Alcibiado : Mi ne plu memoras, ĉu mi diris tion. Sed mi senhezite diras tion.
Sokrato : SekVe, Ĉu ni diros, ke la skribita leĝo, kiu ra- bas nian liberon kaj traktas nin kiel sklavojn, estas bon- ajo, estas malbonaĵo aŭ ke ĝi estas indiferentaĵo ? Alcibiado : Gi estas malbonaĵo, kaj granda malbonaĵo. Sokrato : Se tiel estas, ĉu ni ne konsideros tiun, kiu kon- traŭbatalas la skribitan leĝon en la indiferentaj aferoj, kiel bonfaranton kaj liberiganton ? Alcibiado : Tiujn nomojn de nun mi donos al li. Sokrato : Helpi en la kondamno de tiu bonfaranto aŭ, kiam aliaj kondamnis lin, en la suferigo de la puno, kiun pos- tulas la leĝo, aŭ eĉ, kiam ni povas protekti lin kontraŭ la malsaĝo de la skribitaj leĝoj kaj de la juĝistoj, mal- zorgi lian protekton, ĉu tio ne estas pagi bonaĵon per mal- bonaĵo ?
Alcibiado : Estas evidente, ke tio estas pagi bonaĵon per malbonaĵo.
Sokrato : Nu, Ĉu ci konas, Alcibiado, pli hontindan krimon ol tiun ?
Alcibiado : Mi ne konas pli hontindan krimon... Sed, kom- preneble, Sokrato, ni parolas nur favore al la homoj libe- raj. Ĉar, koncerne la sklavojn...
Sokrato : Kiam ci estos pli progresinta, filo de Kliniaso, ni ekzamenos, 6u la neskribitaj leĝoj permesas, ke skiavoj ekzistu aŭ Ĝu, laŭ la neskribita.j leĝoj, 6iuj homoj ne es- tas liberaj.
Alcibiado : Ci diras, ho Sokrato, timindajn aferojn. Sokrato : Eta ŝajnas al mi la kuraĝo, kiu trovas timindaj
. A
lujn verajojn.
5
Sokrato - plie diras lia akuzanto - persvadjs al siaj disĉiploj, ke li igis ilin pli saĝaj ol ilia patrp; tiel. li detruis en ili la filan respekton.
Cu la respekto fila konsistas en la kredo, ke miaj gepa- troj pravas en ĉio, kion ili diras kaj faras ? Se ci respon- das : Jes, tiam la respekto fila estas stultaĵo kaj malkuraĝ- aĵo, el kiu Sokrato liberigis nin. Kaj, kioni ma.lmodera estas cia stulto kaj malkuraĝo, kiel ci sukcesos konservi la fi.ian respekton, kiam cia patrino diros la malon de tio, kion diras cia patro, aŭ kiam la agado de cia patro kontraŭas la agadon de cia patrino ?
Iufoje Sokrato igis siajn disĉiplojn malpli malkuraĝaj kaj stulte respektaj al iliaj gepatroj ol tion postulas la skribitaj leĝoj.'Ofte li igis ilin pli respektaj ol tion pos- tulas la skribitaj leĝoj kaj la religio. Li instruis, ke oni devas ami siajn gepatrojn, helpi ilin, nutri ilin, savi ilin. Sed oni ne devas sen ekzameno kredi, kion diras homoj, kiuj povas erari; kiuj, fakte, se ili ne estas saĝuloj, eraras preskaŭ ĉiam. Kaj oni ne dovas senekzamene obei ilin. Kaj oni ne devas, senekzamene, imiti ĉion, kion ili faras. So- krato liberigis nin ei la eraraj opinioj, ĉu tiuj erara.j opi- nioj estis de niaj gepatroj aŭ de aliaj personoj. Li liber- igis nin e.l. ĉiu sl-clavaĉa obeado kaj el ĉiu sklavaĉa imitado. Kion ajn povas diri pri tio la senprudentiĝantaj maljunuloj, la komediaj poetoj kaj la juĝistoj, Sokrato pravis.
Mi indikis, ke iafoje li instruis nin respekti niajn ge- patrojn -malpli ol tion postulas la senprudentiĝantaj rnal- junuloj, la komediaj poetoj, la juĝistoj, la pastroj kaj la skribitaj leĝoj. Li ne ŝanceliĝis por mallaŭdi Zeŭson pro la maniero, pri kiu oni rakontas, ke li traktis sian patron Kro- non por mallaŭdi Kronon pro la ofendego, kiun, laŭ la poetoj, li faris al sia patro Urano. Aŭ prefere-, li ne mallaŭdis ti.- ujn fantoniojn; sod li neis ilian ekziston. Li diris :
Tuj kiam oni rakontas pri iu dio, ke li plenumis iun mallaŭdindan agon, ci scias, nur per tio, ke tiu dio ne ekzistas. Sed kiu estas la persona dio pri kiu oni ne ra- kontas iun mallaŭdindan agon ?
Cu do ci kredas, Sokrato, - oni demandis lin - ke neniu dio ekzistas ?
A
Cu ekzistas aŭ ne iu persona dio, tion ci devas demandi al cia saĝo, ne al Sokrato, al iu pastro, al iu poeto aŭ al iu skribita leĝo.
Sed ci, Sokrato, kion ci opinias pri tiu demando ?
Mia opinio gravas al mi kaj ne gravas al ci.
A1 ci gravas tio, kion ci pensas, ne tio, kion mi pen- sas. Tamen ci pripensu ĉi tion : ĉu persono povas esti tu- te senmanka ? kaj ĉu ci kredas, ke mankohava estulo povas esti vere dia ? Ci plie pripensu ĉi tion : ĉu persono ne- pre ne malakordas pri pluraj aferoj kun aliaj personoj ? Sed ĉu dia estulo povas malakordi kun si mem ?
Mi ekrimarkas, ke mia parolado detemiĝas. Mi parolis pri la fila respekto. Ties pravajn limojn Sokrato konis pli bone ol la religio konas ilin, aŭ ol la skribitaj le- ĝoj konas ilin. La religio kaj la skribitaj leĝoj etendas tiujn limojn tro malproksimen laŭ iu flanko : ili submetas la infanan spiriton; kaj ili krimas kontraŭ la infanon. Sed, aliflanke, ili ne etendas sufiĉe malproksimen la lim- ojn de 1'fila amo : ili permesas aŭ ordonas al la filo ver- ajn krimojn kontraŭ la patron.
Platono rakontis laŭ proksimume ekzakta maniero la ren- konton de Sokrato kun la pastro Eŭtifono.
Eŭtifono kuris al la arkont-reĝo denunci sian patron pri malpio, kiam li renkontis Sokraton, kiu iris al la tri- bunalo de la Heliastoj, por respondi al la akuzoj de Mele- to. Sokx°ato, forgesar ce sian propran aferon, longe interpa- rolis kun la pastro pri tio, kio estas sahkta kaj pri tio, kio estas malpia. Sajnis, ke ambaŭ parolis pri ĝeneralaj aferoj. Sed tiuj sferoj, ŝajne ĝeneralaj, koncernis ĉiu- momente la laŭlegan denuncon, kiun Eŭtifono volis plenumi. Tiel ke la pastro Eŭtifono fine rezignis persekuti sian patron. Tiuokaze Sokrato atingis duoblan vehkon : li for- gesigis al Eŭtifono, ke Eŭtifono estis pastro kaj civitano, li memorigis al Eŭtifono, ke Eŭtifono estas homo kaj ke li estis filo.
Laŭ siaj akuzantoj, Sokrato, tial ke la leĝo permesas al filo kateni sian patron, kies frenezo estas pruvita, aser- tis, ke klerulo rajtas kateni malklerulon.
La akuzantoj de Sokrato evidentigas sin en ĉi tiu okazo, kiel en pliaraj aliaj, kiel ridindajn mensogulo jn.
Estas vere, ke kelkaj disĉiploj de Sokrato deduktis de kelkaj paroladoj de Sokrato tiranecajn konsekvencojn. Sed stultulo aŭ malsincerulo deduktas de iu ajn parolado iun ajn konsekrencon. Kaj kiu faras paroladon, tiu neniel respond- ecas pri konsekvencoj absurdaj kaj malaj al sia penso, kiujn malsincerulo aŭ stultulo dedidctis el ĝi.
Konoerne Sokraton, for la ideo konsenti, ke klerulo raj- tas kateni malklerulon, li asertis, ke la plej evidenta sig- no pri malklero, estas ia deziro ordoni. Se temas pri furio- za frenezulo, kiu eble mortigus aŭ sin mem vundus, oni estas efektive devigata lin kateni. Sed la ordinara malsaĝulo, kia verŝajne estis cia patro; tia, por kiu, se ci estas bona ci- vitano, ci voĉdonas kaj al kiu, se ci estas bona civitano, ci obeas plurfoje ĉiun tagon, tian, kiam ci ekvidos lian frenezon, ci ne provos kateni; ci provos, pro amo al li, klerigi lin. Estas konjekteble, ke ci malsukcesos, kaj ci diros al.oi, ke ne gravas tiu malsŭkceso.
6
Sokrato - daŭrigas la akuzanto - ne nŭr.detruis en la spi- rito de siaj disĉiploj la respektoh por ilia patro, sed li instruis ilin malestimi sian tutan familion. Se vi estas mal- sanaj, li diris al ili, aŭ enŝipiĝis, vi ne turnas vin al pa- rencoj, sed vi obeas kuraciston aŭ vi lasas vin konduki de piloto. Li eĉ aldonis, ke amiko neniel utilas, se li havas neniun sciencon, kaj ke fine nur tiuj meritas honorojn kaj fidoh, kiuj scias tion, kio gravas scii, kaj kiuj povas ins- ' trui ĝin al ni. Nu, li posedis la arton persvadi junulojn, ke li mem estis tre saĝa kaj ke neniu pli ol li posedis la talenton saĝigi aliajn. Kaj ili kredis, ke ĉiuj homoj estas nenio, kompare Sokraton.
Tiel parolis la akuzanto j.. Samnivele ilia malnoblo konis la popolon kaj kiom ehviema estas la popolo. Sed estas vere, ke Sokrato superis ĉiujn homojn. Kaj estas vere, ke Sokrato, kiu helpis min ekkoni la saĝon, estas mia patro pli ol tiu, kiu kaŭzis mian banalan naskiĝon. Nu, tion saman pluraj po- vas diri. Kiuj povas diri tion, kaj ĝin diras, tiujn mi du- foje laŭdas' : pro la rajto diri kaj pro la diro.