saman celon havas la nuna reeldono, aperanta kiel literatura suplemento al La Ondo de Esperanto. La teksto mem restis tute sen sxangxoj. Nur divido je alineoj kaj interpunkcio estas proksimigitaj al la originalo de Pusxkin. Tamen kelkaj lokoj en la pasint-jarcenta novelo bezonis notojn, kiujn legu cxi-sube.
NOTOJ
bostono. Speco de kartludo. jura alsidanto. Asesoro. sxajnkauxzo. Preteksto. glitveturilo. Sledo. versto. Ruslanda mezurunuo de voj-longeco, 1067 metroj. negxa blovado. Blizardo. fenestraj kovriloj. Sxutro. kuneligajxo. (Ruse: ) Sako, farita el tuko aux alia sxtofpeco, kies kvar ekstremajxoj estas kunligitaj. glitveturila turnilo. Timono. standardestro. (Ruse: ) La unua oficira rango en kavalerio kaj limgardistaro. Laux la Ruslanda rangtabelo "korneto" estis la 13a (plej malalta) armea rango tuj antaux subleuxtenanto (la 12a rango). La termino "korneto" fontas el la esperantigita rangtabelo en la verko de A. Rivier En Rusujo per Esperanto (Moskvo, 1911). geometriisto. Termezuristo. pikradetoj. Spronoj. kapitano de l' jxandarmaro. (Ruse: - ) Distrikta polica prefekto, cxefo de polico en Ruslandaj distriktoj. profundaj kavoj. Ravinoj. temasxino. Samovaro. aminda ulano. A. Grabowski traktis la rusan vorton (malalta, malgranda) kiel (cxarma, aminda). Legu "malalta ulano". militistaro. Armeo.
Borodino. Vilagxo je 124 km okcidente de Moskvo, apud kiu 26 auxg. (7 sep. laux la Gregoria kalendaro) okazis la Borodina Batalo inter la ruslanda kaj napoleona armeoj. sensento. Sveno.
Frauxloj cxirkauxis tie cxi la amindan kaj ricxan frauxlinon. A. Grabowski cxi tie tradukas la rusajn vortojn jxenihx (fiancxo) kaj nevesta (fiancxino) per frauxlo kaj frauxlino. Legu "Fiancxoj cxirkauxadis... fiancxinon".
Artemizo. Vidvino de la galikarnasa regxo Mauxsolo, sxi ordonis konstrui monumenton Mauxzoleon (laux la nomo de la forpasinta edzo), kiu estis konsiderata kiel unu el la sep "mirakloj de l' mondo". La nomo Artemizo farigxis figura simbolo de la ideala edzino, kiu restas fidela al la edzo ecx post lia morto.
La muziko ludis muzikajn kantojn... Evidenta kompost-eraro: Legu "konkeritajn" aux "permilititajn" kantojn. (Ruse: zavojovannyje pesni).
Vive Henri Quatre (Vivu Henriko la Kvara, france). Strofoj el la komedio de franca poeto Ch. Collet (1709-1783) Henriko IV en cxasado (1779), kiuj popularigxis en Francio en la unuaj jaroj de la Restauxrado.
Jxokondo. Jxokondo aux sercxanto de aventuroj - komedia opero de franca komponisto I. Nicolo (1775-1818), gxuinta sukceson en Parizo en 1814.
Kaj en la aeron ili jxetadis la cxapelojn. Vortoj de Cxackij, protagonisto de Malfelicxo esti tro sprita (1825) de rusa dramaturgo, poeto kaj diplomato Aleksandr Gribojedov (1795-1829): per "Hura!" ili gloris nin, jxetante supren la cxapelojn. la du cxefurboj. Kvankam komence de la XVIIIa jarcento Peterburgo farigxis oficiala cxefurbo de Ruslando, oni kutimis dauxre apliki la epiteton "cxefurbo" al Moskvo.