— Espereble vi komprenas, ke tio ĉi estas ilia ideo, ke ili venis al mi propravole kaj petis, ke mi venu ĉi tien?
— Tion mi scias, — la pastro diris rezignece. — Foje ili kondutas tre malfacile. Sed ili lernas kaj deziras kredi, kaj ĝuste tio gravas.
— Pastro Marko, komercisto Garto, ni bezonas vian helpon, — Itino diris. —Vi ambaŭ scias multajn aferojn, kiujn ni ne scias. Vi devas helpi nin veni al religio, kio ne estas facile farebla. — Garto komencis diri ion, poste ŝanĝis la intencon. Itino daŭrigis. — Ni jam legis la bibliojn kaj ĉiujn librojn, kiujn donis al ni Pastro Marko, kaj unu afero estas klara. Ni diskutis tion kaj ni unuanime konsentas. Tiuj ĉi libroj tre malsimilas tiujn, kiujn komercisto Garto donis al ni. En la libroj de komercisto Garto troviĝas la universo, kiun ni neniam vidis, kaj ĝi ekzistas sen Dio, ĉar tiu estas nenie menciita; ni esploris tre zorge. En la libroj de Pastro Marko Li estas ĉie kaj nenio povas funkcii sen Li. Unu el ili devas esti prava kaj la alia devas esti malprava. Mi ne scias, kiel tio povas esti, sed malkovrinte, kiu el ili pravas, tiam ni eble scios. Se Dio ne ekzistas…
— Kompreneble Li ekzistas, miaj infanoj, — Pastro Marko diris per voĉo kortuŝite energia. — Li estas nia Patro en la ĉielo, kiu kreis nin ĉiujn…
— Kiu kreis Dion? — Itino demandis kaj la murmuro ĉesis kaj ĉiu el la Veskeroj rigardis konsternite Pastron Marko. Li iomete repuŝiĝis pro la kontakto de iliaj okuloj, poste ridetis.
— Nenio kreis Dion, ĉar Li estas la Kreinto. Li ĉiam estis…
— Se Li ĉiam ekzistis — kial la universo ne povas esti ĉiamekzista? Sen kreinto? — Itino enmetis per rapidaj vortoj. La graveco de la demando estis memevidenta. La pastro respondis malrapide, kun senfina pacienco.
— Se nur la respondoj estus tiom simplaj, miaj infanoj. Sed eĉ la sciencistoj ne interkonsentas pri l' kreado de la universo. Dum ili dubas — ni, kiuj vidis la lumon, scias. Ni vidas la miraklon de l' kreado ĉie ĉirkaŭ ni. Kaj kiel povas esti kreaĵo sen Kreinto? Tiu estas Li, nia Patro, nia Dio en la Ĉielo. Mi scias, ke vi havas dubojn; tio estas ĉar vi havas animojn kaj liberan volon. Tamen la respondo estas tre simpla. Havu fidon, nur tion vi bezonas. Nur kredu.
— Kiel ni povas kredi sen pruvoj?
— Se vi ne povas vidi, ke tiu ĉi mondo mem estas pruvo, mi do diras al vi, ke kredo ne postulas pruvon — se vi fidas!
Babilado de voĉoj estiĝis en la ĉambro kaj pli da Veskeraj buŝoj nun apertis dum ili klopodis trapuŝi siajn pensojn tra la implikita fadenaro da vortoj kaj distingi la verfadenon.
— Ĉu vi povas sciigi nin, Garto? — Itino demandis, kaj la sono de lia voĉo kvietigis la bruon.
— Mi povas diri, ke vi uzu la sciencan metodon, kiu kapablas esplori ĉiujn aferojn — inkluzive sin mem — kaj havigi respondojn, kiuj povas pruvi la veron aŭ falson de iu ajn aserto.
— Ĝuste tion ni devas fari, — Itino diris, — ni jam konkludis same. — Li tenis antaŭ si dikan libron kaj ondeto da kapjesoj trakuris la rigardantojn. — Ni jam studis la biblion, kiel ordonis Pastro Marko, kaj ni trovis la respondon. Dio faros por ni miraklon, tiel pruvante, ke li observas nin. Kaj laŭ tiu signo ni konos Lin kaj iros al Li.
— Tio estas peko de falsa fiero, — Pastro Marko diris. — Dio ne bezonas miraklojn por pruvi Sian ekziston.
— Sed ni bezonas miraklon! — Itino kriis, kaj kvankam li ne estis homa, en lia voĉo aŭdiĝis postulemo. — Ni legis ĉi tie pri multaj pli malgrandaj mirakloj, panoj, fiŝoj, vino, serpentoj — multaj el ili, pro motivoj multe pli malgrandaj. Nun Li bezonas fari miraklon por allogi nin ĉiujn al Li — la mirindaĵon de tute nova mondo adoranta antaŭ Lia trono, kiel vi diris al ni, Pastro Marko. Kaj vi diris al ni, kiom grava tio estas. Ni diskutis tion kaj konkludas, ke nur unu speco de miraklo preferindas por tia ĉi afero.
La tediĝo pri la teologia disputado tuj dreniĝis el Garto. Li ne vere atentis, aŭ li estus konstatinta, kien kondukos ĉio ĉi. Li povis vidi la ilustraĵon en la biblio tie, kie Itino malfermis ĝin, kaj sciis anticipe pri kiu bildo temis. Li stariĝis malrapide el la seĝo, kvazaŭ streĉante sin, kaj turniĝis al la pastro malantaŭ si.
— Pretiĝu! — li flustris. — Eliru malantaŭe kaj atingu la ŝipon, mi okupos ilin ĉi tie. Mi opinias, ke min ili ne difektos.
— Kion signifas tio?.. — Pastro Marko demandis, palpebrumante pro surprizo.
— Eskapu, idioto! — Garto siblis. — Kiun miraklon ili aludas, laŭ via opinio? Kiu miraklo supozeble konvertis nian mondon al la kristanismo?
— Ne! — Pastro Marko diris. — Tio ne eblas. Tio simple ne povas!..
— Ekiru! — Garto kriis, trenante la pastron desur la seĝo kaj puŝegante lin direkte al la malantaŭa muro. Pastro Marko stumble haltis, returniĝis. Garto alsaltis lin, sed estis jam tro malfrue. La amfibioj estis malgrandaj, sed ili multnombris. Garto batis kaj lia pugno trafis Itinon, repuŝante lin en la amason. La aliaj daŭre antaŭeniris dum li trabatis vojon al la pastro. Li frapadis ilin, sed tio similis baraktadon kontraŭ ondaro. La felaj, muskaj korpoj surgrimpis kaj inundis lin. Li luktis ĝis ili ligis lin, kaj li daŭre luktis ĝis ili batadis lian kapon ĉesige. Tiam ili trenis lin eksteren, kie li povis nur kuŝi en la pluvo kaj sakri kaj rigardi.
Kompreneble la Veskeroj estis mirindaj metiistoj, kaj ĉio estis konstruita ĝis la lasta detalo laŭ la ilustraĵo en la biblio. Jen estis la kruco, firme starigita supre de malgranda monteto, la brilaj metalaj pikiloj, la martelo. Pastron Marko ili senvestigis kaj drapiris per zorge plisita lumbotuko. Ili elkondukis lin el la preĝejo.
Vidante la krucon li preskaŭ svenis. Poste li tenis alta la kapon kaj decidis morti tiel, kiel li vivis, fidante.
Tamen tio estis malfacila. Tio estis netolerebla eĉ al Garto, kiu nur alrigardis. Estas unu afero paroli pri krucumo rigardante la delikate ĉizitajn korpojn en malhela lumo de preĝado. Estas tute alia, vidi viron nudan, dum ŝnuroj tranĉas ties haŭton, kie li pendas de ligna trabo. Kaj vidi la nadlapintan pikilon levata kaj almetata al la mola karno de ties polmo, vidi la martelon rebati laŭ trankvile intenca mezurita frapo de metiisto. Aŭdi la densan sonon de metalo, kiu trapikas karnon.
Kaj poste aŭdi la dolorkriegojn.
Malmultaj homoj toleras martiriĝon; Pastro Marko ne estis inter ili. Dum la unuaj batoj, la sango elfluis de liaj lipoj, kie renkontiĝis liaj kunpremitaj dentoj. Poste lia buŝo larĝiĝis kaj lia kapo streĉiĝis malantaŭen kaj la guturala hororo de liaj kriegoj tratranĉis la susuradon de l' falanta pluvo. Ĝi resonis kiel silenta eĥo el la amasoj da rigardantaj Veskeroj, ĉar kia ajn estis la emocio, kiu malfermis iliajn buŝojn, tiu nun plenpotence ŝiradis iliajn korpojn, kaj vico post vico da gapaj makzeloj spegulis la agonion de la krucumata pastro.
Bonfare li svenis kiam la lasta najlo estis enbatita. Sango fluis el la krudaj vundoj, miksiĝante kun la pluvo kaj gutante palrozkolore de liaj piedoj dum la vivo dreniĝis el li. Tiutempe, iam dum tiu tempo, plorsingulte baraktante kontraŭ siaj propraj ligaĵoj, Garto senkonsciiĝis.
Li vekiĝis en sia propra varejo kaj estis mallume. Iu tratranĉis la plektitajn ŝnurojn, per kiuj oni estis liginta lin. La pluvo daŭre gutis kaj plaŭdis ekstere.
— Itino, — li diris. Ne povus esti iu alia.
— Jes, — la alimonda voĉo reflustris. — La aliaj ĉiuj paroladas en la preĝejo. Lino mortis post kiam vi batis lian kapon, kaj Inono estas tre malsana. Kelkaj diras, ke ankaŭ vi estu krucumita, kaj ŝajnas al mi, ke tio okazos. Aŭ eble mortigita per ŝtonĵetoj al la kapo. Ili trovis en la biblio diritan…
— Mi scias. — Senfine elĉerpite. — Okulo pro okulo. Vi trovos multajn similajn aferojn, kiam vi ekserĉos. Tio estas mirinda libro. — Lia kapo ege doloris.