— De kiu vi scias ĉion? — ŝi demandis ridante.
— De amiko de via konato, — respondis Tomskij, — tre rimarkinda persono!
— Kiu estas tiu rimarkinda persono?
— Lia nomo estas Hermano.
Lizaveta Ivanovna respondis nenion, sed ŝiaj manoj kaj piedoj glaciiĝis…
— Tiu Hermano, — daŭrigis Tomskij, — estas vera romantikulo: li havas la profilon de Napoleono kaj la animon de Mefisto. Mi pensas, ke li kulpas pri almenaŭ tri krimoj. Kiel vi paliĝis!..
— La kapo doloras min… Sed kion diris al vi Hermano, aŭ kiun nomon li havas?
— Hermano estas tre malkontenta pri sia amiko: li diras, ke sur lia loko li agus tute alimaniere… Mi eĉ supozas, ke Hermano mem havas intereson pri vi, ja li tute malindiferente aŭskultas la amajn eksklamaciojn de sia amiko.
— Sed kie li vidis min?
— En preĝejo, eble, dum via promenado. Dio scias lin! eble en via ĉambro, dum vi dormis, li kapablas je tio…
Tri damoj venis al ili kaj demandinte — oubli ou regret? — rompis la konversacion, kiu iĝis jam turmente interesa por Lizaveta Ivanovna.
La damo, kiun elektis Tomskij, estis princidino ***. Ŝi sukcesis aranĝi repaciĝon, trakurinte ekstran dancorondon kaj plian fojon turniĝinte antaŭ sia seĝo. Reveninte al sia loko, Tomskij jam pensis nek pri Hermano, nek pri Lizaveta Ivanovna. Ŝi volis nepre daŭrigi la interrompitan konversacion, sed la mazurko ĉesis, kaj baldaŭ la maljuna grafino forveturis.
La vortoj de Tomskij estis nenio alia ol dumdanca babilado, sed ili penetris tre profunde en la animon de la juna revantino. La portreto, skizita de Tomskij, similis al la bildo, kiun ŝi mem kreis, kaj, danke al la plej novaj romanoj, tiu jam banala persono, timigis kaj fascinis ŝian imagon. Ŝi sidis, krucinte la nudajn brakojn, kaj ŝia kapo, plu ornamita per floroj, estis klinita al la dekoltita brusto… Subite la pordo malfermiĝis, kaj Hermano eniris. Ŝi ektremis…
— Kie vi estis? — ŝi demandis per timigite flustra voĉo.
— En la dormoĉambro de la maljuna grafino, — respondis Hermano, — mi ĵus estis tie. La grafino mortis.
— Mia Dio!.. kion vi diras?..
— Kaj ŝajnas, — daŭrigis Hermano, — ke mi estas la kaŭzo de ŝia morto.
Lizaveta Ivanovna rigardis al li, kaj la vortoj de Tomskij resonis en ŝia animo: li kulpas pri almenaŭ tri krimoj! Hermano sidiĝis apud ŝi sur la fenestrobreto kaj rakontis ĉion.
Lizaveta Ivanovna kun teruro aŭskultis lin. Ja tiuj pasiaj leteroj, tiuj flamaj petegoj, tiu aŭdaca obstina persekutado — ĉio ĉi estis ne amo! Mono — jen tion soifis lia animo! Ne ŝi povis kontentigi liajn dezirojn kaj feliĉigi lin! La kompatinda zorgatino estis nenio alia, ol blinda komplico de la rabisto murdinta ŝian maljunan bonfarantinon!.. Amare ŝi ekploris en sia malfrua, turmenta pento. Hermano silente rigardis al ŝi: ankaŭ li angoris, sed nek la ploroj de l’ kompatinda junulino, nek la mirinda ĉarmo de ŝia malfeliĉo tuŝis lian kruelan animon. Li ne rimorsis, pensante pri la mortinta maljunulino. Nur unu penso lin teruris: la nerevenigebla perdo de la sekreto, de kiu li atendis riĉiĝon.
— Vi estas monstro! — fine diris Lizaveta Ivanovna.
— Mi ne volis mortigi ŝin, — respondis Hermano, — mia pistolo ne estis ŝargita.
Ili eksilentis.
Mateniĝis. Lizaveta Ivanovna estingis la finbrulantan kandelon: pala lumo heligis ŝian ĉambron. Ŝi viŝis la larmoplenajn okulojn kaj direktis ilin al Hermano: li plu sidis sur la fenestrobreto, krucinte la brakojn kaj severe kunŝovinte la brovojn. En tiu stato li mirinde similis la portreton de Napoleono. Tiu simileco frapis eĉ ŝin.
— Kiel vi foriru el la domo? — fine diris Lizaveta Ivanovna. — Mi volis elkonduki vin laŭ la rezerva ŝtuparo, sed por tio necesos iri preter la dormoĉambro, kaj mi timas.
— Diru, kiel mi trovu tiun rezervan ŝtuparon, kaj mi foriros.
Lizaveta Ivanovna ekstaris, prenis el sia komodo ŝlosilon, donis ĝin al Hermano kaj detale instrukciis lin. Hermano premis ŝian malvarman, nerespondantan manon, kisis ŝian klinitan kapon, kaj foriris.
Li malsupris laŭ la helica ŝtuparo kaj denove eniris en la dormoĉambron de la grafino. La maljuna mortintino sidis ŝtoniĝinte; ŝia vizaĝo esprimis perfektan trankvilon. Hermano haltis antaŭ ŝi, longe rigardis al ŝi, kvazaŭ dezirante certiĝi pri la terura vero; fine li eniris en la kabineton, palpe trovis la tapetitan pordon, kaj komencis iri malsupren laŭ malluma ŝtuparo, emociate de strangaj sentoj. Li pensis, ke laŭ la sama ŝtuparo antaŭ eble sesdek jaroj en la saman dormejon, en la sama horo, vestita per brodita kaftano, kombita à l’oiseau royal, premante al la koro sian trikornan ĉapelon, kaŝe iris juna feliĉulo, jam delonge putrinta en tombo, sed nur hodiaŭ la koro de lia maljuna amatino ĉesis bati.
Sub la ŝtuparo Hermano trovis pordon, kiun li malŝlosis per la ricevita ŝlosilo kaj ekiris tra koridoro, kiu venigis lin al la strato.
V
Tiunokte al mi venis la mortinta baronino von W***. Ŝi estis blanke vestita kaj diris al mi: “Saluton, sinjoro konsilisto!”
Swedenborg.
Tri tagojn post la fatala nokto, je la naŭa horo matene Hermano iris al monaĥinejo ***, kie estis okazonta rekviemo pri la forpasinta grafino. Kvankam li ne sentis penton, li ne povis tute surdigi la voĉon de sia konscienco, kiu ripetadis al li: “Vi murdis la maljunulinon!” Havante malmulte da kredo, li havis multegajn superstiĉojn. Li kredis, ke la malviva grafino povos mise efiki sur lian vivon, — kaj li decidis veni al ŝia entombigo por peti ŝian pardonon.
La preĝejo estis homplena. Hermano pene sukcesis penetri tra la homamaso. La ĉerko staris sur pompa katafalko sub velura baldakeno. La mortintino kuŝis en ĝi kun la manoj, kunmetitaj surbruste, en punta kufo kaj blanka satena robo. Ĉirkaŭ ŝi staris ŝiaj hejmanoj: servistoj en nigraj kaftanoj kun blazonrubandoj surŝultre; parencoj vestitaj tre funebre — infanoj, genepoj kaj gepranepoj. Neniu ploris, ĉar larmoj estus une affectation[9]. La grafino estis tiel maljuna, ke ŝia morto neniun povus konsterni, kaj ŝiaj parencoj jam delonge kredis ŝin finvivinta. Juna episkopo oraciis super ŝia ĉerko. Per simplaj kaj kortuŝaj esprimoj li prezentis la kvietan forpason de la virtulino, kies multaj vivojaroj estis trankvila kaj milda preparado al la kristana fino. “La mort-anĝelo trovis ŝin, — diris la oratoro, — kiam ŝi sendorme pie pensadis kaj atendis la fianĉon noktomezan”. La diservo pasis en malgaja deco. La parencoj unuaj venis por adiaŭi la mortintinon. Poste ekiris ankaŭ multaj gastoj, venintaj por lastafoje sin klini antaŭ tiu, kiu tre longe partoprenis iliajn vantajn amuzojn. Sekvis la servistaro. Fine proksimiĝis maljuna proviantistino samaĝa kun la mortintino. Du junulinoj kondukis ŝin je la brakoj. Ŝi ne havis forton por klini sin ĝisplanke, kaj nur ŝi faligis kelkajn larmojn, kisante la malvarman manon de sia sinjorino. Post ŝi Hermano kuraĝis veni al la ĉerko. Li klinis sin ĝisplanke kaj kelkajn minutojn kuŝis sur la malvarma planko, kovrita per abiaj branĉoj. Fine li ekstaris, pala kiel la mortintino, suriris laŭ la ŝtupoj al la katafalko kaj klinis sin… Ĉi tiam al li ŝajnis, ke la mortintino rikane rigardis al li, duonferminte unu okulon. Hermano rapide moviĝis malantaŭen, mispaŝis kaj falegis per la dorso sur la plankon. Oni levis lin. Samtempe la sveninta Lizaveta Ivanovna estis forportita al la preĝeja porĉo. Tiu okazaĵo por kelkaj minutoj konfuzis la solenecon de la morna ceremonio. Inter la ĉeestantoj aŭdiĝis obtuza rumoro, kaj magra ĉambelano, proksima parenco de la forpasintino, flustris al orelo de apude staranta anglo, ke la juna oficiro estas ŝia natura filo, je kio la anglo malvarme respondis: “Oh?”