sperti malfacilaĵojn kaj suferojn, li ĉiam pensis pri la malriĉuloj kaj vivestaĵoj, kiuj laboris pene por feliĉigi lin. Li bedaŭris por ili kaj ankaŭ volis fari ilin feliĉaj.
Iutage li piediris en la arbaro kun sia kuzo Devadato, kiu kunportis siajn pafarkon kaj sagojn.
Devadato subite vidis cignon fluganta kaj tuj pafis ĝin. Sidarto kuris pli rapide ol Devadato, do li pli frue atingis la vunditan cignon, kaj trovis surprizite, ke ĝi ankoraŭ vivas. Li tenere tiris la sagon el ĝia flugilo. Li elpremis sukon el malvarmaj folioj, ŝmiris ĝin sur la vundon por ĉesigi la
sangadon kaj karesis la timigitan cignon per sia mola mano. Kiam Devadato venis postuli la
cignon, Reĝido Sidarto rifuzis doni ĝin al li. Devadato koleriĝis vidinte, ke lia kuzo tenis la cignon for de li. “Donu la birdon al mi! Mi faligis ĝin per pafo,” diris Devadato.
“Ne, mi ne donos ĝin al vi,” respondis la Reĝido, “Se vi jam mortigus ĝin, ĝi apartenus al
vi. Sed nun ĝi apartenas al mi, ĉar ĝi nur vundiĝis sed ankoraŭ vivas.”
Devadato ankoraŭ ne konsentis. Poste Sidarto proponis: “Ni iru al la juĝejo de saĝulo kaj
demandu lin, kiu rajtas posedi la cignon.” Devadato konsentis. Tial ili iris al la juĝejo de saĝulo por informi sian kvereladon al li.
Aŭdinte la rakonton de ĉiu el la knaboj, la saĝulo respondis: “Vivaĵo certe apartenas al tiu,
kiu klopodas por savi ĝin; vivaĵo ne povas aparteni al tiu, kiu klopodas mortigi ĝin. Sidarto rajtas posedi la vunditan cignon.”
6. La edziĝo de Reĝido Sidarto
La kvin saĝuloj, kiuj ĉeestis la nomdonan ceremonion de Reĝido Sidarto, ne nur antaŭdiris
pri la granda perspektivo de la nova reĝido, sed ankaŭ atentigis al la reĝo: “Kiam via filo vidos malsanulon, maljunulon, mortinton aŭ monaĥon, li deziros forlasi la palacon kaj fariĝi monaĥo.”
La reĝo ege maltrankviliĝis pro la atentigo. Li timis, ke lia filo forlasos la palacon,
renkontinte unu el la kvar specaj homoj. Li dungis multajn junajn servistojn por distri kaj protekti la reĝidon, kaj lasi neniun malsanulon, maljunulon aŭ monaĥon eniri la palacon, por eviti tian
spertaĵon al la reĝido. Li konstruigis por Sidarto enfermitajn parkojn kaj ĉasejojn, kaj ankaŭ tri palacojn: unu por vintro, alia por somero, kaj la lasta por pluva sezono.
Sidarto vivis en mondo de abundeco kaj beleco, kaj ankaŭ ludis en suna mondo de ĝardenoj
kaj boskoj, akompanate de muzikistoj kaj dancantaj knabinoj, tamen li ankoraŭ ne sentis feliĉon
kvankam li havis ĉion deziratan.
Iutage la reĝo demandis kelkajn saĝulojn: “Kion mi faru por fari mian filon ĝoja? Ŝajne li
ĉiam estas deprimita kaj malĝoja.” Ili respondis: “Nun via filo jam aĝas dek ses jarojn. Kial ne trovi belan knabinon por lia edziĝo?”
La reĝo konsentis kaj tuj venigis ĉiujn belajn knabinojn de la tuta lando al la palaco. Post
kiam ili ĉiuj alvenis, li okazigis grandan paradon kaj proponis, ke la reĝido elektu unu el ili kiel sian edzinon.
Inter ili estis la plej ĉarma kaj bonkora knabino nomata Jasodara. Kiam Reĝido Sidarto
prezentis al ŝi donacon multe pli valoran ol tiujn al aliaj knabinoj, la reĝo sciis, ke la reĝido jam trovis sian amatinon. La reĝo akceptis Jasodaran kaj permesis sian filon edziĝi al ŝi.
7. La kvar vidaĵoj: Maljunulo
La reĝo faris ĉion eblan por garantii, ke lia filo reĝido Sidarto kreskos bonfarte kaj estos preta por fariĝi reĝo sekvante liajn paŝojn. Li ordonis, ke oni konstruu altan muron ĉirkaŭ la palaco, inkluzive de ĝiaj parkoj kaj ĝardenoj. La reĝido estis malĝoja vivante kiel malliberulo. Iutage li diris al la patro: “Mi devas iri el la palaca pordo por vidi, kiel vivas aliaj homoj.”
“Tre bone, mia filo,” diris la reĝo, “iru el la palaca muro por vidi, kiel homoj vivas en nia
urbo. Sed antaŭ tio mi devas fari preparadon, por ke la vizito de mia honora filo okazu bone kaj konvene. "
La reĝo ordonis, ke oni pretigu la urbon beligante la stratojn kaj domojn por la vizito de la
reĝido kaj bonvenigu lin kiam li preteriros. Post kiam la urbo estis bele ornamita, la reĝo diris:
“Nun vi povas iri, mia kara filo, por vidi la urbon laŭ via plaĉo.”
Kiam la reĝido trapasis la stratojn, el malgranda domaĉo subite iris maljunulo kun haroj
arĝente grizaj kaj en vestaĵoj tre malnovaj, disŝiritaj kaj malpuraj. La vizaĝo de la maljunulo
ŝrumpis kaj sekiĝis. Liaj kavaj okuloj malklariĝis, kaj li estis preskaŭ blinda. En lia buŝo staris neniu dento. Tremante per sia tuta korpo, li staris tie arke kurbiĝinte kaj firme tenis ŝanceliĝantan bastonon per ambaŭ manoj kurbaj kaj ostecaj por sin deteni de faliĝo.
La maljuna almozulo sin trenis laŭ la strato ignorante feliĉon de ĉiuj homoj ĉirkaŭ si. Li
senforte petis manĝaĵon de ĉirkaŭaj homoj kvazaŭ li mortus de malsato tiutage se li trovus nenion por manĝi. Kiam la reĝido vidis la maljunulon, li tute ne sciis, kion li fiksrigardas. Unuafoje li vidis tian maljunulon en sia vivo.
“Kio estas tio, Ĉano?” li demandis sian ĉariston. “Tio vere ne povas esti homo! Kial li tiel
kurbiĝis? Kial li tremegas? Kial liaj haroj estas arĝente grizaj anstataŭ nigraj kiel la miaj? Kio okazas al liaj okuloj? Kie estas liaj dentoj? Ĉu iuj homoj naskiĝis tiaj? Diru al mi, bona Ĉano, kion tio signifas?”
Ĉano diris al la reĝido, ke tiu estas maljunulo, kaj li ne naskiĝis tia. “Li similis al ni dum sia juneco, kaj nun, li fariĝis tia pro sia maljuna aĝo.” Ĉano konsilis al la reĝido, ke li forgesu pri la viro. Sed la reĝido ne kontentiĝis. “Ĉiu en tiu ĉi mondo fariĝas tia, kia estas tiu ĉi maljunulo se li vivas sufiĉe longe. Nenio povas ĉesigi tion,” diris Ĉano.
La reĝido ordonis Ĉanon tuj veturi hejmen, ĉar li estis tre malĝoja kaj volis atenteme pripensi
la teruran aferon nomatan maljuniĝo.
Granda reĝa festeno okazis tiunokte por la reĝido, sed li tute ne interesiĝis, nek ĝojis dum la
manĝado kaj dancado. Li ĉiam pensis: “Iutage ni maljuniĝos kaj fariĝos malfortaj kaj kurbaj. Tia estos ĉiu el ni, eĉ la plej bela homo.”
Li ne povis endormiĝi nokte. Anstataŭe, li pensadis kuŝante en la lito, ke ĉiu fariĝos maljuna,
griza, ŝrumpa, sendenta kaj malbela kiel la maljuna almozulo. Li volis scii, ĉu iu jam trovis
metodon por ĉesigi la timigan maljuniĝon.
Informiĝinte pri la rakonto, la reĝo ege malĝojis, kaj maltrankviliĝis, ke lia filo forlasos la
palacon. Li ordonis siajn servantojn prezenti pli da dancado kaj manĝaĵoj. Sed la reĝido petis, ke la patro permesu al li vidi Kapilavaston en ordinara tago sen scio de homoj pri la vizito.
8. La kvar vidaĵoj: Malsanulo
La reĝo povis fari nenion alian ol lasi la reĝidon viziti la urbon en la dua fojo. Li opiniis, ke estos malbone provi haltigi lin, ĉar tio pliigos liajn konfuzecon kaj malĝojon. La reĝo ne atentigis, ke oni pretigu sin mem kaj la stratojn en la urbo por la dua vizito de la reĝido. La reĝido kaj Ĉano sin vestis kiel junulojn el nobelaj familioj, por ke oni ne rekonu ilin.
Kiam la reĝido eliris, la urbo estis tute malsama ol dum lia unua vizito. Ne plu estis ĝojaj
homoj lin salutantaj. Anstataŭ flagoj, ludoj, floroj kaj bone vestitaj homoj, troviĝis nur simplaj homoj farantaj tagajn laborojn por sin vivteni. Forĝistoj martelis ŝvitante por fari tranĉilojn. La juvelistoj kaj oraĵistoj faris kolringojn, braceletojn, orelringojn kaj fingroringojn el diamantoj, oro kaj arĝento. La tinkturistoj tinkturis tukojn en aminde belajn kolorojn kaj pendigis ilin por sekigi.
La bakistoj okupiĝis pri bakado de panoj, kukoj kaj dolĉaĵoj, kaj vendis ilin al klientoj. La klientoj ekmanĝis dum la manĝaĵoj estis varmaj. La reĝido fiksrigardis tiujn homojn simplajn kaj
ordinarajn. Ili ĉiuj estis tre okupitaj, feliĉaj kaj atentemaj en sia laboro.
Kiam ambaŭ daŭre iris, ili vidis viron kuŝantan sur la tero. Li tordis sian korpon, premis sian
stomakon per ambaŭ manoj kaj kriis plengorĝe pro sufero. Purpuraj makuloj kovris liajn vizaĝon