Sokrato, kiel Ĝiuj saĝuloj, parolis kontraŭ la ieĝon kaj kontraŭ la civiton. Do, kiuj ŝatas la leĝon kaj la civiton, tiuj devas aserti, ke Sokrato kaj la saĝo koruptas la junui- aron. Longe antaŭ Anito, Meleto kaj Likono, Aristofano la komedi-aŭtoro starigis tiun akuzon kontraŭ Sokraton.
Sed, cu iu povas ŝati la leĝon kaj la Patrion pro ili mem kaj per sincera koro ? La malon asertis Sokrato. . . Iun tagon, li diris al Ksenofono, kiu ne komprenis :
Ci neniam penu por kompreni la sentojn de l'popolo.
Kial, ho Sokrato ?
Tial ke ci ne sercas en la-tumultaj ondoj de 1'maro, kiam ci deziras trinki.
Kion tio signifas, Sokrato ?
La maro ne enhavas akvon, kiu povus kiaetigi cian soifon. Ci ne trovos en la popolo, por forigi cian nescion, iun pa- rolon, naivan kaj fluantan el fonto.
ĉu ne estas, Sokrato, tial ke la popolo estas malklera ?
Ci pravas, mia Ksenofono.
Kiel malklerulo povus ekscii, Ĝu alia estas klera ?
Kion do faru la malklerulo ?
Li devas silenti antaŭ Ĝiuj, tiom longe, kiom li estos calklera. Kaj li devas sin mem demandadi, ĝis li ne plu es— tos malklera.
Ci estas postulema, bravega Sokrato.
Ne, bravega Ksenofono, sed estas la sago, kiun ci kulp- igas pro postulemo... Ripeti kiel veran parolon, pri kiu oni ne estas certa, ĉu ĝi estas vera, ĉu tio ne estas men- sogo ?
&i estas mensogo.
Aliparte, ĉu ci kredas, ke la paroloj, kiujn rediras la popolo, estis eldiritaj de veraj kleruloj ?
La ŝtataj altoficistoj kaj la oratoroj, kies parolojn rediras la popolo, ja estas pli kleraj ol la popolo.
Se ci verdiras, mia Ksenofono, se la ŝtataj altoficistoj kaj la oratoroj scias la aferojn, pri kiuj ili parolas, mi ekĝojas, pensante, ke neniam iu spertis malprofiton, pro esti observinta iliajn parolojn.
Ci ŝercas, Sokrato. La historioj kaj la konversacioj ple- nas je plendoj kaj indignoj pri tiaj malprofitoj.
Kiu scias la aferojn, pri kiuj li parolas, ĉu tiu ne re- komendas la agojn plej utilajn ?
Mi ne scias, kion respondi, Sokrato.
Ĉu la kuracisto ne estas tiu, kiu scias tion, kio taŭgas por la korpo, kaj kiu konsilas tion, kio taŭgas por la korpo ?
Tian homon mi ja nomas kuracisto.
Sed, se li malutilas al la korpo, ĉu estas pro tio, ke li scias la medicinon aŭ pro tio, ke li ne scias ĝin ?
Pro tio, ke li ne scias ĝin.
Kaj pri la piloto, kiu vojerarigas ŝipon, ĉu ni diros, ke li estas klera en la pilotscienco, aŭ ke li estas mal- klera ?
Ke li estas malklera.•
Do la ŝtata altoficisto, kiu kaŭzas al mi malprofiton, ne scias la sciencon pri utilaj aferoj ?
Li ne scias ĝin, Sokrato. Tamen mi kredas, ke la popolo malpli scias ĝin.
Sed, ĉu la ŝtata altoficisto kaj la oratoro neniam estas pagatoj, kiuj priatentas sian propran profiton kaj ne tiun de 1'popolo ?
Ili ja estas ofte profitpartoprenantoj.
Kaj ĉu neniam okazas, eĉ kiam ili estas kleraj, ke ili mensogas, ĉu por flati la popolon, ĉu por kontentigi iun, kiu donis al ili monon, ĉu pro alia motivo ?
Mi kredas, ke la ŝtataj altoficistoj kaj la oratotfoj
ofte mensogas.
Sed, cu homQ povas havi pli grandan profiton ol tiu diri la veron ?
A
Sajnas al mi, ke jes.
A1 ci ŝajnas malprave, Ksenofono. 6ar la pleja malhono, kiu povas okazi al homo, ĝi estas korupti sian animon. Tiel ke
la oratoro kaj la ŝtata altoficisto, kiuj mensogas, pli mal- profitigas al si mem ol al la popolo. Kaj ili malpli ol la popolo scias tion, kio estas la vera utilo de la homo.
Ci diras strangajn aferojn, Sokrato. ci preferus morti ol mensogi ? .
Ĝiu homo devas preferi la morton ol tion, kio povas ĝin malnobligi.
Ci eldiras belajn parolojn, Sokrato. Kaj eble mi rediros ilin, ĉar estas pli utile rediri ol kredi ilin.
Sokrato ne povis deteni ridon. Kaj li diris :
Tiu kompatinda Ksenofono estas malklera kaj kredas esti lerta. Per tio li similas al iu ŝtata altoficisto. Kaj li ĵus parolis, kiel ŝtata altoficisto parolas intime al si. Tiel ke tiuj, kiuj ĵus aŭdis Ksenofonon, ne plu kredos la pa- rolojn de Ksenofono. Kaj neniu homo plene informita iam aten- tis la parolojn de ŝtata altoficisto.
Per tiu sola ekzemplo oni vidas, ke Sokrato koruptis la junularon, kaj kiel li koruptis la junularon. Sokrato estis koruptanto, kiel la vero. ĉar la ŝtata altoficisto nomas. ko- ruptita tiun, kiu ne obeas al la ŝtata altoficisto,;kaj no- mas koruptanta tiun, kiu konsilas malobei al la ŝtata alt- oficisto. La mastro nomas koruptita la sklavon, kiu ne obeas al li, kaj li nomas koruptanta tiun, kiu ne konsilas al-la sklavo obei al la mastro. ,
Laŭleĝe, Sokrato koruptis la junularon. Sed Sokrato sciis, ke estas la leĝo, kiu korupta? ciujn homojn.
Ĝi koruptas la
ŝtatajn altoficistojn : ili utiligas ĝin por ŝajnaj utiloj, por ŝteli monon kaj influon. Ĝi koruptas la aliajn homojn : ĝi atentigas ilin pri la mensoga voĉo de la ŝtataj altofic- istoj; kaj ĝi malhelpas, ke ili aŭdu la veraĵojn, kiujn di- ras ilia koro kaj ilia saĝo.
Kiu ajn konsilas al ci : "Obeu la leĝon", tiu estas korupt anto laŭ la opinio de 1'filozofo. Sedkiu ajn konsilas al ci "Obeu al cia konscienco", tiu estas koruptanto en la okuloj de 1'popo.j.o kaj de la ŝtataj. altoficistoj.
La putro kaj la parfumo reciproke sin kulpigas pri fetoro.
5
Iu malnova amato de la bela Ksenofono estis fariĝinta la favorato de Ciruso la juna. Tiu homo, beoto laŭ deveno kaj multe pli aĝa ol la filo de Grillo nomiĝis Prokseno. En mia frua junaĝo mi konis tiun Proksenon. Li aŭskultis Gorgiason en la tempo, kiam mi aŭskultis Gorgiason. Avida je riĉajoj kaj ĝuoj, li studis Ĝe la sofistoj nul- kun.la celo akiri la arton paroli kaj fariĝi kapabla ĉarmi la reĝojn kaj la kunvenantarojn, la junajn virinojn kaj la junulojn. Li skribis al la bela junulo, kiun li daŭre amis, por inviti lin veni al Sarto; kaj li promesis al li, se al Ciruso liscios plaĉi, mirindan sukceson. Ksenofono estis jam decidinta en sia forlogita koro; sed, kiel foje okazas, li hontis iom pro sia decido, kaj tial li montris la leteron al Sokrato, petante lian opinion. Nu, mi tiam ĉeestis kaj, la vesperon mem, mi skribis tiun interparolon de Sokrato kaj Ksenofono.
Ofte, en ĉi tiuj "Veraj Interparoladoj", mi resumas kaj ordigas, kion mi unue estis notinta kun pli'da amplekso. La stulto aŭ la malsincero de la dialoganto devigis Sokra- ton uzi malrektajn rimedojn, fari preskaŭ infanecajn klar- igojn kaj multe da rediroj. Sur miaj tabuletoj, mi trovas iujn dialogpecojn ĝis dek kvin kaj dek ok fojoj, jen abso- lute idcntaj, jen kun varioj, kiuj enhavas neniun filozo- fian intereson kaj kiuj, por la personoj, kiuj ne konis la dialogantojn, prezentas nenian intereson. Tiuj rediroj ectas neeviteblaj en la vivo; sed, kvankam mi ne pretendas "fari libron", kiel iuj diras, tamen, mi opinias, ke estus senutile trudi ilin al la leganto. Kiam mi kopiis unu fo- jon tiajn parolojn, iiam mi preterlasa>s ilin ĉe la aliaj renkontoj. La interparoloj, kiujn mi publikigas, estas veraj en tiu senco, ke mi ne aldonas nediritan vorton.. Sed ili estas pli mallongaj ol la kompletaj interparoloj, Iuj trodetaloj, kiuj ne estis malplaĉaj dum la konversacio, fariĝus tedaj ĉe la legado. Kelkfoje tamen, mi reproduktas miajn notojn en ilia tuta amplekso. Por ke, kiuj ne. havis la bonŝancon koni Sokraton, tiuj ekkonu lian parolmanieron, kaj kiel lia floksebla lcaj persvada bonfaremo variigis ĝin laŭ la komprenpovo de la interparolanto. Cetere, oni dive- nas, sen ke mi bezonu averti pri tio, ke notoj, ec kolekt- itaj tuj post la interparolo, jam kaŭzas, vole nevole, unuan elekton en la dirito. Nia memoro, eĜ kiam ĝi penas reiri laŭ ciuj kurbaj vojoj, mallongigas, tuj kiam la vojo estas indi- ferenta.