Sed la subtilo de Sokrato estis tiu, kiu malkonfuzas; tiu, kiu, zorgante nur pri la vero, ektrovas la veron. Sub la amasiĝo da mensogoj elŝutita de la homoj, Sokrato ser- ĉis en ci la veron, kiun la naturo tien metis kaj kiun la ŝarĝoĉaroj da rubo ne tute sufokis. Sed la verkreskaĵo sin kaŝas en ciaj profundejoj, tre maisana kaj tre malforta. Por ne vundi aŭ rompi ĝin, necesas ama subtilo, kiu disŝovas la rubon el ŝtonetaroj kaj polvoj; por ĝin malkovri, pala kaj makuiita; por ĝin liberigi kaj aeirumi', kaj ebligi, ke ĝi naskiĝu, floru, fruktu. Tia estis, diferenca je tiu deEŭkli- do aŭ de Satono, la subtilo de Sokrato.
12
La plimulto el la sofistoj postulis monon pro sia instru- ado. Da ĝi Sokrato ne nur ne postulis, sed rifuzis, kiun oni proponis al li. •
Altirite per la reputacio de Sokrato, Aristipo venis el Cireno al Ateno, por lin aŭskulti. Li intencis instrui pli poste, pagigante ai si. Tiu malnobla ŝatanto de 1'volupto realigis sian projekton : li forprenas monon de siaj disĉi- ploj, por povi monon doni al prostituitinoj kaj al fiŝvend- istoj. Li do opiniis juste paĝi al Sokrato. Pli ĝuste, tiu kondutaĉo ŝajnis profita al li, kiel la faro de homo, ,dezir- anta rikolti en aŭtuno, semas en printempo. Sendube, la majs- tro estante bone pagata, konigos al li sekretojn pli efikajn, persvadmetodojn pli nevenkeblajn. Komisiite de li, sklavo ve- nis alporti dudek minojn al Sokrato. Sed la filozofo rifuzis ion akcepti, dirante, ke la dio de-Sokrato malpermesis akcep- ton de mono. •
La postan tagon, Aristipŭ eldiris sian miroh. Siakutime, li parolis kun rida plaĉemo, kiel virino, kiu ne estas certa, ĉu ŝi' ludas aŭ ĉu ŝi provas amigi sin.
Estaspor ci feliĉego, ke mi ne estas civitano de Ateno.
Senpene, Sokrato divenis, kiu ŝerco komenciĝis. Nu, volon- te li konsentis partopreni tiajn ludojn, kun la espero, ke. ili estos iel instruaj al,li kaj ankaŭ, mi kredas, ĉar li es- tis nature ludema. Pli ridetante ol Aristipo mem - sed la rideto de Sokrato ĉiam enhavis mi ne scias kion profundan kaj viran - li diris :
Ci klarigu al mi mian feliĉon kaj kiun malbonaĵon ci provus fari Ј.1 mi, se ci posedus, kion Platono kaj Aristofano fiere nomas "la gloro esti civitano de Ateno".
-- Cin ini trenus, Sokrato,.ĝis antaŭ la heliastoj kaj senpene VJ^UVllS , ke ci enkondukas en la civiton novajn diojn.
Tion ci pruvus, tiom pli facile, ke mi neniel neus tiun veraĵon. Tamen ci bonvolu montri, ĉu ci tute vere scias, kiujn diojn mi enkondukas en Atenon.
Mi ne scias, ĉu ci enkondukas aliajn. Sed mi certe scias pri tiu, kiun hieraŭ ci nomis "la dio de Sokrato", kaj kiu malpermesas, ke ci akceptu monon, kiu nepetite venas al ci, tiu dio estas stranga kaj nova en Grekio, same kiel en Afriko. Nek en Cireno, nek en Ateno mi konas dion,,kiu malŝatas la monon. La plej severaj el la dioj de Ateno aŭ de Cireno konsilus al ci : "Se ci ne volas por ci mem la monon, kiun juste proponas al ci cia disĉiplo Aristipo;
se ci opinias, ke cia flikita mantelo estas tro nava, por esti anstataŭita, kaj unuvorte se ci havas neniun el tiuj bezonoj, kiujn mone oni kontentigas, ci prenu tamen tiujn dudek minojn. Poste, esprimante la ĝentilan bedaŭron, ke ili ne estas pli multnombraj, ci portos ilin en mian tem- plon. Miaj pastroj, tion mi certigas al ci, scipovos ilin utiligi. Kompense, mi donos al ci, malavara Sokrato, la bonaĵojn, kiujn mi povas doni sen iu malprofito por miaj pastroj. Mi celigos al ciaj lipoj kisojn de belaj prosti- tuitinoj kaj de belaj junuloj. Aŭ, se tion ci preferas, mi diros al la riĉuloj, ke ili invitu cin al luksegaj fes- tenoj". Jen estas tio, kion respondus la plej severa el la orakoldiristoj.
La sola orakoldiranto, kiun mi konsultas, respondis al mi ion alian.
Ĉu ci povus konduki min, ho Sokrato, en la templon, kie ci konsultas tiun malkomunan orakoldiriston ?
Tiu templo estas malfermita nur al mi.
Mi admiras la riĉan Sokraton, kiu havas templon kaj ora- koldiriston por si sola.
Mi kuraĝas glori min pro tia riĉaĵo. Koncerne cin, Aris- tipo, ĝis ci povos glori cin pro tia riĉaĵo, ci vane estos aŭskultinta min. Kaj mi estus al ci maljusta, se mi akcep- tus cian monon, Ĉar nenion mi povis doni al ci.
ĉu do ci akceptos ĝin, kiam ci opinios, ke mi komprenis cin ?
Kiam ci estos kompreninta min, tiam ci ne insultos, pro- vante pagi per mizerajoj la mirindan riĉaĵon, kiun mi es- tos doninta al ci. Aŭ prefere, ci estos fine kapablinta doni ĝin al ci mem. ĉar la sola afero, kiun mi povas pro- vi instrui al ci, ĝi estas, ke ci aŭskultu cin, mia Aris- tipo.
Mi pasigas mian tutan tempon, aŭskultante min, Sokrato. Kaj mi aŭdas en mi vere diecajn paroladojn. Ili diras : ci senhe- zite donu cian monon interŝanĝe de la bonaĵoj, kiujn ci ŝatas, nome la belajn parolojn de Sokrato, la farĉitajn ventrojn de porkinoj, la klere preparitajn fiŝojn, la kukojn el sezamo kaj el mielo, la kisojn de Korinto aŭ la vinojn el Hio.'
Ĝu nur tion diras en ci la vocoj, kiujn ci deklaras diecaj ?
Ili ankaŭ diras : Pavore ci akceptu la monon, kiun oni sen- das al ci. Kaj ci eĉ postulu de tiuj, kiuj estas mone riĉaj, kaj al kiuj ci donas ciajn doktrinajn riĉaĵojn, ke ili /.ekzak- te pagu cin. Ci postulu, ke ili estu justaj, por ke ci povu ciavice esti justa. Por ke ci povu pagi ĝust-apreze la subtil- ajn instruojn de Sokrato, la kisojn de belaj buŝoj, la lirikan ĝuigon de la vinoj, la ventrojn de grasaj porkinoj, la kukojn, kies sezamo estas tute kovrita per flua mielo.
La paroloj de Sokrato estas por ci vanaj, tiom longe, kiom ili ne liberigas cin de la mono, kaj de la buŝoj, kiujn oni pagas, kaj de tio, kion oni pagas por sia propra buŝo. Neniu vera bonaĵo interŝanĝiĝas kontraŭ mono. Kaj, en la lando de la animo, en la lando de la veraj bonaĵoj, el ĉio aĉetebla, nenio estas aĉetinda.
Libro Dua *********
1
Du- aferoj egale mirigas min. Mi ne sukcesas kompreni, ke amikoj de la leĝoj kaj de la civito kuraĝas nei, ke Sokrato koruptis la junularon. Mi ne sukcesas kompreni, ke amikoj de la leĝoj kaj de la civito kuraĝas sin nomi disĉiploj de Sokrato. Aŭ prefere, mi komprenas tion, tuj kiam mi konsentas konfesi, ke iuj homoj ne ŝanceliĝas por eldiri iun _ajn mensogon.
Kiel sciite, Sokrato ĉiam parolis per ekzemploj. Kiam li mallaŭdis la skribitajn leĝojn, tiam li prenis, kiel ekzemplojn, la leĝojn, kiujn plej bone konis liaj aŭskult- antoj. Kun la celo esti klara. Li aparte malŝatis la leĝ- ojn, kiuj surpremis iin kaj ilin. Kun la celo eldiri efik- ajn parolojn kaj kuraĝajn parolojn. Dank'al tiu apartaĵo, Ksenofono, amiko de la leĝoj de Sparto, utiligas nur kon- traŭ la leĝoj de Ateno la paroladojn, per kiuj Sokrato detruis ĉiujn skribitajn leĝojn. Satono, kiu volas redakti novajn leĝojn, utiligas la parolojn de Sokrato, kvazaŭ ili kondamnus nur la leĝojn jam skribitajn. Legante iliajn librojn, mi ofte revas pri iu pastro de Zeŭso, ki.u aprobis miajn paroladojn, dum mi malaltigis aliajn diojn. Tiam ŝajnis al li, ke mi malrekte gloris lian mastron. Sed, tuj kiam mi rekte malestimis la ridindan fulmoportanton, tiu pastro ĉesis aŭskulti miajn parolojn. Kaj li ĉien iris, dirante, ke rni estas bigoto de Zeŭso.
Multaj, sub masko de saĝuloj, estas nur oratoroj kaj popolflatuloj. Simile al kuracistoj, kiuj mallaŭdus iujn malsanojn, por laŭdi aliajn, la oratoroj diras, ke ekzis- tas bonaj leĝoj kaj malbonaj leĝoj. Foje tiuj uloj util- igas la parolon de Sokrato favore al la leĝoj, kiuj al ili plaĉas; foje, por aŭskultigi sin aŭ por eviti, ilidire, "novan krimon kontraŭ la filozofio", ili pretendas ami en Sokrato'bonan civitanon kaj defendanton de la leĝoj de A.teno. Ili kontraŭdiras sin, tiuj oratoro j, kiel konvenas al oratoroj» Oiuj ekzemploj montras al ni en la oratoro homon, kiu mokas la veron, kaj kiu ĉiutage diras tion, kio