Kial mi rememorigas tiujn aferojn ? Por ke oni ne diru, ke mi malkonfesis ilin.
Nun, mi lasos Sokraton paroli laŭ sia penso. kaj sia genio, ne trudante al.li mian penson. Liaj dialogantoj parolos Ĉi tie, kiel reale ili parolis. Mi mem parolos
ĉi tie, kiel dum mia junaĝo, ne tute same kiel en la nuna tem- po. La dialektikaj subtilaĵoj jam incitis min pli ol ili inci- tis Sokraton. Sed mi ne estis funde espiorinta ilian vanton kaj kial ili estas vantaj. Mi ne miksos en tion, kio estis dir- ata dum la vivo de Sokrato, aferojn, kiujn mi pensis nur post lia morto. Eĉ se mi remerorigis ilin, ĝi estas nur por ke la ĵaluzuloj ne povu pretendi, ke Antisteno la hundo blinde bojas jen unu aferon, jen alian.
3
Sokrato ne estis la unua sofisto, kiun mi aŭskultis. Antaŭ ol aŭdi lin, mi ofte aŭdis Gorgiason kaj kelkfoje, kvankam malofte, Prodikon aŭ Hipiason. Malgraŭ la mensogoj per kiuj Satono diligentis senhonorigi Gorgiason, - sed ili senhonor- igas nur Satonon - Gorgiaso estis admirinda majstro kaj kiun nur Sokrato superis. .
Kiam la dialogo, kiun Satono nomis "Gorgiaso" venis ma!J.no- ble flati la malicon de 1'publiko, tiam la maljuna sofisto, ŝarĝita per jaroj, ankoraŭ vivis. Li ĉiam estis admirinta
ĉar li estis senenvia - la lertan kaj perfidan.retorikon de Platono, ŝajniganta esti malamiko de la retoriko. Tiun fojon, li ne malpli admiris la maljuston de Platono, supozita amiko de- la.justo kaj antaŭ mi li ekkriis :
En Ateno naskiĝis iu nova Arkiloko !
ĉar, koncerne al Gorgiaso kaj Poloso, la dialogo estas men- soga kaj insulta, kiel la jamboj kontraŭ Neobulo kaj Likambeso.
Por konsoli la maljunan majstron kaj, samtempe, por atesti favore al la vero, mi respondis :
Tiu Satono mensogas, koncerne la personojn, sed diras la ve- ron, koncerne la doktrinon. Li kruelege kalumnias cin, sed li forte esprimas kontraŭ sia ŝajna Gorgiaso pli ol unu penson, kiujn ŝatas la vera Gorgiaso, pli ol unŭ penson, kiujn ci ins- truis al mi, antaŭ ol Sokrato instruis ilin al Satono kaj al mi.
Tiam Gorgiaso, tute ridetante :
Ci estas nobla, mia Antisteno, ke ci pardonas la insultojn, kiel decas al disĉiplo de Gorgiaso kaj de. Sokrato. Ĉar tiu Aristoklo, kiun aliaj nomas Platono kaj kiun sprite ci nomas Satono, same malbonfaris al ci, kvankam laŭ alia maniero, kiel al Gorgiaso. Por rifuti min senpene, por ridindigi min, por aspekti la sola admirinda, tiu vantulo atribuas al mi
■ ' • kaj parolojr, Mv ; vi : 1 r agas
mensoge kontrau Poloso. Koncerne cin, li alie ofendas cin, publikigante, kvazaŭ li inventis ilin, pensojn kaj ec fra- zojn, kopiitaj en ciaj libroj. Ĝio, kio estas bona kaj vera en lia nova dialogo, tion li plagiatis, laŭ sia kuti- mo. Sed ĉi-foje ne estas Epikarmo kaj Sofrono, kiujn li rabis, sed nur Antistenon. Kiu doktrino estas en lia "Gor- giaso", kiu jam ne estis en cia dialogo titolita "La Poli- tikulo"?
Kaj Gorgiaso laŭdis "La Politikulo"n kun grandanima no- bla malavaro, kiel li kapablis laŭdi, kiel homo sufiŝe ri- ĉa por senenvie admiri alies riĉaĵojn :
Estas ci, mia Antisteno, kiu la unua kuraĝis decide skri- bi ĉi tiun veron, - la plej utilan el la veroj, se iam la popoloj kapablos ĝin kompreni - ke ĉiu ŝtatestro estas krimulo. La unua ci kuraĝis skribi ĉi tiun malagrablan veron, ke la riĉo kaj la potenco, donitaj de la plej laŭd- ataj politikistoj al sia patrio, estas malfeliĉigaj dona- coj. Kaj kiel ci kapablis impresantigi tiun malagrablan veron, sagace komparante tiujn ŝajnajn riĉaĵojn imponeg- antajn kun la ora felo ! Same kiel la posedo de la ora fe- lo incitegis inter Tiesto kaj Atreo fratan batalon kaj re- zultigis por ilia posteularo multajn krimojn kaj multajn malfeliĉojn, same ci vidis admirinde...
Sed mi interrompis Gorgiason per gesto, kiu petas favo- ron, kaj mi diris :
Satono malbonfaras hodiaŭ nur al ci kaj al mia amiko Po- loso. Car, koncerne Kallikleson, mi ja aŭdis lin diri plu- rajn el la malsaĝaĵoj, kiujn Satono atribuas al liaj lipoj. Sed, kiam Satono skribas, ne nomante min, aferojn, kiujn mi skribis antaŭ li, tiam li faras neniun maljustaĵon : ciu rajtas ripeti, nomante la solan Sokraton, parolojn, kiujn Sokrato diris ne por mi, sed por ĉiuj.
Eble, diris Gorgiaso. Sed Satono parolas senelekte. Mor- gaŭ li atribuos al Sokrato paroladojn kontraŭajn al tiuj, kiujn li ripetas hodiaŭ. Pri la plezuro, kiun li nuntempe malestimas, kiel Sokrato aŭ kiel cinikulo, kiom da fojoj mi aŭdis lin laŭdi elementon necesan por la feliĉo. Kaj pri Ŝrateotroj, kiujn li nuntempe malestimas, kiel Sokrato aŭ kiel c.inikulo, ilin mi aŭdis lin laŭdi per belegaj kaj ritmaj paroloj pro la samaj motivoj, pro kiuj laŭdas ilin la vulgarularo.
Eble li fine komprenis iujn verojn. Ni doekĝoju kaj ripe- tu la frigian proverbon : Pli bone malfrue ol neniam.
Sed Gorgiasp, skuante sian blankharan kapon :
Kredeble jni estas tro maljuna, por aŭdi Platonon kanti novan opinioŝanĝacon. Ci, mia Antisteno, kiu estas ankoraŭ juna, memoi*u pri mi ĉiun fojon, kiam li senhonte sin kontraŭ- diros.
Gorgiaso mortis malmulte da tagoj post tiu interparolo. Mi ofte rememoris la parolojn de Gorgiaso : Siufoje, kiam Satono laŭdis la plezuron, kiel necesan ingrediencon de la felico. Kaj mi rememoris la parolojn de Gorgiaso, kiam, ĉe la fino de la dialogo titolita "Menono" ,■ mi iegis, el la sa- ma skribilo, kiu juste kondamnis ĉiujn politikistojn, iun emfazan laŭdon al la atenaj ŝtatestroj.
Tial ke la popolo kaj la grandsinjoroj,- tiuj du popolaĉoj, same malestimas la sofistojn kaj ilian saĝon, la eksternorma Satono kaj.la kavaleria kapitano Ksenofono diligentis, por diferencigi Sokraton de la sofistoj. Neniu pli senhonta men- sogo.
Inter la sofistoj, ne ĉiuj estis purmoraj. Sed he estas ia Satono aŭ ia Ksenofono, kaj ne estas la popolo, kaj ne estas la grandsinjoroj, kiuj rajtas kulpigi pri tio iun ajn. Kuracistoj, vi kuracu vin mem.
Gorgiaso, cetere, ne estis, mankas multe, la sola honest- ulo inter la sofistoj. La virto de Prodiko, ekzemple, estis admirinda. Sokrato amis lin. Li sendis al li disĉiplojn. Plezure li rememorigis, ke li mem, dum sia junaĝo, ricevis, ne sen profito, la instri.ion de la saĝulo el Keoso. Tion sci- as Satono, kiu, per ridiga malatento, konfesigas tion al So- krato en la dialogo "La Menono" kaj proklamigas lin, ke la lecionoj de Prodiko utilis al li, kiel al aliaj la lecionoj de Gorgiaso. ..
Malgraŭ la praktikecaj eraroj de kelkaj el ili, la sofis- tojmeritas la dankemon de ĉiu vera filozofo. Ili indikis al ni la vojon al la saĝo. Ili sin fortiris de la senutilaj esploradoj de la fiziko, por studadi la homajn kutimojn kaj serĉi kondutregulojn. Ili forgesis la astrojn, por mediti pri la homoj aŭ, se mi riskas rediri la iom impone fieran vorton, kiun Hipiaso diiis iun tagon antaŭ ni, ili malsupren- igis la filozofion el la ĉielo sur la teron.
Tial Sckr&to amis ilin. Li pensis, kiel ili, ke la homo
devas zorgi nur pri homaj aferoj. Super la specialaj ar- toj, agrikulturo, arkitekturo, teksado, navigacio, medi- cino, super ĉiuj laboroj, kiuj servas al la korpa vivo, li metis la arton esti homo kaj grandigi kaj prosperigi tion, kio estas homa en ĉiu el ni. Tiu arto estas la so- fistiko au la filozofio«Kaj Ksenofono ekzakte memoris, kiam, en la kvara libro de siaj Memorindaj Interparoloj. li nomigis per Sokrato la sofistikon "la plej bela el la sciencoj, la plej granda al la talentoj, arto vere reĝa".