“Iun postan vesperon knabo enmanigis al mi malpuran paperpecon, sur kiu estis skribaĉitaj kelkaj vortoj krajone, sciigantaj ke tiu homo grave malsanas, kaj petegantaj, ke post la prezento mi vizitu lin ĉe lia loĝejo sur iu strato, kies nomon mi nun forgesis, ne tre malproksima de la teatro. Mi promesis tion fari tuj, kiam mi liberiĝos, kaj post falo de la kurteno mi eliris al mia melankolia komisio.
“Estis malfrue, ĉar mi partoprenis en la lasta programero kaj ĉar tiu estis benefica vespero, la prezentoj nekutime plilongiĝis. La nokto estis malhela kaj malvarma, kun frosta malseka vento, kiu pelis la pluvon peze kontraŭ la fenestrojn kaj domfrontojn. Lagetoj da akvo kolektiĝis sur la mallarĝaj kaj malmulte frekventataj stratoj, kaj pro tio ke multaj el la tre disaj olelampoj estis estingitaj per la forto de la vento, la promeno estis ne nur malkomforta, sed ankaŭ plej malcerta. Tamen feliĉe mi direktiĝis ĝuste, kaj sukcesis post ioma malfacilo trovi la domon, al kiu oni direktis min — karbejon kun supra etaĝo, en kies malantaŭa ĉambro kuŝis mia serĉito.
“Mizeraspekta virino, lia edzino, renkontis min sur la ŝtuparo kaj, dirinte ke li ĵus eniris specon de dormemo, enkondukis min mallaŭte kaj metis por mi seĝon apud la lito. La malsanulo kuŝis frontante la muron; kaj pro tio, ke li tute malatentis mian ĉeeston, mi disponis tempon por ekzameni la lokon, en kiu mi troviĝis.
“Li kuŝis sur malnova lito, kiu vertikaliĝis dum la tagoj. Ĉifitaj restaĵoj de kvadratita kurteno estis tiritaj ĉirkaŭ la litokapon por bari la venton, kiu tamen eniris la senkomfortan ĉambron tra la multaj fendetoj de la pordo kaj ĉiumomente blovis tien kaj reen. En rusta nefiksita kameno estis malarda cindra fajro; kaj antaŭ ĝi estis starigita malnova triangula tablo, sur kiu troviĝis kelkaj medicinujoj, frakasita glaso, kaj kelkaj aliaj hejmaj objektoj. Infaneto dormis sur provizora lito aranĝita por ĝi sur la planko, kaj la virino eksidis sur seĝo apude. Troviĝis paro da bretoj kun kelkaj teleroj, tasoj kaj subtasoj: kaj sub ili pendis paro da scenejaj ŝuoj kaj du rapiroj. Escepte de amasetoj da ĉifonaĵoj kaj bulaĵoj malzorge ĵetitaj en angulojn de la ĉambro, tiuj estis la solaj objektoj en la loĝejo.
“Mi disponis tempon por noti tiujn etajn detalojn kaj rimarki la pezan spiradon kaj febrajn tikegojn de la malsanulo, antaŭ ol li konsciiĝis pri mia ĉeesto. Dum siaj maltrankvilaj klopodoj havigi komfortan ripozejon por sia kapo, li puŝis sian manon eksterliten, kaj ĝi falis sur la mian. Li abrupte sidiĝis kaj avide gapis al mia vizaĝo.
“ ‘Sinjoro Hatleo, Johano’, diris lia edzino. ‘Sinjoro Hatleo, kiun vi alvokis hodiaŭ vespere, sciu’.
“ ‘Ha!’ diris la malsanulo, pasigante la manon sur sia frunto. ‘Hatleo… Hatleo… Mi pripensu’. Li ŝajnis provi koncentrigon de la pensoj dum kelkaj sekundoj kaj poste, strikte kaptinte mian pojnon, diris: ‘Ne forlasu min… Ne forlasu min, bonulo. Ŝi murdos min, mi scias tion’.
“ ‘Ĉu longe li estas tia?’ mi alparolis lian plorantan edzinon.
“ ‘Ekde la pasinta nokto’, ŝi respondis. ‘Johano, Johano, ĉu vi ne konas min?’
“ ‘Ne permesu, ke ŝi proksimiĝu al mi’, diris la viro tremegante, kiam ŝi kliniĝis super li. ‘Forpelu ŝin, mi ne toleras ŝin apude’. Li gapis frenezece al ŝi kun mieno terure timega kaj poste flustris en mian orelon: ‘Mi batis ŝin, Jemĉjo, mi batis ŝin hieraŭ, kaj multfoje pli frue. Mi malsatigis ŝin kaj ankaŭ la knabon; kaj nun, kiam mi estas malforta kaj senrimeda, Jemĉjo, ŝi murdos min pro tio; mi scias, ke jes. Se vi vidus ŝin ploranta, kiel mi vidis, ankaŭ vi scius tion. Fortenu ŝin’.
“Li malstriktigis la kroĉon kaj sinkis elĉerpite sur la kusenon.
“Mi sciis tre bone, kion signifis ĉio ĉi. Se eĉ momente mi volus dubi pri tio, unu ekrigardo al la pala vizaĝo kaj velkinta figuro de la virino sufiĉus por klarigi la realan staton de la afero.
“ ‘Prefere vi staru flanke’, mi diris al la kompatindulino. ‘Vi ne povas helpi lin. Eble li pli trankvilos, se li vin ne vidos’.
“Ŝi foriris el la vidkampo de la viro. Li malfermis siajn okulojn post kelkaj sekundoj kaj ĉirkaŭrigardis perturbite.
“ ‘Ĉu ŝi foriris?’ li demandis avide.
“ ‘Jes… Jes. Ŝi vin ne damaĝos’.
“ ‘Mi sciigos al vi la veron, Jemĉjo”, diris la viro malaltvoĉe’, ŝi efektive damaĝas min. Io en ŝiaj okuloj vekas en mia koro tian timegon, ke tio frenezigas min. La tutan pasintan nokton ŝiaj grandaj gapaj okuloj kaj pala vizaĝo proksimis al la miaj; kien ajn mi turniĝis, turniĝis ili; kaj kiam ajn mi abrupte vekiĝis, ŝi estis apud la lito rigardante min. Li tiris min pli proksimen kaj diris per profunda alarmita flustro: ‘Jemĉjo, ŝi devas esti fispirito… diablino! Ĉit! Mi scias, ke ŝi estas. Se ŝi estus virino, ŝi antaŭlonge estus mortinta. Neniu virino kapablus toleri tion, kion ŝi elportis’.
“Mi naŭziĝis, pensante pri la longaj kruelo kaj neglekto certe okazintaj por tiel impresi tian viron. Mi nenion povis diri responde, ĉar kiu povus proponi esperon aŭ konsolon, al la mizerulo antaŭ mi?
“Mi sidis tia dum pli ol du horoj, dum kiuj li turniĝadis, murmure kriante pro doloro aŭ senpacienco, maltrankvile ĵetante tien kaj reen la brakojn, kaj volviĝante de flanko al flanko. Finfine li eniris tiun staton de parta senkonscio, dum kiu la menso vagas senkontrole de sceno al sceno, de loko al loko, sen regado far la racio, sed daŭre ne povanta senigi sin de nepriskribebla sento de aktuala suferado. Konstatinte pro liaj senkoheraj babiladoj, ke tiel nun estas, kaj sciante ke plej probable la febro ne tuj pligraviĝos, mi forlasis lin, promesante al lia mizera edzino, ke mi ripetos mian viziton dum la venonta vespero kaj, se necese, sidos ĉe la paciento tra la tuta nokto.
“Mi plenumis mian promeson. La pasintaj dudek kvar horoj realigis teruran ŝanĝiĝon. La okuloj, kvankam profunde enfalintaj kaj pezaj, brilis je lumo timiga por la spektanto. La lipoj estis sekegaj kaj multloke fendetiĝintaj: la seka malmola haŭto ardis je brula varmego, kaj sur la vizaĝo de la viro estis preskaŭ ekstertera mieno de sovaĝa maltrankvilo indikanta eĉ pli forte la ruinigon far la malsano. La febro estis zenita.
“Mi sidiĝis sur la seĝo, kiun mi okupis la antaŭan vesperon, kaj tie mi sidis dum horoj aŭskultante tiujn sonojn, kiuj nepre trafas profunde la koron de plej nesentema el la homoj — la frenezan deliron de mortonto. Laŭ tio, kion mi aŭdis pri la opinio de la kuracisto, mi sciis, ke mankas espero pri li: mi sidis apud lia mortolito. Mi vidis la velkintajn membrojn, kiuj antaŭ malmultaj horoj distordiĝis por amuzi bruemajn galerianojn, tordiĝantaj pro torturado per brulanta febro… mi aŭdis la kriĉan ridon de la klaŭno, kunfandiĝintan kun la malaltaj murmuroj de la mortonto.
“Estas emociige aŭskulti menson returniĝantan al la normalaj okupiĝoj kaj celoj de sanulo, kiam antaŭe kuŝas korpo malforta kaj senrimeda; sed kiam tiuj okupiĝoj estas nature kontraŭaj al ĉio, kion ni kunligas kun ideoj seriozaj aŭ solenaj, la ricevita impreso estas senfine pli potenca. La teatro kaj la drinkejo estis la ĉefaj temoj en la babilado de tiu mizerulo. Estis vespere, li imagis; li devis roli tiunokte; estis malfrue, kaj li devos tuj forlasi la hejmon. Kial oni tenas lin kaj malhelpas lian iron?.. Li perdos la monon… Li devos foriri. Ne! Oni ne permesis tion. Li kaŝis la vizaĝon per siaj ardantaj manoj kaj feble priĝemis la propran malfortecon kaj la kruelon de siaj persekutantoj. Post mallonga paŭzo li elkriis kelkajn krudajn rimaĵojn, kiujn li laste parkeris. Li leviĝis sur la lito, kurbigis siajn velkintajn krurojn kaj ĉirkaŭruliĝis laŭ maldelikataj pozicioj; li rolis… li estis en teatro. Post momenta silento li murmuris la rekantaĵon de iu brua kanto. Finfine li atingis la malnovan domon: kiom varmega estis la ĉambro. Li estintis malsana, tre malsana, sed jam li fartis bone kaj estis feliĉa. Plenigu lian glason. Kiu estis tiu, kiu forskuis ĝin de liaj lipoj? Temis pri la sama persekutanto, kiu pli frue postsekvis lin. Li falis sur la kusenon kaj laŭte ĝemis. Mallonga intervalo de senkonscio, kaj jen li travagis tedan labirinton de malaltarkaj ĉambroj — kelkfoje tiom malaltaj, ke por progresi li devis rampi sur manoj kaj genuoj: tie estis senaere kaj mallume, kaj en ĉiu direkto malhelpis lin diversaj obstakloj. Troviĝis ankaŭ insektoj, hidaj rampuloj kun okuloj fikse rigardantaj lin kaj plenigis la tutan ĉirkaŭan aeron: brilaĉante terure en la densa mallumo de tiu loko. La muroj kaj la plafono estis kovritaj de viglaj reptilioj… la kupolo vastiĝis enorme… timigaj figuroj flagradis tien-reen… kaj vizaĝoj de homoj al li konataj, abomenigitaj per mokado kaj grimacado, gapis el inter ili; oni bruligis lin per ardigitaj feraĵoj kaj ligis lian kapon per ŝnuroj ĝis sango elŝprucis, kaj li baraktis frenezece por sia vivo.