La Verai 3ntcrparoladoj de
SOKMTO
SAT-Broŝurservo - Laŭte! FR-47470 Bcauville *
HAN RINER
(han ryner>
tradukis : e . lanti
LA VERAJ INTERPAROLADOJ DE SOKRATO
La Juna Penso F 47340 Laroque Timbaut 130 B * 1979 *
HAN RINER
han ryner
tradukise. lanti
LA VERAJ INTERFAEOLADOJ DE SOKRATO
La Juna Penso F 47340 Laroque Timbaut 130 B * 1979 * 15" FF
Averto de la Literatura Komitato
La manuskripto de Lanti, datita 1944, estis de li las- ita en provizora formo. Ni reviziis ĝin kun ple.j granda respekto, korektante la evidentajn plumerarojn kaj far- ante kiel eble plej malmulte da Ŝanĝoj.
Lanti esperantigis kelkajn grekajn nomojn, kaj lasis la aliajn en la frenca transskribo, sed krajone kaj inter citiloj. Evidente li intencis poste mem revizii sian tekston kaj esperantigi ilin. Ni adoptis la transskribojn de PIV por Ĉiuj, kiuj troviĝas en ĝi; la aliajn ni trans- skribis konforme al tiuj modeloj.
Krome ni aldonis kelkajn klarigajn piednotojn kaj finan glosaron.
Inter la ŝanĝoj, kiujn ni permesis al ni, ni notas la forigon de la mallongigo k anstataŭ ka.j, kaj de la serio alio, aliu. aliam, aliel : pri ĝi kredeble Lanti estus mem rezigninta, lcLel siatempe li rezignis pri la provitaj formoj ti-kiu, ks. (Ni konservis nur alies).
Ni esperas, ke tiel agante ni ne perfidis nian karmemo- ran amikon.
LINGVE
OTRQLITAWERATUfcA KOMITATO.
/
Unua Libro 1
Mi, Antisteno la bastard,o, kiun iuj nomas - pri kio mi fieras - Antisteno la hundo, mi kolektis dum mia junaĝo, la interparolojn de Sokrato. Dum mia maljuno, mi ordigas ilin kaj disdividas en kvar libroj. Por ke, kiam mi ne plu ekzistoŝ por ilin rediri, legi kaj komenti, oni daŭre sciu, kion diris tiu senkompara homo.
Aliaj publikigis tiajn verkojn, nome Ksenofono, Eskino, Fedono, Eŭklido kaj tiu Aristoklo, kiu famigis sian alno- mon Platono; sed mi preferas norni ĉi tiun lastan Satono. Ciuj misprezentis la veran instruon sokratan.
La afabla Eskino, plena je bonvolo, skribis tro malfrue, sen notoj kaj kun raankohava memoro la parolojn de nia majs- tro. Liaj memoraĵoj : velkaj floroj, kies parfumo disneni- iĝis. Kiuj konus Sokraton nur per Eskino, tiuj prezentus lin al si kiel honestan homon mezvaloran. Skulpti&to, kiu verkas longe post la morto de la modelo, riskas prezenti al ni sian propran portreton. Per Eskino, Sokrato perdas ec siajn plej eksterajn karakterojn kaj siajn plej relief- ajn trajtojn; estas nenio, ekzemple, kio rememorigas lian familiaran elokventon. Ili mensogas, tiuj, kiuj rakontas, ke Ksantipa, vidvino de Sokrato, transdonis al la filo de 1'porkaĵisto Harino dialogojn, skribitajn de la filo de la statuisto Sofronisko[1] . Pro motivoj, kiujn li klare esprimis antaŭ mi iun tagon, kaj kiujn mi raportos pli poste, Sokrato skribis nenion. Se Ksantipa akiris iom da
mono per skribtabuletoj, sur kiuj skribilo penetris en la vakson, ne estas la mano de Sokrato, kiu premis la skrib- ilon sur la vakso.
Ankaŭ Fedono kaj Ksenofono ne posedis filozofian genion. Ili neniam komprenis la profundajn pensojn de 1'majstro. Ili ankaŭ, cetere, skribis malfrue. Ili malbone raportis, kion ili malbone aŭdis kaj malbone memoris.
Krome, Ksenofono elpensaŝis. sia.in Memorinda.jn Interparol- o.in, por defendi la memoron pri Sokrato kontraŭ la malsaĝ- uloj, kiuj kondamnis lin. Li volis elpruvi, ke Sokrato obeis la leĝojn kaj ke lia kondamno estis kontraŭleĝa. Sed, - vero kaj filozofio same postulas, ke tion ni proklamu, - Sokrato estis kondamnita konforme al la leĝoj. Ĝiu sincerulo konsen- tos pri tio. Ĝiu vera filozofo ĝoje tion konfesos. Tial la morto de Sokrato ĝuste kondamnas la leĝon kaj la civiton.
Ksenofono, mensogulo kiel soldataĉo, kvazaŭ kankrire skri- bis. Li atribuas al sia majstro mil malkuraĝaĵojn, pri kiuj indignus Sokrato, se li povus ilin ekscii, kaj kiuj evitigus al li cikuton, se li kapablus al ili konsenti.
La mensogoj de la "Memorinda.j Interparolo.j" ne ĉiarn estas abomenindaj. Pluraj estas ridindaj. Sn sia libro tria, Kse- nofono longe paroligas Sokraton rilate al la Misoj kaj Pisi- doj. Sokrato raportas pri la kuriozaj apartaĵoj de la landoj loĝataj de tiuj popoloj kaj ankaŭ pri ilia maniero militi. Jen estas aferoj, kiuj interesegas la vageman kaj militeman Ksenofono. Jen aferoj, kiujn feliĉe ne konis la trankvila, hejmrestema kaj pacama Sokrato. Kaj, certe, se iu rakontus ilin al li, Sokrato neniel interesiĝus pri tiel frivolaj paroladoj.
Se ekzistus justo inter la homoj, helenoj, fariĝus ordi- nara proverbo : mensogulo kiel Ksenofono. Sub la nomo de oni ne scias kia Temistogeno el Sirakuzo, li publikigis longan rakonton pri la ceda retiriĝo de la dek miloj, en kiu estas donita al Ksenofono, filo de Grillo , rolo de unua plano. Sed Eforo, kiu verkis la saman historion laŭ vera maniero, neniam mencias Ksenofonon antaŭ la alveno ĉe Sentsso, reĝc de Tracio, kaj asertas, ke dum la tuta daŭro de anabazo , li estis simpla unuo perdita en la miriado.
Eble iu miros pro miaj severaĵoj kontraŭ tiu Ksenofono, kiu laŭdis min en sia libro La Festeno. Laŭdante min laŭvere, Ksenofono faris, sendube, la solan aferon, pri kiu oni povas lin laŭdi. Ne mallaŭdante lin, kiam li estas mallaŭdinda, mi agus maljuste al li, same kiel li agus maljuste sŭ mi, ne laŭdante min. Redone 'laŭdante lin, mi ne plu meritus liajn laŭdoĵn. ĉu oni laŭdas aŭ mallaŭdas Intistenon la bastar- don, li ĉiam restas verdirema. Eĉ .pagante lin per veraĵo, neniu povos fanfaroni, ke li aĉetis mensogon de Antisteno lahundo... ,
Eŭklido faris el Sokrato diskutemulon, kies dialektiko superis lian konsciencon. Legante la koncernan verkon de Eŭklido, oni kredus, ke Sokrato naskiĝis en Megarŭ kaj studis heŭristikon laŭ la instruo de Eŭklido, infanaĉa heŭristikisto.
Tiujn nesufiĉajn aŭ mensogajn disĉiplojn mi devas kon- sideri malamikoj de tiu, kiun, por sin kroni per lia mor- to kaj per lia gloro, ili insulte nomas sia majstro.
fiu la plej malbona el ĉiuj malamikoj de Sokrato ne es- tas tiu Aristoklo, filo de Aristono, kiun oni alnomis Pla- tono, pro la larĝo de liaj lŭktistaj Ŝultroj kaj pro la larĝo de lia frunto, sulketiĝinta kiel helika konko ? Koncerne min, kiam mi parolas pri tiu malsincera diskut- emulo, lin mi volonte nomas "Satono", pro la granda nom-- bro da junuloj, kies amanto li estis kaj pro la eksternor- ma grando de lia postulema membro [2].
Ke Satono estas mensogulo, li mem, iafoje, konfesas tion ridante. Pli ol unu fojon, - kaj en mia koro mi sen- tis indignon - mi aŭdis lin laŭdi, kion li nomas "la uti- laj mensogoj". Kaj li ne hontis, en la tria libro de sia dialogo "Pri la Respubliko" , skribi tiun abomenindan dok- trinon. Sed la aferoj, kiuj Ŝajnas utilaj al Satono la mensogema kaj la aferoj, kiuj ŝajnas utilaj al Sokrato la verdirema,malofte estas la samaj. Tiel ke Satono utiligas la verdireman Sokraton por celoj, kiuj neniel estas sokra- tecaj, kiuj iafoje estas anti-sokratecaj.
Dum la vlvo mem de Sokrato, Satono, tiu senhontulo, ko- mencis mensogi koncerne Sokraton. La "bona majstro nur sim- ple diris : "Kiom da aferoj tiu junulo atribuas al ipi, pri kiuj'mi neniam ekpensis !" Se li povus diveni, kian uzon Satono faros je ilia intimo, kiel li ĝin utiligos por doni aŭtoritatecon al mil dogmoj sen- aŭ malutilaj, li.estus forpelinta per sia bastono la dikbastonan viron [3].
Certe, oni povas ektrovi en kelkaj dialogoj, aparte en la "Apologio de 3okra.to" tia, kian Satono redaktis ĝin, pli ol unu aŭtentikan parolon. Kiuj ofte rilatis kun Sokrato rekonas tute senpene tiujn parolojn. Per ilia familiara to- no kaj per ilia kuraĝa soneco. Tiuj maloftaj gutoj, kiuj estus refreŝigaj, Satono perdas kaj dronigas ilin en marĉo el sal-^amaraj mensogoj. Kaj iuj dialogoj mensogas ekde la unua vorto ĝis la lasta, aparte, kiel oni vidos ĝustaloke, tiu, kiu, eĉ titole mensoga, nomiĝas Kritono.