pojutrze któż zabroni nam naradzić się nad innymi kwestiami?... Proponuję
więc...
- Jak Boga kocham, cudnie mówi ten kochany książę - zawołał marszałek.
- Słuchamy... słuchamy!... - poparł go adwokat, silnie okazując, że stara się
pohamować zapał dla księcia.
- A więc, panowie - ciągnął wzruszony książę - proponuję jeszcze następujące
sesje: jedną w sprawie handlu zbożem, drugą w sprawie handlu okowitą...
- A kredyt dla rolników?... - spytał ktoś z nieprzejednanej szlachty.
- Trzecią w sprawie kredytu dla rolników - mówił książę.- Czwartą...
Tu zaciął się.
- Czwartą i piątą - pochwycił adwokat - poświęcimy rozważaniu ogólnej
ekonomicznej sytuacji...
- Naszego nieszczęśliwego kraju - dokończył książę prawie ze łzami w oczach.
- Panowie!... - wrzasnął adwokat obcierając nos z akcentem rozrzewnienia. -
Uczcijmy naszego gospodarza, znakomitego obywatela, najzacniejszego z
ludzi...
- Dziesięć tysięcy rubli, jak Bo... - zawołał marszałek.
- Przez powstanie! - szybko dokończył adwokat.
- Brawo!... niech żyje książę!... - zawołano przy akompaniamencie łoskotu nóg i
krzeseł.
Grupa szlachty gardzącej arystokracją krzyczała najgłośniej.
Książę zaczął ściskać swoich gości nie panując już nad wzruszeniem; pomagał
mu adwokat, wszystkich całował, a sam bez ceremonii płakał. Kilka osób
skupiło się przy Wokulskim.
- Przystępuję na początek z pięćdziesięcioma tysiącami rubli mówił zgarbiony
hrabia. - Na rok przyszły zaś... zobaczymy...
143
- Trzydzieści, panie... trzydzieści tysięcy rubli, panie... Bardzo, panie... bardzo! -
dodał baron z fizjognomią Mefistofelesa.
- I ja trzydzieści tysięcy... t e k!... - dorzucił hrabia-Anglik kiwając głową.
- A ja dam dwa... trzy razy tyle, co... kochany książę. Jak Boga kocham!... -
rzekł marszałek.
Paru oponentów z grupy kupieckiej również zbliżyło się do Wokulskiego.
Milczeli, lecz tkliwe ich spojrzenia stokroć więcej miały wymowy aniżeli
najczulsze słowa.
Z kolei zbliżył się do Wokulskiego człowiek młody, mizerny, z rzadkim
zarostem na twarzy, ale z niewątpliwymi śladami przedwczesnego zniszczenia
w całej postaci. Wokulski spotykał go na rozmaitych widowiskach, wreszcie i
na ulicy, jeżdżącego najszybszymi dorożkami.
- Jestem Maruszewicz - rzekł zniszczony młody człowiek z miłym uśmiechem. -
Wybaczy pan, że prezentuję się tak obcesowo i w dodatku przy pierwszej
znajomości będę miał prośbę...
- Słucham pana.
Młodzieniec wziął Wokulskiego pod ramię i zaprowadziwszy go do okna mówił
:
- Kładę od razu karty na stół; z takimi ludźmi jak pan nie można inaczej. Jestem
niemajętny, mam dobre instynkta i chciałbym znaleźć zajęcie. Pan tworzy
spółkę, czy nie mógłbym pracować pod pańskim kierunkiem?...
Wokulski przypatrywał mu się z uwagą. Propozycja, którą słyszał, jakoś nie
pasowała do wyniszczonej figury i niepewnych spojrzeń młodzieńca. Wokulski
uczuł niesmak, mimo to spytał:
- Cóż pan umie? jaki pański fach?
- Fachu, uważa pan, jeszcze nie wybrałem, ale mam wielkie zdolności i mogę
podjąć się każdego zajęcia.
- A na jaką pan liczy pensję?
- Tysiąc... dwa tysiące rubli... - odparł zakłopotany młodzieniec.
Wokulski mimo woli potrząsnął głową.
- Wątpię - odparł - czy będziemy mieli posady odpowiadające pańskim
wymaganiom. Niech pan jednak wstąpi kiedy do mnie...
Na środku gabinetu przygarbiony hrabia zabrał głos.
- A zatem - mówił - szanowni panowie, w zasadzie przystępujemy do spółki
proponowanej przez pana Wokulskiego. Interes wydaje się bardzo dobrym, a
obecnie chodzi tylko o bliższe szczegóły i spisanie aktu. Zapraszam więc
panów, chcących zostać uczestnikami, do mnie na jutro, o dziewiątej
wieczorem...
- Będę u ciebie, kochany hrabio, jak Boga kocham - odezwał się otyły marszałek
- i może jeszcze przyprowadzę ci z paru Litwinów; no, ale powiedz, dlaczegóż
to my mamy zawiązywać spółki kupieckie?... Niechby już sami kupcy...
- Choćby dlatego - odparł hrabia gorąco - ażeby nie mówiono, że nic nie robimy,
tylko obcinamy kupony...
144
Książę poprosił o głos.
- Zresztą - rzekł - mamy na widoku jeszcze dwie spółki: do handlu zbożem i -
okowitą. Kto nie zechce należeć do jednej, może należeć do drugiej... Nadto zaś
prosimy szanownego pana Wokulskiego, żeby w innych naszych naradach
chciał przyjąć udział...
- T e k!... - wtrącił hrabia-Anglik.
- I z właściwym mu talentem raczył oświetlać kwestie - dokończył adwokat.
- Wątpię, czy przydam się panom na co - odparł Wokulski.- Miałem wprawdzie
do czynienia ze zbożem i okowitą, ale w wyjątkowych warunkach. Chodziło o
duże ilości i pośpiech, nie o ceny... Nie znam zresztą tutejszego handlu
zbożem...
- Będą specjaliści, szanowny panie Wokulski - przerwał mu adwokat. - Oni nam
dostarczą szczegółów, które pan raczysz tylko uporządkować i rozjaśnić z
właściwą mu genialnością...
- Prosimy. . bardzo prosimy!... - wołali hrabiowie, a za nimi jeszcze głośniej
szlachta nienawidząca magnatów.
Była blisko pląta po południu i zgromadzeni poczęli się rozchodzić. W tej chwili
Wokulski spostrzegł, że z dalszych pokojów zbliża się do niego pan Łęcki w
towarzystwie młodzieńca, którego już widział obok panny Izabeli podczas
kwesty i na święconym u hrabiny. Obaj panowie zatrzymali się przy nim.
- Pozwolisz, panie Wokulski - odezwał się Łęcki - że przedstawię ci pana
Juliana Ochockiego. Nasz kuzyn... trochę oryginał, ale...
- Dawno już chciałem poznać się z panem i porozmawiać - rzekł Ochocki
ściskając go za rękę.
Wokulski w milczeniu przypatrywał się. Młody człowiek nie dosięgnął jeszcze
lat trzydziestu i rzeczywiście odznaczał się niezwykłą fizjognomią. Zdawało się,
że ma rysy Napoleona Pierwszego, przysłonięte jakimś obłokiem marzycielstwa.
- W którą stronę pan idzie? - spytał młody człowiek Wokulskiego. - Mogę pana
podprowadzić.
- Będzie się pan fatygował...
- O, ja mam dosyć czasu - odpowiedział młody człowiek.
„Czego on chce ode mnie?” - pomyślał Wokulski, a głośno rzekł:- Możemy
pójść w stronę Łazienek...
- Owszem - odparł Ochocki. - Wpadnę jeszcze na chwilę pożegnać się z księżną
i dogonię pana.
Ledwie odszedł, pochwycił Wokulskiego adwokat.
- Winszuję panu zupełnego triumfu - rzekł półgłosem. - Książę formalnie
zakochany w panu, obaj hrabiowie i baron toż samo... Oryginały to są, jak pan
widział, ale ludzie dobrych chęci... Chcieliby coś robić, mają nawet rozum i
ukształcenie, ale... energii brak!... Choroba woli, panie: cała klasa jest nią
dotknięta... Wszystko mają: pieniądze, tytuły, poważanie, nawet powodzenie u
kobiet, więc niczego nie pragną. Bez tej zaś sprężyny, panie Wokulski, muszą