Kritiaso ; Ci alznenaŭ detenu cin de nun paroli pri la grego- gardistoj. Manke de tio, ci povus, ci ankaŭ, trovi malpli- iĝon en cia brutaro.
Sokrato : Brutaron mi ne havas, bela Kritiaso. Kaj miaj riĉ- aĵoj estas tiaj, ke ci ne povas tuŝi ilin.
Kariklo : Se ci senutiligas la bonvolon, kiun ni montris al ci, aparte konigante al ci la leĝon kaj klarigante ĝin al ci, des malpli bone por ci !
Sokrato : Ne, sed des malpli bone por vi. Ĝar la maljusto estas la malbono de 1'maljusta homo, samkiel la pesto estas la malsano de 1'pestulo. Mi ne diros al vi : Ĝoju[6]. Ĉar, por la homo malsana de maljusto, neniu ĝojo daŭras. Sed, ĉar mi restas via amiko,;mi deziras, ke la politikaj ŝan- ĝoj, portante al vi senprokrastan morton, domaĝu al vi multajn maljustaĵojn.
Kritiaso : Ci forkuru, Sokrato, anstataŭ pli inciti nian koleron.
Sokrato : Ne estas mi, kiu deziris apudesti vin. Nun ci or- donas, ke mi foriru de du malbonuloj, kaj mi estas feliĉa obei al ci.
4
Oni ĵus vidis kiajn sentojn Sokrato kaj Kritiaso konser- vis unu por la alia. Nu, la filozofia instruado estas sen- utila, se ĝin ci ne ricevas de homo, kiun ci amas.
ĉu Kritiaso kaj Alcibiado kapablis iun^ami, kaj precipe ami simplan, mildan kaj malriĉan homon ? Cu ili, kies ĉiuj pensoj rilatis la regadon de 11Respubliko, povis ami homon, kiu prave malŝatis Ĉiun regadon ? ili, kiuj deziris nur ordoni, ami homon, kiu malŝatis la krimon ordoni eĉ pli ol la krimon obei ?
En la tempo mem, kiam ili vizitadis Sokraton, ilia plej granda plezuro estis interparoli kun influaj homoj. Ili iris al Sokrato, kiel al gimnastika instruisto kaj ili ne petis lin gvidi ilian penson, sed fleksebligi ilian paro- lon. Ili ne aŭskultis lin, kiam li diris, kion oni devas kontraŭbatali, sed ili lernis de li la arton batali. Oni scias, ke, ekzercocele, Alcibiado ŝatis, post interparoloj de Sokrato, embarasi sian kuratoron Periklo. Li tre fieris pro tiaj vehkoj; la postan tagon li rakontis ilin kun sia kartava gracio. Ni laŭdegis lin per ridegoj. Sur miaj ta- buletoj mi retrovas la tekston de pluraj el tiuj diskutoj en la formo laŭ kiu Alcibiado parkere rakontis ilin.
Jen estas unu de neniu nakonata. Oni ofte rediris ĝin kaj Ksenofono raportis ĝin en la unua libro de la "Memorinda.i In- terparolo.i". Sed, malgraŭ tio, ke en tiu okazo li raportis pli fidele ol kutime, li tamen forgesis iujn trajtojn kaj malfort- igis aŭ deformis kelkajn aliajn. Precipe, pro malzorgo tiel grava, kiel mensogo, li preterlasis la grandvaloran interparo- lon de Sokrato kaj Alcibiado, kiu sekvis la rakonton de 1'filo de Kliniaso. Ki do kopias el miaj malnovaj tabuletoj.
A
Alcibiado : Cu ci povas dedici kelkajn momentojn por mia eduk- ado, ho la plej kara kaj okupata el la kuratoroj ? Periklo : Nun mi havas liberan tempon. Ci do diru, kion ci
deziras.
AlcibĴ.^ido : Jen, mia kara kuratoro. Hodiaŭ Sokrato demandadis min, koncerne la leĝojn. Post kelkaj respondoj, kiuj ŝajnis facilaj, subite mi implikiĝis en memkontraŭdiraĵoj, kiuj ruĝ- igis min pro honto. Ĉu ci volas helpi min senkonfuzigi tiujn memkontraŭdiraĵojn kaj instrui, kiel mi povus eviti la subtil- ajn insidojn de Sokrato.
Periklo : Mi pli taŭgas, por paroli en kunvenantaroj per bone ordigitaj diskursoj ol por respondi insidajn demandojn. Alcibiado : Ci instruu min tamen, se ci amas min. Mi ne petas, ke ci diru al mi eksterordinarajn aferojn. Mi petas nur, ke ci diru al mi la veron.
Periklo : ĉu do la paroloj veraj ne ŝajnas al ci la plej eks- terordinaraj al ĉiuj ?
Alcibiado : Ci ridas, mia kara kuratoro. Kaj ci jam instruis al mi kun vero, ke oni ne devas diri la veron al.la popolo. Mi do petas, ke ci ne traktu min kiel la popolon. Mi ankoraŭ ne estas dudekjara kaj ne povas voĉdoni en iu kunvenantaro. Se tion mi povus fari, ci scias cetere, ke ĉiam mi voĉdonus por ci, kvankam ci eble dubis pri tio. Tiel ci riskas nenion, estante verdira al mi.
Periklo : Ci diru, kion ci volas, kaj mi respondos verdire. Alcibiado : ĉu ci povus instrui al mi tion, kio estas leĝo ? Periklo : Sen ia peno. La leĝo, ĝi estas tio, kion la kunven- inta popolo aprobis, ĉu estis ordonite ion fari, ĉu estis mal- permesite ion fari.
Alcibiado : Sed, kiel okazas, se he estas la popolo, kiu ordo- nis aŭ malpermesis ? se, kiel en la oligarkioj, estas malgran- da nombro da homoj, kiuj ordonas, kion oni devas fari, kaj kion oni devas eviti, kiel ni nomos tiujn ordonojn ?
Periklo : Tuj kiam la regantoj ordonis, ilia ordono nom- iĝas leĝo.
Alcibiado : Se tirano uzurpis la regadon, : ĉu tio, kion li ordonas al la popolo, estas ankaŭ leĝo ? Periklo : Ĝi estas leĝo, ĉar la ordono originas de tiu, kiu ordonas.
Alcibiado : Ĝis tiam ci senpene respondis, kiel mi estis senpene respondinta. Sed? kiam mi•estis farinta ĉiujn res- pondojn, kiujn ci ĵus faris, Sokrato diris al mi : "Kion ni do nomos perforto kaj leĝorenverso ? Ĉu ne estas, kiam la potenculo, preterlasante persvadi kaj uzante perforton, devigas la malfortalon agi aŭ sin deteni ?" ZSdMĉ. : Sokrato pravr.s k-r.j la orŭonoj de tirano ne estas leĝoj, kd.am li ne rioovis la peimeson de ia civitanoj. Alcibiado : Se, anstataŭ tirano, malgranda nombro da civit- anoj tenas la publikan potencon kaj trudas siajn volojn al la popolamaso, ĉu ni nomos tion leĝo aŭ perforto ? Periklo : De kie ajn venas ia ordono, ĉu ĝi estas aŭ ne skribita, tuj kiam ĝi. ne havas la konsenton de tiuj, kiuj devas ĝin obei, sed sin apcgas sur perforto, ĝi ne indas ia nomon ieĝo sed tiranaĵo,
Alcibiado : Pri tio Sokrato devigis min konsenti. Periklo : Sokrato estas bona civitano, bona atenano. Li scias, ke nur en la demokratioj ekzistas veraj leĝoj, kie rejas la milda persvado kaj kie la popolo tuta decidas pri tio, kion oni devas fari aŭ ne fari.
Alcibiado : Ĝu ci diras la tuta popolo ? Cu do ĝi estas ĉiarn unuanima ? Ĝu ne okazas, ke la plimuitnombraj malzor- gas persvadi la malplimultajn kaj, sen ilia konsento, dev- igas ilin perforte ?
Periklo : Kompatindulo ! ci do volas ĉion detrui ! Alcibiado : Tute ne, mia kara kuratoro. Sed al ci mi petas pri rimedo por rekonstrui, kion mi ne povis malhelpi, ke Sokrato detruu.
Periklo : Ci portu ciajn demandojn aliloken, al ciaj samaĝ- uloj. Tiaj infanaĵoj pasiigis min, kiam mi estis dudekjara. Tiam mi eĉ pritraktis iiin sufiĉe lerte kaj subtile. Alcibiado : Kiel bedaŭrinde, mia kara kuratoro, ke mi ne konis cin, kiam ci estis subtila.
Kiam Alcibiado estis rakontinta tiun interparolon, ni ĉiuj ekridegis kaĵ Sokrato ankaŭ ridis. 5ed poste, laŭ sia kutimo, li komencis demandadi.
Sokrato : Pro kio ci ridas, filo de Kliniaso ? Alcibiado : Mi ridas pri la embaraso de mia kuratoro. Sokrato : Ĝu cia kuratoro estas pli embarasata ol estus alia politikulo ?
Alcibiado : Mi estas konvinkita je la malo. Liaj triumfoj ĉe la kunvenantaroj pruvas, ke li estas pli subtila, ol la aliaj oratoroj.
Sokrato : 1 Tiel, ĉu lia malpravo konsistas nur en tio, ke li estas politikulo kaj ke li kredas, ke la leĝo estas fa- brikita de unu aŭ pluraj personoj, kiel pelveto aŭ ŝipo ? Alcibiado : Mi ne komprenas, kion ci diras. Sokrato : Ĝu ci kredas aŭ ne, ke leĝoj ekzistas ? Alcibiado : Laŭ tio, kion ci diris al mi hieraŭ kaj kion mi rediris al mia kuratoro, ŝajnas, ke ne ekzistas da ili. Sokrato : Ĝu ci ne parolis al Periklo pri leĝorenverso ? Aŭ ĉu mi ne ĝuste komprenis, kion ci diris antaŭ momento ? Alcibiado : Estas vere, ke mi uzis tiujn vortojn, kiel ci mem uzis ilin.
S.okrato : ĉu oni povas renversi tion, kio neniel ekzistas ? Alcibiado : Ŝajnas, ke ne.
Sokrato : Ci do opinias, ke veraj leĝoj ekzistas. Car, cia- dire, okazas, ke tiranecaj ordonoj de tirano, de oligarkio aŭ de 1'popolo renversas tiujn leĝojn. Aŭ ĉu tion ci ne di- ris al Periklo ?