Julio Baghy. La sagaca knabino
Hungara popola fabelo
Esperantigis Julio Baghy.
Vivis iam aŭ neniam
— diras la fabelo —
brava, paca sed sagaca
reĝo en kastelo.
Sur si kronon,
sub si tronon
li ja reĝe havis,
ĝis limrando de la lando
lia leĝo gravis.
La eskorto en la korto
salvon pafis tondre,
korteganoj, ĉambelanoj
klinis sin demonstre.
Ĉiu gajne zorgoŝajne
lian gracon serĉis,
senripoze verse, proze
komplimentojn verŝis.
Li ne kredis. Lin tre tedis
blufo, ŝerco, klaĉo,
kaj scivole pensis sole
pri sagaco, saĝo.
Spriton provi, saĝon trovi,
ne nur la humilon,
el la oro de l' trezoro
faris li plugilon.
En sunbrilo la plugilo
por admiro staris:
Ĝis nun, sciu, ja neniu
tian ilon faris!
Tiel pompe kaj sentrompe
reĝo ne projektis!
Senmakule, eĉ spegule
sunon ĝi reflektis.
Iom ruze sinamuze
fine li parolas:
"Ĉesu psalmi! Diru al mi,
kiom ĝi valoras?"
La demando tra la lando
tien-reen krozis,.
ĉies menso pro la penso
viglis, ne ripozis.
Tuj tre multe, eĉ tumulte
grafoj, princoj venis,
sed neniu estis, kiu
trafis kaj divenis.
Ili gapis, kapon skrapis,
palpis ĝin, balbutis,
fine honte, forironte
ruĝiĝante mutis.
Sur tronseĝo el la reĝo
sakris la parolo:
„Kia sperto pri mallerto,
pri la cerba molo!
Korteganoj, eskorianoj
dekorita bando,
eĉ la princoj el provincoj
stultas en la lando!"
Li do tiam vokis sian
avo-aĝan sklavon.
"Diru, homo, via kono
ĝian valorhavon!"
Ŝin klinante, ĝin palpante
montris li humilon:
"Kamparanoj en la manoj
havas ferplugilon.
Plugi teron uzas feron
ĉiu kamparano;
la valoro de l' laboro:
ĉiutaga pano.
Mi, simplulo, servutulo,
penson kiel havus
pri la pezo, pri orprezo?
Certe mi mistrafus."
"Mia vorto — via sorto
sciu, servutulo!
Sen respondo por vi mondo
dronos en nebulo.
Do ekpenu kaj divenu
la plugilvaloron;
se ne, voktoj post tri noktoj
tranĉos vian kolon."
Sur la vojo kun malĝojo
kamparano migris;
pro la timo pri la fino
liaj pensoj nigris.
Ĉe vojfino al filino,
kiam ŝin renkontis,
tuj raporte simplavorte
ĉion li rakontis.
"Ne cerbumu, pipon fumu,
poste iru dormi!
Mi ja trovos, kio povos
ĝustan solvon formi,
Ne lamentu, ne plu plendu
estos - bona fino"
Tiel ĉarme kaj korvarme
traktis lin filino.
Li cerbumis.... ŝi mastrumis
kaj babilis, agis,
ĉion orde, filinzorge
por remigro pakis,
kaj matene flustris jene
antaŭ ol li iris:
"Al mi kredu, nur ripetu
kion mi jam diris!"
Do matene iom treme
migris al la reĝo.
Foje-foje li survoje
turnis sin al preĝo,
sed ĉe trono paroltono
kaŝis lian dubon,
ke neniu tion sciu,
nun li ĵetas - kubon.
"Reĝa brilo de l' plugilo
ora, senlabora,
por la pladoj de l' regatoj
estas - senvalora.
Pluvo, suno por la humo
multe pli valoras,
ĉar sen tio ja nenio
ĝermas, kreskas, floras."
Tiel saĝa kaj kuraĝa
estis la respondo,
ĝin primiris, eĉ admiris
la kortega rondo.
Sur tronseĝo mem la reĝo
kriis surprizita:
"Jen tre trafe: Ci plenprave
estas vere sprita."
"Reĝo nia, peko mia
pezus sur animo . . . .
Vi eraris. ... Ne mi faris
solvon, sed filino.
Do mi petas, por mi pledas,
regu vin kortuŝo;
por mesaĝo de la saĝo
estis mi nur — buŝo."
La honesto kaj modesto
reĝan plaĉon trafis,
kaj mieno suverena
jam indulgon havis.
Li ridetis, flustre petis
grafon sur tronŝtupo;
tiu kure kaj rekure
venis kun — linstupo.
"Mia vorto — ŝia sorto,
vidu, kamparano,
jen el stupo por okupo
ne pli ol plenmano.
Ŝi ŝpinteksu kaj ampleksu
ŝia preta tolo
tian grandon, ke ĝi landon
kaŝu kun popolo!"
Hejmeniris, ĉion diris
patro al filino....
Li lamentis, antaŭsentis
timon pri la fino:
"Mi respektas, sed suspektas,
reĝo havis febron
stupdonante, ordonante
fari la — maleblon."
"Ne cerbumu, pipon fumu,
poste iru dormi!
Solvon ruzan, eĉ amuzan
provos mi ekformi.
El maleblo fari eblon
vanus cerbostreĉo;
ne teksaĵon, sed spritaĵon
volas nia reĝo."
Li cerbumis.... ŝi mastrumis
kaj babilis, agis,
ĉion orde, filinzorge
por remigro pakis,
kaj matene ilustris jene
antaŭ ol li iris:
"Al mi kredu, nur, ripetu
kion mi jam diris!"
Supre reĝo ĉe tronseĝo,
sube princoj staris;
kamparano kun elano
riverencojn faris....
Liajn ĝenon, hezitemon
reĝo vorte tondris:
"Nu, pri ŝpino la filino
kion nun respondis?"
"Reĝa Moŝto, mi, la poŝto,
peras, interpretas:
la filino por la ŝpino
tage-nokte pretas;
tolon teksos, ĝi ampleksos
grandon — landon kovri,
sub ĉi tendo regimentoj
povos eĉ manovri,
sed ŝi petas — mi ripetas —
ilojn vi preparu:
bobenilon, radŝpinilon,
eĉ teksilon faru!
Celon trafi volu havi
vian reĝan dignon,
ĉion fari, finprepari
uzu tiun — lignon!"
Per la mano kamparano
montras lignan latan,
kies grando, mezurrando
estis nur manplata.
Reĝo prenis kaj komprenis,
tuj eksplode ridis:
"Solvo ĝusta, miagusta!
Jen ŝi ree spritis!"
"Kiu spritas, ja meritas,
ke honoru oni;
mi deziras, eĉ sopiras
ŝin persone koni.
Tial, homo, al la trono
la filinon gvidu;
miajn gracon kaj donacon
la kortego vidu!"
Man-en-mano kamparano
kaj filino venis....
Nia reĝo sur tronŝego
pozis, gravmienis,
sed tuj poste, eĉ ne moŝte
digno lin forlasis,
kiam paro el kamparo
al la trono paŝis.
Ŝiaj ondaj haroj blondaj
brilis kiel oro,
en sereno de l' mieno
montris sin pudoro
sur la vango pentris sango
rozon al lilio,
ŝia ĉarmo — estas varmo,
suna harmonio.
Suverene, sed serene
reĝo sin algestis;
je la signo ŝi kun digno
paŝis.... Patro restis....
Dum ŝi iris, ĉiu miris;
"Belo kaj staturo
estas rekte kaj perfekte
arto el eburo!"
Kvazaŭ helo el ĉielo
al mi nun rigardus
kaj sur lipoj du tulipoj
rubenruĝe ardus" —
tiel reĝo sur tronseĝo
penis, miris mute
kaj pro ravo iĝis sklavo,
amblindulo tute.
Ŝin ekvidi kaj decidi
estas do momento;
lin katenis, al ŝi ĉenis
fajre brula sento.
Ŝin li svatis, ame flatis,
tuj dekretis feston,
donis ringon, krondistingon
kaj reĝinan veston.
"Ju pli frue, des pli brue
sonu la fanfaroj;
al ĝojfesto de l' landestro
venu la najbaroj;
ĉiu homo ĝis mentono
manĝu, trinku, dancu,
eĉ hundvostoj pro la ostoj
gaje sin balancu!"
Reĝa Moŝto je la kosto
de la propra kaso
brandon, vinojn, cent bovinojn
donis al amaso.
Tiutage kaj senpage
ĉiu drinkis, festis,
eĉ eskorto en la korto
dormis nur, digestis.