пла́тина ( plateno ): 585, 850, 900, 950;
палла́дий ( paladio ): 500, 850.
Eble vin iom konfuzas la vortkombino благоро́дный мета́лл (nobla metalo). Temas pri kemia termino, kiu ebligas grupigi metalojn ne korodeblajn, nek oksigeblajn, do “noblajn”. Ili estas raraj, do konsiderataj драгоценный (valoraj). La ĉefaj noblaj metaloj estas зо́лото (oro), серебро́ (arĝento), пла́тина (plateno), руте́ний ( rutenio ), ро́дий ( rodio ), палла́дий ( paladio ), о́смий ( osmio ), ири́дий ( iridio ). Sed en juvelaj vendejoj vi renkontos preskaŭ sole juvelojn el oro kaj arĝento, foje el plateno, dum ĉiuj aliaj metaloj aplikeblas malofte.
Kiel orientiĝi en kvalito de la noblaj metaloj? Ĝis nun en la rusia merkato dominas lokaj juvelaĵoj, konsiderataj la plej altlkvalitaj kaj fidindaj. Tamen aperis ankaŭ improtaĵoj – ĉefe ĉinaj ĉipaĵoj aŭ eŭropaj luksaĵoj. Do ni donu iom da atento al ambaŭ kvalitsistemoj.
En Usono kaj Kanado funkcias kvalitsistemo kiu baziĝas sur кара́т ( karato ). Ĝi estas uzata nur por oro, por arĝento estas uzataj specialaj nomoj aŭ metrikaj titroj, por plateno kaj paladio — nur tiuj lastaj. La kerna ideo de la karata sistemo estas nombro de karatoj de la ĉefa nobla metalo en 24 karatoj de la testata сплав (alojo).
Por la noblaj metaloj uzeblas jenaj normoj:
9 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,375 de la maso de alojo;
12 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,500 de la maso de alojo;
14 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,583 de la maso de alojo;
18 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,750 de la maso de alojo;
21 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,875 de la maso de alojo;
22 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,916 de la maso de alojo;
23 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,958 de la maso de alojo;
24 кара́т (karatoj): maso de la nobla metalo 0,999 de la maso de alojo.
Vi povas diveni ke temas pri la karata titro, se vidas literojn K, kt, C, ct. aŭ vortojn karat , carat . Por rekalkuli ciferon el la karata sistemo al tiu metra necesas dividi ĝin je 24 kaj obligi je 1000.
En Rusio (kaj eksaj landoj de Sovetunio ) funkcias la metra sistemo. Apud про́ба (titrostampo) videblas virina kapo en кокошник ( kokoŝniko – tradicia virina kapvesto forme de duonrondaĵo) turniĝinta dekstren. Apude videblas cirila litero, montranta kiu el 18 проби́рная инспе́кция (titraj inspekcioj) kontrolis kvaliton de la juvelo. Se vi deziras vendi tra vendejo eksterlandan juvelon, unue vi devas viziti unu el tiuj inspekcioj kaj ricevi titron.
La plej populara estas сплав (alojo) de oro de 585-я про́ба (la 585a titro), kio signifas ke la alojo enhavas 58,5% oro. Ĝi povas varii laŭ цвет (koloroj) depende de proporcioj de la enhavaj metaloj. Ekzemple se ĝi enhavas 36% arĝento kaj 5,5% медь (kupro), la alojo havas зелёный (verdan) nuancon. Se alojo enhavas 18,3% arĝento kaj 23,4% kupro, ĝi estas ро́зовый (roza). Se alojo enhavas 8,3% arĝento kaj 33,4% kupro, ĝi estas кра́сный (ruĝa). Tiuj ĉi alojoj estas facile luteblaj.
Por обруча́льное кольцо́ ( geedziĝa ringo ) oni uzas alojon de la 375a titro, kiu enhavas: 37,5% oro, 10,0% arĝento, 48,7% kupro, 3,8% paladio.
La alojo de la 750a titro enhavas tri компоне́нт (komponantojn): kupro, arĝento kaj rodio, paladio, ни́кель ( nikelo ) aŭ цинк ( zinko ). Pro tio ĝia koloro varias de желтова́то-зелёный (flavete-verda) tra краснова́тый (ruĝeta) ĝis бе́лый (blanka).
Ĝi estas bone lutebla kaj fandebla, taŭgas kiel bazo por эмаль ( emajlo ), sed se enhavo de kupro superas 16% la emajlo iĝas pala. Oni uzas tiun alojon en juveloj kun fajna рельеф (reliefo), филигрань ( filigrano ) kaj kiel оправа (muntumo) por хру́пкий (fragilaj) самоцве́т ( gemoj ).
Alojo de la 958a titro estas ne tre fortika, do ĝia uzado estas limigita. Ĝi konsistas el oro, arĝento kaj kupro kaj estas uzata ĉefe por geedzaj ringoj. Ĝia koloro estas ярко-жёлтый (brile flava), do tre proksima al tiu de la pura oro. Tiu ĉi titro estas tre milda, do bezonas oftan poluradon.
Por juveloj kun бриллиа́нт ( brilianto ) vaste uzeblas la tiel nomata бе́лое зо́лото (blanka oro). Se ĝi apartenas al la 585a titro ĝia соста́в (enhavo) estas: 23,7-28,7% arĝento, 13-18% paladio aŭ 17% nikelo, 8,7% zinko, 16% kupro. Sed plej ofte tio estos la 750a titro kun jena enhavo: 7-15% arĝento, ĝis 14% paladio, ĝis 4% nikelo, ĝis 2,4% zinko aŭ 7,5-16,5% nikelo, ĝis 15% kupro.
Arĝento havas malpli da variaĵoj. La plej populara estas la 875a titro, uzata por juveloj kaj manĝiloj. La 916a titro uzeblas por emajlita manĝilaro. La 960a titro servas por filigranaĵoj.
Alojoj de plateno kaj paladio renkonteblas malofte, ilin forpremis бе́лое зо́лото (blanka oro). Foje oni uzas la 950an titron, kiu konsistas el plateno kaj kupro aŭ iridio, kiuj firmigas la alojon. Paladio ankoraŭ estas ne tre populara en Rusio.
Ofte oni povas renkonti ankaŭ arĝentaĵojn aŭ latunaĵojn, kiujn oni beligas kaj protektas kontraŭ oksiĝo kovrante per elektroliza teknologio je maldika tavolo de oro de la 999a titro (orumado) aŭ je arĝento de la 999a titro (arĝentumado).
Juvelŝtonoj
Redakti
Nun ni transiru al ка́мень (ŝtonoj). En Rusio oni tradicie dividas ilin je tri grupoj:
— ювели́рный (juvela), драгоце́нный (valora);