Se iu miras pri iuj malmildaj paroloj de Antisteno la bastardo, Antisteno la bastardo komplez.os klarigi : Oni ankaŭ nomas min - pro kio mi fieras - Antisteno la hundo. Mi estas la hundo de Sokrato. Vi amu aŭ malamu min kiel la plej fidelan, la plej vigle atentan, la plej sagacan el la hundoj kaj la plej liberigitan je ridinda hontemo. Mi mor- das la malamikojn de Sokrato. Kaj mi rekonas ilin en ĉiuj iliaj travestioj. Kun duobla plezuro kaj duobla furiozo, mi mordas tiujn, kiuj, maskite kiel amikoj aŭ kiel disĉiploj, venas ŝteli liajn parolojn por ilin aliigi, ŝteli la nutron, kiun li malavare disdonas al ĉiuj homoj, por anstataŭ li dis- doni ĝin, post kiam ili venenis ĝin..
2
Mi, Antisteno la bastardo, kiun aliuj nomas - pro kio mi fiera - Antisteno la hundo, mi eldiros nur la veron kaj mi diros la tutan veron. Eĉ, se ĝi ekzistas, tiun, kiu malfavo- ras min. Iafoje Sokrato eldiris parolojn, lciujn mi ne povas entute aprobi. Tiajn, same kiel la aliajn mi samforme redi- ros, nenion forprenante-, nenion aldonante, nenion ŝanĝante. Pro respekto al la vero. Tial ke Antisteno la hundo ne estas ia Ksenofono aŭ ia Satono- Sed, pro respekto al alia vero kaj por la profito de la junuloj, mi aldiros, ke mi ne apro- bas tiujn parolojn, kaj IdLal rni ne aprobas ilin.
Tamen, jen estas malakordo, kiun mi tuj rimarkigas, kaj eble ne plu mencios. Kiuj legis miajn aliajn verkojn kaj aparte la dialogon en tri libroj, kies titolo estas "Satono aŭ pri la Diskutemo". tiuj scias, ke Sokrato multe malpli fidis la dialektikon ol Platono. Mi mem eĉ malpli fidas la.dialektikon ol Sokrato. Pro motivoj detale konig- itaj en tiu dialogo, neniu diskutado povas rezultati. A1 tiu verko mi resendas tiujn, kiuj interesiĝas pri tiuj aferoj.
La interesiĝantoj pri tiuj aferoj vidos en tiu verko, kiel mi frakasas la dialektikon per dialektikaj rimedoj (ĝi estas la plej ega malfeliĉo, kiu povis okazi al tiu malbonsorta ento) kaj kiel mi detruas la dialektikon en la nomo de la racio.
Ĝe la unua libro pri Satono, la interesiĝantoj pri tiuj aferoj vidos, kiel ĉiu dialektika provo nepre sin apogas sur iu difino, kaj kiel ciu difino mensogas. Tuj kiam,ajis- tataŭ signi aferon per ĝia nomo, ci diligentas por ĝin di- fini, jen okazas, ke ci signas ĝin per aliaj nomoj ol la ĝia, jen okazas, ke ci anstataŭigas la ekzaktan signon per malekzaktaj signoj, jen okazas, ke ci similigas kaj mal- distingas aferojn, kiujn la realo distingas kaj apartigas.
Kiuj interesiĝas pri tiuj aferoj, tiuj vidos en la dua libro, kiel difino multobligas la malfacilaĵojn, kiujn ĝi pretendas solvi. Por difini vorton, necesas pluraj vortoj. Ni maikonsentis pri unu termino, jen ni malkonsentas alme- naŭ- pri du. Ci bezonas ankoraŭ du vortojn almenaŭ por di- fini ĉiun el la terminoj de cia unua difino. Jen ci havas kvar vortojn por difini, poste ok. Jen ci havas, diros iu, okupon por la tuta vivo. Antisteno ne diras, kiel tiu iu. Antisteno scias,. ke ci ne povos tre longe daŭrigi cian ridindan provon. Tial ke la vortoj de iu lingvo ne ekzis- tas laŭ senf-ina nombro. Baldaŭ ci difinos per vortoj jam uzitaj , ci difinos .per tio, kio estas _difinenda, ci klar- igos per tio, kio bezonas, laŭ cia.konfeso, klarigon. Tiel ci rondiras en cirklo.
Aŭ ci haltos Ĉe la rando de abismo. Ci estos alveninta ĝis iu vorto tro ĝenerala, por ke ci povu .loki ĝin en pli vastan specon. Tiam ci haltos pro neceso kaj ci estos lon- ge marŝinta vane. Pli trafdirite, ci estos laciĝinta, por atingi la malon je tio, kion ci celis. Tial ke ju pli ĝe- nernla epta.s vorto, des pli ĝi estas senenhava ka.j malkla- r-: i al aferoj - >-1 ci. ^-unr-ruij.
Ekzĉmple, ci volis difini la homon. Post longa vojo, pli kaj pli malluma, ci atingas la nocion estulo. Tie necesas, ke ci haltu. Nu, ci malpli bone scias tion, kio estas la estulo, ol tion, kio estas la homo. •
Kaj ĉio 8i tio, en la dua libro pri Satono, estas pruden- te dirita nur rilate la difinojn de la filozofoj, ne rilate al la.difinoj de la geometroj. Geometriisto ne diras tion, kio estas, sed, kion li revas; Li bone scias, ke en la natu- ro ne ekzistas perfekta cirklo nek senlarĝa linio.■Nenio mal- helpas, ke ci difinu cian revon, ĉar ci konsistigas ĝin per tio, kion ci volas kaj.nur per tio. Tial la rezonoj de geo- metriisto validas dum ili'priparolas la revojn de geometri- isto. Tuj kiam ili celas, ekster la intelekto de geometriis- to, koncerni aĵojn, ili Ĝesas esti tute validaj.
Jen estas kelkaj el la veraĵoj, kiujn Antisteno starigas en la du unuaj libroj de "Satono".
Sed la tria libro konfuzas eS pli komplete, se eblas, la diskutemulojn.
Eĉ se ci sukcesus difini al ci vorton, ci neniel estus difininta ĝin por mi. Neniu vorto havas la saman sencon por du homoj. Se ci ne scias tiujn aferojn, estas pro tio, ke ci neniam pripensis la signifon de vorto ĉu por ci, ĉu por mi, ĉu por iu alia.
Aŭ vorto signifas nenion por ci, aŭ ĝi rememorigas al ci unu aŭ plurajn aferojn de ci spertitajn. Kiam ci elparolas la vorton homo, ci resumas ĉion, kion ciaj sentumoj, cia racio kaj eble cia fantazio spertis koncerne la homon. Sed mi ne havis la samajn spertojn, kiel ci. Mi ne renkontis ekzakte la samajn homoĵn; ilin mi ne konis samproporcie, sammaniere, havante kun ili ekzakte la samajn interrilatojn kaj estante ekzakte en la sama animstato. Se al ci ŝajnas, ke du ĝemeloj, kiuj ĉiam vivis kune, devas doni al sama vor- to saman sencon, ci ankoraŭ ne komprenis min. ĉar ili estas du, kiam ili vidas, kion ci nomas aĵo, ili nepre vidas du malsamaĵojn; kiam tio, kion ci nomas sono, atingas iliajn orelojn, neeviteble ili aŭdas du ssnojn. Se ci ne komprenas tiujn aferojn, estas pro tio, ke ci eĉ ne povas doni sencon al la vorto du. Se ci ne komprenas tiujn aferojn, ci estas libera fari al ci unu dialektikon per cia nescio, kiel Sa- tono faras al si dialektikon per sia malsincero.
Ĉar kiu ajn vorto nepre havas tiom da sencoj, kiom da homoj ekzistas, ĉiu diskuto estas absurda. Se ci argumentas
kontraŭ mi, estas pro tio, ke ci parolas pri unu afero, dum mi priparolas alian. Sed ci diskutas, tial ke ci stulte kredas, ke ni povas priparoli la saman aferon.
Kaj ĉi tie la prudenta Antisteno, farante distingon inter la nesimpligeblaj elementoj eksperimentaj kaj la aferoj malsimplaj, instruas kiel la saĝa homo parolas pri la unuaj kaj kiel la saĝa hoftio parolas pri la duaj. Sed temas pri longa parolado kaj, se oni mallongigus ĝin, ĝi ĉesus esti klara. Kiuj interesiĝas pri tiaj afe- roj, tiuj devos legi ilin laŭ ilia ĝusta amplekso en la tria libro pri "Satono".
En tiu tria libro, mi plife montras, ke kiu atribuas econ al iu objekto, tiu trosenkonsidere agas, tuj kiam li ne plu esprimas tiun econ per la nomo mem de la objek- to. Mi rajtas diri : La homo estas homo. Mi ne rajtas di- ri : La homo estas bona, aŭ : La homo estas malbona. Tial ke la homo ne samiĝas kun la bono aŭ la malbono, nek la l»ono aŭ la malbono kun la homo. Kiam mi- volas paroli pri Sokrato kun plena ekzakto kaj laŭ maniero, kiu ebligas apogi sur firma bazo rigoran rezonadon, mi povas nur je- non diri : Sokrato estas Sokrato. Sed neniu rezonado po- vas sin apogi sur tiel malvasta bazo. Tial, tuj kiam ci volas rezonadi, ci plivastigas la bazon kaj ruinigas ĝian kemon. Oi prenas pli ol ci rajtas preni. Ci agu laŭplaĉe, sed ĉiam memoru, ke neniu rezono pruvas laŭ absoluta ma- niero, tuj kiam ci parolas pri realajoj. Tuj kiam, ekster geometriaj revoj, ci diras : "Mi elpruvis", ci malrespek- te mensogas. Car, se ci elektis kiel deirpunkton la ek- zaktan punkton kaj la absolutan identon, ci ne povis an- taŭeniri. Kaj se ci antaŭeniris iomete, ĝi estas pro tio, ke ci akceptis kiel samaĵon tion, kio ne estas sama. Ci do rezignu elpruvi, por povi paroli, ne mensogante. Ci imitu Antistenon. Kutime, Antisteno parolas kiel aliaj homoj, sen filozofa malhumilo kaj sen elpruvema vanto. Ĝu gravas ? La filozofon oni ekkonas per liaj agoj, ne per liaj paroloj. Antisteno, tuj kiam li agas, sin montras filozofa, virta kaj fierega.