— Se me proprietas kravatego me povas metar olu an mea kolo e portar olu, se me proprietas
floro me povas koliar e portar olu irgaloke. Ma vu ne darfas prenar la steli e portar oli ulaloke!
— No, ma me povas depozar la steli en banko.
— Quon to signifikas?
— To signifikas ke me skribas sur papero la nombro de mea steli e pose me depozas ta papero
en tirkesto olquan me pose klozas per klefo.
— E ka nulo pluse?
— Yes, to suficas.
“To esas amuzanta” — pensis la princeto — “e suficante poeziala, ma ne tre serioza.”
Pri la serioza kozi la princeto havis idei tre diferanta kam olti di la adulti.
— Me — lu dicis ankore — proprietas floro quan me irigacas singladie. Me proprietas volkani
quin me skrapizas singlasemane, anke extingita volkano pro ke nulu savas quo eventos future. Me, kom proprietanto, esas utila a mea volkani, ed a mea floro. Ma vu ne esas utila a la steli...
La negociisto intencis parolar, ma lu ne trovis apta respondo. Lore la princeto foriris.
“Certe la adulti esas tre stranja” — dicis a su la princeto dum la voyajo.
26
Chapitro XIV
La kinesma planeto esis tre stranja. Olu esis la plu mikra planeto ek omni. Olu havis nur la suficanta spaco por un stradolanterno ed un lanternisto. La princeto ne komprenis por quo esis utila en la cielo, en planeto sen domi nek habitanti, lanterno e lanternisto. Tamen lu pensis: “Forsan ta viro esas absurda; tamen lu esas min absurda kam la rejo, kam la superbo, kam la negociisto e kam la ebrio. Adminime lua laboro havas senco. Kande lu acendas lua lanterno, lo aspektas la nasko de stelo o de floro. Kande lu extingas lua lanterno, lu dormigas la stelo o la floro. Yen belega laboro, e pro ke olu esas belega lore olu esas utila.”
Kande lu arivis sur la planeto, lu respektoze salutis la lanternisto:
— Bona matino! Pro quo vu jus extingis la lanterno?
— Pro la instruciono — respondis la lanternisto — Bona matino!
— Quo esas la instruciono?
— La instruciono esas cakaze extingar la lanterno. Bona nokto!
E lu itere acendis la lanterno.
— Ma pro quo vu itere acendis olu?
— Pro la instruciono — respondis la lanternisto.
— Me komprenas nulo — dicis la princeto.
— Esas nulo komprendenda — dicis la lanternisto—. La instruciono esas la instruciono. Bona
matino!
E lu extingis la lanterno.
Pose lu sikigis la sudoro di lua fronto per nazotuko rede quadratizita.
27
— Mea mestiero esas ulo terorigiva. Olim olu esis agreabla. Matine me extingis la lanterno e vespere me acendis olu. La cetera tempon di la dio me uzis por repozar jorne, e dormar nokte.
— E pose, ka la instruciono chanjesis?
— La instruciono ne chanjesis – dicis la lanternisto — e to teroras! Singlayare la planeto rotacas plu rapide, ma la instruciono ne chanjesis.
— E do...? — dicis la princeto.
— Nun la planeto rotacas unfoye singlaminute, e lore naskas nova dio. Do me ne havas tempo
por repozar, me acendas ed extingas la lanterno unfoye singlaminute.
— Yen rarajo! Do ka hike la dio — durado esas un minuto?
— To tote ne esas stranjajo meaopinione — dicis la lanternisto —. Ni konversis dum un monato.
— Ka dum un monato?
— Yes, hike triadek minuti esas triadek dii. Bona nokto!
E lu itere acendis la lanterno.
La princeto regardis la lanternisto e vere prizis lu pro tante fidele obediar la instruciono. Lu memoris la sunokushi quin lu ipsa altratempe observis per movar lua stulo. La princeto volis helpar lua amiko:
— Atencez! Me konocas metodo per qua vu povos repozar segunvole...
— Me sempre volas repozar — dicis la lanternisto.
To ne esas surpriziva, nam onu povas esar samatempe fidela ed ociera.
E la princeto duris parolar:
— Vua planeto esas tante mikra ke vu povas cirkumirar olu per tri granda pazi. Vu nur devas
lente marchar por sempre esar sub la suno, e tale kande vu deziros repozar lore vu marcheskos... e la durado di la jorno esos ta quan vu volez.
— To ne tre multe helpos me — dicis la lanternisto —. To quon me maxim multe prizas esas
dormar.
— Ho! Desfortuno! — dicis la princeto.
— Certe desfortuno! — dicis la lanternisto — Bona matino! — e lu extingis la lanterno.
Dum la voyajo ek la planeto la princeto pensis: “Ilta esus desprizita da la altri; da la rejo, da la superbo, da la ebrio e da la negociisto. Tamen lu esis la unika persono qua ne semblis ridinda a me, posible pro ke lu sucias pri ulo vice nur suciar pri su.”
La princeto chagrene sospiris e dicis a su: “Ilta esas la unika persono quan me povus amikigar, ma lua planeto esas tante mikra ke olua spaco ne suficas por du personi...”
Ma la princeto ne audacis konfesar a su ke to quo facinis lu en ta benedikita planeto esis olua mil e quaracent e quaradek sunokushi singladie!
28
Chapitro XV
La sisesma planeto esis dekople plu vasta kam la kinesma, ed olu habitesis da olda
viro, qua skribis granda libri.
— Ho! Yen exploristo! — lu klamis kande lu vidis la princeto.
La princeto sideskis apud la tablo e repozis dum poka tempo. Lu tante multe voyajis!
— Deube vu venas? — dicis a lu la oldulo.
— Quo esas ta grosa libro? — dicis la princeto — Quon vu facas hike?
— Me esas geografo — dicis la oldulo.
— Quo esas geografo?
— Geografo esas ciencisto qua savas ube esas la oceani, la riveri, la urbi, la monti e la
dezerti.
— To aspektas tre interesanta — dicis la princeto —. Yen fine vera profesiono!
E lu regardis la cirkumaji di la planeto di la geografo. Nulatempe lu vidis planeto tante majestoza.
— Vua planeto esas tre bela. Kad esas oceani sur olu?
— Ton me ne povas savar — dicis la geografo.
— Ha! — la princeto deceptesis da ta respondo —. E ka monti?
— Ton me ne povas savar — respondis la geografo.
— E kad urbi, riveri e dezerti?
— Anke ne ton me povas savar — dicis la geografo.
— Ma vu esas geografo!
— Korekte — dicis la geografo —, ma me ne esas exploristo. Exploristi mankas a me. Geografo ne esas la persono qua inquestas pri urbi, riveri, monti, oceani e dezerti. Geografo esas tro importanta por vagadar, lu sempre esas en lua kontoro por aceptar la exploristi e questionar informi a li e pose notar oli. E se ta informi pri la explorita loki, esas interesanta lore la geografo inquesteskas pri la etiko di la exploristo.
— E por quo to?
— Pro ke se exploristo mentias e lua informi registragesas en libri de geografio, to produktos enorma dizastri. Anke same eventus se exploristo esas ebria.
— Pro quo? — dicis la princeto.
— Pro ke la ebrii omnon vidas duopligita. Lore la geografo registragus la existo de du monti en loko ube vere nur esas un monto.
— Me konocas persono — dicis la princeto — qua esus mala exploristo.
— To esas posibla. Do kande la etiko di exploristo esas fidinda onu inquestas pri to quon lu deskovris.
29
— Onu vizitas la deskovrita loko?
— No. To esas tro komplikita. Onu postulas de la exploristo ke lu ofrez pruvi. Exemple, se onu deskovris granda monto lore la exploristo devas montrar granda stoni.
La geografo subite ecitesis.
— Ma vu, vu venas de fora loko! Lore vu esas exploristo! Deskriptez vua planeto.
E la geografo apertis lua registro ed akutigis lua krayono, nam unesme onu registragas la
informi da la exploristi per krayono, e se pose la exploristo montras pruvi lore onu povas registragar definitive la informo per inko.
— Nu?
— Ho! Mea planeto — dicis la princeto — ne esas tre interesiva, olu esas tre mikra. Me havas tri volkani, du esas aktiva e un esas extingita, ma nulu savas quo eventos future...