Sokrato : Kial mia Ksenofono., ci petas konsilon de mi, ans- tataŭ peti konsilon al ci mem ?
Ksenofono : Tial ke, Sokrato, cia aĝo kajcia saĝo instruas al ci multajn aferojn, kiujn mi ne scias. Sokrato : Se ci ne scias tiujn aferojn, kiel ili utilos al ci ?
Ksenofono : Sed, se ci konsentas diri ilin al mi; tiam ini scios ilin.
Sokrato : Ci eraras, mia Ksenofono. Por ke ci ĉesu nescii unu aferon, ne estas necese, ke mi diru ĝin al ci» kaj ne sufiĉas, ke mi diru ĝin al ci. Sed necesas kaj sufiĉas, ke ci konsentu diri ĝin al ci mem.
Ksenofono : Ci parolas malklare, kiel orakoldiranto. Sokrato : Ĝiu parolo, kiun oni ne diras al si mern, estas senenhava kaj malklara.
Ksenofono : Multaj malklaraj orakoloj fariĝis klaraj poste. Sokrato : Jes, mia Ksenofono. Sed, diru min, ĉu ne 6iam ek- lumis laŭ unu de tiuj du manieroj ? Ksenofono : Kiujn manierojn ci aludas ?
Sokrato : Cu ne okazis, ke nur la evento montris la sencon
■ ii i
iaŭ kiu de tiam la orakolo devis esti komprenata ? Cu tio ne okazis pri la orakolo donita al Kreono kaj pri pluraj aliaj? Ksenofono : La historio estas plena je tiaj ekzemploj. Sokrato : Cu ankaŭ ne okazis, ke orakoldemandinto finfine demandis sin mem, kaj respondis al si ? Ksenofono : Tio povas okazi.
Sokrato : Nu, ĉu la lumo okazis iaŭ la unua maniero aŭ ĉu ĝi okazis laŭ la dua, ĉu ne ĉiam ĝi montris la neutilon de la orakolo ? ■ ,
Ksenofono : Kiel, Sokrato ?
Sokrato : Kiam la evento klarigis la sencon de la orakolo, cu ne estas evidente, ke la dubesenca antaŭdiro, kiu restus malklara ĝis sia realiĝo, estis tute senutila por la konduto? Ksenofono : Tio ŝajnas evidenta.
Sokrato : Sed, se ci fine komprenis la orakolon, tial ke ci komprenis cin mem, ĉu ne estis preferinde, ke ci unue deman- du cin mem ? Ĝu ci ne estus ricevinta pli frue la klaran
respondon ? ' . .
Ksenofono : Ŝajnas, ke mi ricevus ĝin pli frue.
Sokrato : Ci nun ekzamenu, mia Ksenofono, ĉu tiuj senuti-
laj orakoloj iafoje ne estas malutilaj !
Ksenofono : Kion ci diras, Sokrato ?
Sokrato : ĉu ci memoras neniun cirkonstancon en kiu la
orakolo estis mensoga ?
Ksenofono : Mi memoras kelkajn cirkonstancojn tiajn. Sed la pastroj klarigas, ke en tiuj okazoj la konsultanto ne indis veran respondon, kaj la dioj volis erarigi lin pro lia malpio.
Sokrato : La pastroj klarigas ĉion, tial ke ilia metio ce- las klarigi ĉion. Sed, kiu klarigas ĉion, tiu inspiras al mi neniun fidon.
Ksenofono : Kial, Sokrato ? ...
Sokrato : Ci starigu tiun demandon al ci mem, mia Kseno- f ono.
Ksenofono : Se ĉiam ci resendas min al mi mem, vane mi do estos veninta cin konsulti.
Sokrato : Se mi sukcesos resendi cin al ci mem, tiam kaj nur tiam ci ne estos vane veninta al mi. Ksenofono : Do, ĉu ci ne volas pri tiu malfacila decidiĝo doni al mi konsilon, kiun mi bezonas ?
Sokrato : Se la decido ŝajnas al ci malfacila, ci ne kapa-
blus utiligi la konsilon, kiun mi donus al ci.
Ksenofono : Ci do supozu, ke la decido ŝajnas al mi facila.
Sokrato : Tiaokaze ci povas konsili cin mem.
Ksenofono ; Car ci rifuzas respondi min, sendube ci aprobos
min, se mi iros ĝis Delfo kaj se mi konsultos la dion, kiu
proklamis cin la plej saĝa el la homoj.
Sokrato : Ci iru ĝis Delfo, se ci volas. Ci marŝu ĝis la
pordo de la templo kaj legu tion, kio estas skribita sur
ties frontono. Poste, sen eniri la templon, ci revenu hej-.
men kaj decidu.
Ksenofono : Kion do mi legos sur la frontono de la templo? Sokrato : Ci legos : Ci konu cin mem.
Ksenofono : Estas senutile, ke mi iru ĝis Delfo, por legi parolojn, kiujii mi konas, kaj kiujn mi aŭdas ĉiutage el cia buŝo.
Sokrato : Mi timas, ke ci ne konas ilin, kaj ke neniam ci aŭdis ilin... Ci penu do eniri la templon kaj demandi la dion.
Ksenofono : Ci konsilas la malon je tio, kion ci ĵus konsi- lis !
Sokrato : Eble mi parolas pri alia templo kaj pri alia dio. Ksenofono : Pri kiu templo kaj pri kiu dio ci aludas ? Sokrato : Pri la templo, kiu estas ci kaj pri la dio, kiu povas paroli nur en ci. ■
Ksenofono : En la templo, kiu estas en mi, eble mi vidas al- taron kaj, sur tiu altaro, la statuon de Ciruso. Car mi havas sufiĉe dankeman koron, por ne timi la bonfarojn. Sokrato : Tamen ci ne kuraĝas peti de ci mem la plej grandan el la bonfaroj, aŭ, prefere, la sole ŝatindan bonfaron. Ksenofono : Sed mi estas mairiĉa, dum Ciruso estas riĉa; kaj li povas, Ј>er unu vorto, riĉigi min.
SokratO : Cu do ci akceptus riĉaĵon, kiun ci ne meritas ? Ksenofono : Ne gravas, Ĉu laboristo estas pagata antaŭ aŭ post la laboro. Mia dankemo kaj mia sindonemo por la bonfar- anto donus al' mi poste la meritojn, kiuj unue mankis al mi. Sokrato : Tiel ci estus ricevinta cian prezon, kiel oni ri- cevas la prezon de sklavo.
Ĝe tiu lasta vorto Ksenofono ruĝiĝis. Dum momento li si- lentis, poste li foriris, dirante, ke li meditos la parolojn de 1'majstro.
Dume, Sokrato restis enpensiĝa. Kiam ni estis solaj, mi respektis dum kelka tempo lian enpensiĝon. Sed, fine, mi delikate sugestis :
Se Sokrato konsentus pensi laŭte, Sokrato ĝojigus la koron de Antisteno.
Mi pripensis - diris Sokrato, ke tiu malvastfrunta Kseno- fono kaj tiu AristOklo, kiun ni nomas Platono pro la vasto de lia frunto, eble meditas sammaniere miajn parolojn.
Pri kiu manieT-o ci aludas ?
Ili tuinas kaj returnas ilin, eluzas kaj poluras ilin, ĝis ili fine ne plu esprimas la penson kaj la senton de Sokrato, sed la revojn de Platono kaj la avidojn de Ksenofono.
Du tagojn poste, mi renkontis la filon de Grillo kaj.li diris al mi :
Mi foriras al Delfo por konsu-lti Apolonon, kiel la majs- tro tion korisilis al mi en cia ĉeesto.
Mi rememorigis al Ksenofono la ekzaktajn parolojn de So- krato kaj rimarki c,i3, ke ili konsilis neniun eksteran voja- ĝon- S^d li .^tiĝis kaj kulpigis min je malsincero, kaj
li demandis kun indigno, ĉu. mi konsideras lin stultulo, nekapabla kompreni, kion oni diras al li.
Kiam mi rakontis al Sokrato tiun okazaĵon, li demandis, ridetante :
Cu mi ne diris al ci, kion Ksenofono nomas mediti miajn parolojn ?
Nu, Ksenofono eĉ ne demandis orakoldiranton, Ĉu li de- vas aŭ ne iri al Sarto. Li demandis, al kiu dio li devas oferi, por havi oportunan vojaĝon. Kiam mi eksciis tiun strangan konduton, mi miris antaŭ Sokrato, dirante :
Nu, ĉu do la stulta filo de Grillo estas malsincera eĉ kun si mem ?
Kiam oni estas malsincera - respondis kviete Sokrato - ĝi estas ĉiam kun si mem.
Ofte mi aŭdis aliajn disĉiplojn demandi al Sokrato, ĉu ili devis peti orakolon. Ĉiam Sokrato malkonsilis tiun klopodon. "Ekzistas neniu motivo - li diris - por demandi la diojn pri tio, kion ci mem povas ekscii. Rilate al la aferoj, kiujn ci mem ne povas ekkoni, neniel ili koncernas cin, kaj la dioj, se ili estas saĝaj, ne konsentos kontent- igi ciajn vantajn scivolemojn". Sed tiu doktrino estis tre profunda kaj tre severa por la seninteligentulo kaj la mal- kuraĝo de la plimulto el la homoj.
6
En la juna Aristoklo, filo de Aristono, la majstro admiris la korpulentan amplekson de la ŝultroj, la glatan vaston de 1'frunto, ahkaŭ la vaston, kvazaŭ oblikvan kaj malprecizan, de la pensoj. Kaj li ĉiam nomis lin Platono. Iun tagon, tiu Platono malhumile diris en multpersona kun- veno :