— Нармальна. Расію не любіць.
Фелікс паківаў на гэта, згодны, што зноў не пра тое...
— Што б ты сказаў на маім месцы?
Я перамаўчаў.
— Каму?
Перамаўчаў і Фелікс..
— Лабарантам. І што б зрабіў?
— Адказаў бы, што падумаю. А што б зрабіў... Можа быць, палічыў бы, колькі яно каштуе...
— Праўда?
— Я сказаў: можа быць. А ты ім што адказаў?
—Адказаў, як і ты, што падумаю... І доўга думаў, што рабіць. Лічыць, колькі яно каштуе — пагібель, колькі б яно ні каштавала. Неяк спыніць трэба было і лабарантаў, і тых, хто за імі. Прыпалохаць, але як?.. І я надумаў, як дурань апошні, пазваніць Рутнянскаму. Нібыта ні ад каго і нічога не збіраюся хаваць. Адкрытым тэкстам спытаў, ці ведае ён, дзе ягоныя распрацоўкі, хто імі зараз займаецца?.. Маўляў, па-амерыканску ў мазгах маіх выкруцілася, што ён мае правы на іх, як на інтэлектуальную ўласнасць. Абароніць свае інтарэсы... Разумеючы, што нас хутчэй за ўсё слухаюць, папярэдзіў, каб ён паводзіўся абачліва, асцярожна — і ў галаву амерыканскую мне не тукнула: каму званю, з якім Рутнянскім размаўляю?.. Не ўяўляў, не дапускаў, што з алкаголікам, які сябе не кантралюе. Запала яму з усяго, што я казаў, толькі пра ягоныя інтарэсы — ды й пра іх наўскасяк... Ён прарваўся ў лабараторыю, усчыніў вэрхал: дзе маё?.. Яму на пляшку трэба было, разумееш?.. Генію — на пляшку! Не Нобелеўскую прэмію, а шклянку гарэлкі!..
Фелікс павадзіў рукамі па стале, нібы шукаў тую шклянку... Не знайшоў і пажаліўся:
— Жах... Як вы жывеце тут, Раман?.. Так жа нельга...
— Жывем і паміраем. Як і ў Амерыцы, як паўсюль. Ты нас не шкадуй.
— Дык не памёр, забілі... Назаўтра ж, як забілі, лабаранты мне і сказалі: прыстрэлілі Ігара Львовіча бамжы нейкія па п’янцы. Каб я зразумеў, што не жарты...
Так яно, мусіць, і было, усё пры такім раскладзе ставала на свае месцы, лагічна сходзілася, але я сказаў:
— Ты замнога бярэш на сябе, Фелікс. Так таксама нельга.
Фелікс, змучаны самім сабой, не слухаў.
— Я спытаў: чаму?.. за што?.. У рэшце рэшт, што ён мог рэальна зрабіць, хто б і дзе яму паверыў?.. І чуеш, што яны адказалі?.. Ну, як свойскія ўжо людзі, у якіх са мной адна справа...
— Што?
— Яны сказалі: не мы прымалі рашэнне.
Гэтак, я падумаў, яны не маглі сказаць. А калі сказалі, дык наўмысна.
— І пасля гэтага ты прыехаў?
За варотамі, да якіх сядзеў я спінай, пачуўся шум матора, пасля кароткі аўтамабільны сігнал — і голас Лі-Лі:
— Эй, хто-небудзь!.. Амед! Мне разлічыцца не хапае!..
У мяне спіна скамянела.
— Зараз! — гукнуўся з-за дома Амед, і да варот на пару пабеглі фікусалюб з асіметрычным — самыя багатыя.
Яна тут! З імі! Ну, Лі-Лі...
— З Амерыкі, можа, не паехаў бы, — глядзеў цераз маё плячо Фелікс. — А з Германіі... Гэта лёс, падалося, што я блізка, каб развітацца, павініцца, на калені стаць... Я ж яму ўсім абавязаны. Разумеў, што рызыкую, але што за мной?.. Нічога. І яшчэ амерыканскі пашпарт. Падумаюць, узважаць, не асмеляцца... А яны не доўга думалі, на могілках наляцелі. Я ўцяміць ніяк не мог: чаму на могілках?.. Пры ўсіх, дэманстратыўна... Потым дайшло: праз нахабства і цынізм. Гэта сутнасныя прыкметы неабмежаванай улады, якая сіліцца паказаць, што валадарыць над кожным ад калыскі да труны. Дык і мне яны вырашылі паказаць адразу, што могуць зрабіць са мной усё, што захочуць. Што гэта ў Амерыцы я амерыканец, а тут, у іх, засранец. І калі б не бамжы і не Лі-Лі... Ха, ну ты паглядзі!
Нешта за спінай маёй Фелікса весела ўразіла — я павярнуў скамянелую спіну: фікусалюб і асіметрычны строга, як на пахаванні, неслі ўздоўж басейна з фікусамі партрэт прэзідэнта. Вялікі, у раме, як для кабінетаў. Лі-Лі — адна ў працэсіі — на хаду распраналася.
— Стамілася ўся і ўся пыльная, — не ўся ўсё ж распрануўшыся, бо з дому высыпалі дзеці, наўмысна не нырнула, а плёхнулася ў ваду Лі-Лі, абдаўшы і нас, і дзяцей пырскамі. — Падарунак! Павесім — і няхай хто-небудзь паспрабуе сунуцца!.. За мной, татарва!
— Ура! — першым, не распранаючыся, кінуўся ў басейн хлапчук, які аб’яўляў вайну Серверу, а за ім і Сервер, і яшчэ адзін хлопчык, і дзве дзяўчынкі. — Ура!.. Лі-Лі!.. Вайна!..
— Шашлык, як заказвалі! — падаспеў з шампурамі Амед. — Дружба народаў!.. Глянь, і бацька тут!..
— І татарчык, — не звяртаючы ўвагі на крык і вэрхал, увайшла ў альтанку і паставіла місу з мясам і стос талерак на стол гаспадыня: русявая жанчына — ніякая не татарка. — Мяне Таняй зваць, а вас я ведаю.
— Хто ж не ведае... — выйшла з басейна і, як ні ў чым не бывала, села, мокрая, на калені мне Лі-Лі... Зверху пацалавала ў макаўку і спытала:
— Ты чаму не ў турме?.. Не хочаш?..