Ho Sokrato, justas, ke ci amu min super ĉiuj, kiuj aŭs- kultas ciajn parolojn. ĉar pli profunde ol la aliaj mi komprenas cin. Ofte eĉ, deirante de tio, kion ci diris, mi eltrovas aferojn, kiujn ci ne diris, nek eble pensis.
Kiel ci eltrovas tiujn aferojn, mia Platono ?
Per la dialektiko, tre kara Sokrato,
La dialektiko estas ofte trompa, ho mia filo. &i estas rimedo, por konigi, kion oni trovis. Mi ne kredas, ke ĝi estas trovigilo.
Tiam, per kiu rimedo oni trovos ?
Per du rimedoj, mia favorato. tJhue per proprokula rigardado. Sed la aferoj, kiujn oni ektrovas per la korpaj okuloj, ne Ĝiam estas multvaloraj kaj pluraj malinstigas nin al la pro- fitaj esploroj.
Ci diru la rimedon de la profitaj esploroj.
La sola scienco profita estas la scienco pri si mem. Kaj la rimedo de la esploroj vere profitaj, ĝi estas rigardi en si mem.
Mi admiras, ho Sokrato ĝis kia profundo ci pravas. Mi rigar- das en mi, kaj tie trovas ĉiujn aferojn. Tie mi trovas eĉ pli ol aferojn, mi trovas tie la esencon de la aferoj. ĉar tie mi trovas unue, ke antaŭ ĉi tiu malluma vivo, mi postiris la diojn en ĉaro. Nu, mia ĉaro, gloro kaj lumo, klarigis ĉion kaj mi sciis ĉion. Mia naskiĝo estis ia falo for de la dioj, ia falo for de veraj esencoj, ia falo en la forgesiĝon kaj inter la omtrojn. Rigardi en mi, tio estas resupreniri al la dioj, al la esencoj, al la nuraj veraĵoj. Lerni, tio estas nur memori.
Pompa revulo !
Ĉu ni ne nomas revo ĉiun iom profundan penson ? ...Krom se ni ne kapablas ektrovi en ni, en nia estinto, ke nia estanto estas revo, kiu forkuras, kaj la eksteroj inter kiuj ni vivas, estas ombroj kaj fantomoj.
La revoj, kiujn ci priparolas, mia Platono, estas belaj por la poeto, kiu ci estas. Por la saĝulo, ili estas tiel same in- diferentaj, kiel la fizikaj spekulativadoj, al kiuj aliaj per- das sian tempon kaj sian animon.
Ci ĉesu esti maljusta, ho Sokrato, pri pensoj, kiuj pliprok- simigas min al la dioj. '
Mi estas justa, mia Platono, koncerne pensojn, kiuj, eĉ, kiam ci kredas rigardi en ci, malproksimigas cin de ci mem.
Kie mi trovus la aferojn, kiujn mi priparolas, se ne en mi ?
Ci trovas ilin en ci, mia Platono, eh la horoj dum kiuj, malbone vekiĝinta, parolas cia fantazio, ne cia saĝo, kiun ci nomas ci.
Kiujn aferojn ci do volas, ke mi serĉu en mi ?
Du specojn de aferoj : kion ci devas fari, por esti iu feli- ĉa harmonio; kion ci povas fari, por esti iu feliĉa harmonio. Necesas, mia Platono, ke, malzorgante la malgravajn laborojn, ci fariĝu la kreanto de eia feliĉo. La scioj, kiuj ebligos al ci skulpti cian feliĉon, jen estas la solaj scioj, kiujn ci devas seroi en ci.
Mia feliĉo, ho Sokrato, mi trovas ĝin ĝuste en la vas- taj pensoj, kiujn ci malaprobas, en la rememoroj pri la tempo, kiu antaŭis mian falon en korpon. La korpo estas tombo. Mia feliĉo, ĝi estas fuĝi dum kelkaj momentoj for de la korpa tombo. Nur tiuj hore daŭraj fuĝoj, tiuj ne- firmaj reviviĝoj, donas al mi la esperon pri la definiti- va fuĝo, pri la daŭra reviviĝo. Per unu salto, kiu nomiĝas morto, mi resupreniros, ho ĝojo, en la ĉaron el lumo, kaj mi flugos laŭ la postsigno de la dioj.
Ci ne konfuzu, mia Platono, la feliĉon kun la disvolviĝo de iu ebrio aŭ de iu volupto. La vera feliĉo ekkoniĝas per ĉi tio, ke ĝin ne akompanas lirismo kaj kapturniĝo.
Ĝi ne konas la impetojn kaj la abruptojn, nek la eksaltojn kun refaloj. Mi ne malpermesas la voluptojn, nek la vast- ajn pensojn malcertajn. Sed mi kompatas tiun, kiu akceptas tiujn ekbrilojn, kvazaŭ ili estus la daŭra suno de 1'feli- ĉo. Estas cia daŭra feliĉo, kiun ci devas eklumigi. Homo, ci paŝu sur la tero, anstataŭ revi, ke ci flugas en la. ĉielo. ĉiuj revoj forpasas kaj multaj postlasas malagra- blan senton. Ci faru hodiaŭ cian hodiaŭan laboron. Se ek- zistas iu postmorta morgaŭo, kion mi ne scias, ci atendu la novan aŭroron, por koinenci la laboron de 1'nova tago. Kaj,tute ridetante :
Ci kredas obei la orakolon, kiun mi ade ripetas : Ci konu cin mem. Sed ci rigardas cian mallumon, kiam mi kon- silas,' ke ci serĉu cian lumon.
Mi vidas lumojn, kaj ei la plej grandvaloraj, en tio, kion ci nomas mia mallumo.
La lumoj, kiujn ci kredas vidi estas nerealaj. Ili estas idoj de ciaj obstinaj okuloj, de ilia laciĝo kaj de cia deziro.
Li aldonis :
Kiam Fidiaso diras al iu lernanto : "Ci konu cin mem", kion tio signifas ? ĉu li petas, ke la lernanto sciu, kiuj elementoj konsistigas lian korpon, kio estas la sango kaj el kio konsistas ĝia substanco .likva, el kio estas farita la karno de 1'muskoloj, kiu estas la materio de la nervoj kaj de la vejnoj; kiel ĉio tio estiĝas en la ventro de 1' patrino kaj grandiĝas kaj dilciĝas dum la infanaĝo; ĉu la haroj de niaj brakoj kreskas, kiel la plantoj el la tero aŭ Ĉu ilia naskiĝo estas malsimila ?—
Tiuj aferoj estas interesaj, ho Sokrato.
Tiuj scioj estas senutilaj al skulptisto, bravega filo de Aristono, kaj eble neniu povas ilin akiri. Ĉiuj, kiuj parolas pri iii kun aplombo, tiuj ŝajnas al mi babilemaj revemuloj. Fidiaso ne postulas de la lernanto tion, kio estas senutila aŭ neebla. Li konsilas al li : Ci konu cian forton, por ne rompi la marmoron per tro malmoderaj frapoj. Ci konu cian forton, por ne forlasi la statuon antaŭ ol ci estos ĝin far- inta tiel bela, kiel ci kapablas. Kaj se Fidiaa> diras al ia lemanto : "Ci konu la marmoron", li ne postulas, ke li sciu, kion la hieraŭaj aŭ la hodiaŭaj fizikistoj rakontas pri la marmoro. Kion la lernanto devas scii, tio estas, kioma rezis- to la marmoro kontraŭmetas al la statuisto kaj kiuj rimedoj la marmoro prezentas al la statuisto. Kaj kiam Fidiasodiras : "Ci konu la ilojn, kiujn ci utiligas", li ne postulas, ke la verkanto sciu, koncerne tiujn ilojn, kion povas diri la fizi- kistoj pri ilia materio kaj ilia formo, kaj ankoraŭ malpli, kion ili povas diri, koncerne la materidn ĝenerale kaj la formon ĝenerale. Li volas, ke la skulptisto sciu, por kio tav- gas ĉiu instrumento kaj kiuj estas la amplekso kaj la limoj de ĝia efiko. Ĉu ci ne kredas, ke tio estas, kion Fidiasovo- lis diri ?
Ci perfekte klarigis, Sokrato, la konsilojn de Fiaiaso.Sed la filozofo...
Mia Platono, mi estas maljuna skulptisto, kiu konsilas junan skulptiston. Ho Platono, skulptisto de cia propra feli- 60, aŭskultu min trifoje kaj komprenu min trifoje. Car ci es- tas samtempe la verkanto, la prilaborata materialo, la ins- trumento, kiu laboras. Tial mi ne donas al ci tri konsilojn, kiel Fidiaso, sed trifoje la saman konsilon : "Ci konu cin mem". Nu la kono, kiun mi priparolas, estas kono ebla kaj ne trompa, utila kaj sole praktika.
Kial ci rifuzas al mi, Sokrato, parton de miaj riĉaĵoj ?
La riĉaĵoj, kiujn ci revas, igas cin malzorgi, perdi la realajn posedojn.
Nu Satono la tromemfida asertis :
Mi posedas la riĉaĵojn, kiujn ci konsentas al mi kaj, kun ili mil riĉaĵojn, kiujn malprave ci malŝatas. Iuj ne perdiga: al Dli la aliajn. Ju pli granda estas mia trezoro, des pli mi konservas ĝin.
Favorato ! ci povas pOrti, krom la nutraj fruktoj, la sen- utiiajn branĉetojn kaj la senutilajn foliojn. Ci ŝarĝas cin super cia forto. Ciaj brakoj malbone premas la miksan trezo- ron. Antaŭ ol ci estos alveninta Ĝe la loko de 1'festeno, la skuoj de cia pezigita paŝado estos disŝutintajlaŭlonge de 1'vojo ĉiujn fruktojn. Kaj ci priploros cian senfrŭktan trezoron el folioj kaj branĉoj.
Miaj brakoj estas pli longaj ol ci supozas, ho Sokrato, kaj miaj okuloj estas atentaj. Nenio perdiĝos el tio, kion mi portas. Kaj la frŭktoj restos pli freŝaj, ol se mi por- tus ilin solaj. Eble ankaŭ, kion ci nomas senfrŭkta, tio estas por mia buŝo la plej bongusta frukto.
Antaŭ tiom da obstino kaj malhumilo, la majstro malkon- tente skuis la kapon.
Ci provu min, plue diris Satono. Pli bone ol iu ajn alia, mi scias praktiki ciajn metodojn. Mia ironio povas venki Kallikleson aŭ Gorgiason. Mia akuŝig-arto povas ektrovi