Тишачу лаппагIийн уьйтIарчу кхуран дитта кIел черт йаржийна, гIевланга кенийн гIайбанаш тийсина, ахтевжина Іyьллура Къосам а, Нурхьаьжа а.
Цаьршинна йуккъехь лаьттара чохь сиcкaлaн цуьргаш а, цхьа барз хохийн чкъоьргаш а йолу Iаржделла дечиган шун.
Нах цецбуьйлура оцу къоначу шина стеган доттагIаллех. И шиъ куьцаца, догIмашца йа амалшца тера а вaцара вовшех. ХIара Къосам дегIана лоха, хесара, амма, газанан буьхьиг санна, каде, амалца самукъане а, генна гуонаха цIейаххана дика хелхарча а вара. Ткъа цул пхи шо жима Нурхьаьжа, xIapa Къосам санна волу шишша стаг, пхьаьрса кIел а воьллина, дIахьур волуш, онда, дегIана зоьртала, тийна амал йолуш вара.
Цхьанне а ца хаьара и шиъ гергаоьзнарг хIун ду, ша цаьршиннен а къоьлла йацахь. Бакъду, цхьа хIума дара цаьршиннан йукъара. Къосам – дика хелхарча, ткъа Нурхьаьжа дика илланча хилар. Миччахьа ловзарга а, синкъераме а цхьаьна воьдура и шиъ.
Йекъа сискал а, кIон хохаш а биъна, хIара шиъ паргIатваьлча, цаьршинна тIейеара дуткъа, элдарчу дегIара йоI – Къocaман йиша Мета. Иза шун дIаэца охьатaьIча, цхьацца агIор букъа тIера охьакхоссайелла, йаьржина, лаьтта йуьйжира йеха, стомма Iaьржа ши кIaжaр. Мета хаза йоI йара, луларчу йарташкахь а цIейаxxана. Маре ца йоьдуш, хенал а тIехйаьллера иза. Декъазчу Къосаман ши шо хьалха зуда йеллера, ши бер а дуьсуш. XIинца а къена йоцу нана Аьлбика а меттахь Iуьллура. Стенна дара а хаац, пехийн цамгаран ун хьаьвзинера церан доьзале.
– ХIай, баркалла, Дала сагIа бойла хьан кхача, Мета! – элира Нурхьаьжас, йуккъера шун дIаайъича, ши ког хецна, паргIат а волуш.
– Хьанала хуьлда хьуна а, – бархатечу озаца йистхилира йоI. – Боккха болх бацара хIара-м. Шуьшинна дао жижигаш, дуьмеш делара сан.
– Тоьур ду. Оцу сискалх, хохех хьоьгуш дукха нах бу. Дала ма эшайолда иза бусалбанна а, керстанна а.
– Кхана хIун до вайша? – xaьттира Hypхьaьжас, Мета чуйахча.
– Хьо – Дадашца Зандакъа, со Оьздамарца Даьттaxe a, Зандакъ-Ара а гIур ву.
– Нагахь цигара нах тIаьхьа ца хIиттахь?
– Цара дош ма делла, хIуьттур ду аьлла.
– Дош-м делла. Дош-м хьалха а деллера цара. Ткъа гIовтта деза де тIexIоьттича, нийсса ах дуьхьалбевлира.
– И дIaдaьлла. XIетахьлерниш бац хIинца нах.
Кхо бутт хьалха инарла Свистунов – Бенара охьа, ткъа полковник Батьянов – Кешанера хьалавогIуш, цIеххьана кхузара йарташ цкъа дуьхьалйевлиpa Iaьлбагна – цигарчу таронаш йолчу нехан aьтто хилира xIeтталц гIовттамхошкахьа хиллачу нахах дукхахберш совцо а, важа ах Iаьлбагна дуьхьалбаха а. Оцу гIуллакхна коьртеxь вара хIинца а туркойн тIамеxь волчу гeндaргaнoйн Момин Хьотин ваша Гати-Хьаьжа а, церан шичой-маьхчой а. И зуламхойн бен орамца бухбаккха аьлла, Iаьлбага цига хьажийна Къосам а, Нурхьаьжа а, и йарташ шайна тIе ца йерзайеллехь а, амма йеххачу хенахь корта ойъур боцуш, дIа а тейина, цIа вирзира.
ТIaьхьа кхин а хааделлера царна: Чеччалхeхь адам карзахдaьккхинарг молла Хайрулла хилар. Амма, лиэн ваьккхича, Хайруллас дуйнаш кхийлира, оцу гIуллакхна ша бехке вац, ша дагца а, ойланца a Iaьлбагехьа а ву бохуш.
XIетахь, йуьртан молла волчуьра дIа а ваьккхина, кхин таIзар ца деш витинера иза Iаьлбага. Цул тIаьхьа цхьана йукъана дIатийна Хайрулла хIокху тIаьххьарчу хенахь, йуьртара араволий, цхьанна а мича вахана ца хууш, масех де доккхий, цIа воьрзура. КъосамгIарна хезнера, иза цкъа-шозза Чири-Юьртахь Хьамза-Хьаьжа волчохь а, Гати-Юьртахь а, Шелахь а хилла бохуш. Амма хIетахь цуьнан леламийн дуьхе кхиа цa гIoьртира уьш…
– Хьайца маса стаг вуьгу ахь? – xaьттира Къосама.
– Бекъна бига нах вайшиннан-м ма бац. Iаьлбаге гIо дехча?
– Цо мичара ло иза! Цул, тховссехь геланчаш а бахийтина, гонахарчу йарташкара вешан нах схьагулбича?
– Кхуьур дуй-те? ХIара буьйса пхьид эккхал а йац.
– Цхьацца бIe стаг а ца хилча, ледаро-м хир ду гIуллакх.
– Наха дуьхьалойарна-м цa кхоьру хьо?
– XIан-хIа. Вайца нах кIезиг хилча, вайн гIуллакхах тешам бов нехан.
– Цхьацца бIe стаг хилла Iийр вац вайн. Кхузахь шовзткъа стаг вуй? Даьттахарчу Эзархана шен ах бIe стаг ву, боху, кийчча. Зандакъ-Арарчу ШоIипа а, Гендарганарчу Дауда а оц-оццул нах хуьлуьйту. Зандакъара а, Симсарара а, Байтаркера а хир бу.
– Гуттар а тIех хилахь, пхи бIe стаг нисло-кх.
– Иза-м кIезиг ницкъ а бац. Оццул нахаца-м вай Майртуьпана уллохь кхо эзар салти эшийра. Цаьрца бархI йоккха топ а йоллушехь.
– И ша дара.
– XIунда?
– XIетахь Iедал ларлора, вайн ницкъ ца хууш. XIинца хаьа. XIор а йуьртахь шайн йаккхий гIортораш йуйла хаьа. ТIe, цул тІaьхьа, хьекхийна, ницкъах а даьхна вай.
Къосама йуха а куьг ластийра. Цунна ца лаьара кхолламан кIорге гIерта.