Åsland nie wierzył własnym uszom i oczom. Przewidywanie klęski okazało się nieuzasadnione. Wszyscy telewidzowie zapamiętają z tego wywiadu krzyczącego wariata i spokojnego dziennikarza, który bronił się jak mógł przed arogancką bestią. Odetchnął. Pot wyparował równie szybko, jak się pojawił. Åsland patrzył na swego rozmówcę i nagle wydał mu się on wręcz sympatyczny, a jego strój całkiem starannie dobrany Fioletowy fular pasował do szarego sztruksowego garnituru, no, może zbyt ciepłego jak na wczesne lato i stanowczo domagającego się żelazka. Na przegubie pobłyskiwał elegancki zegarek, na palcu lśniła gruba obrączka, chyba z białego złota. „Jak mogłem uznać go za niechluja – myślał – przecież to niemal elegant! Ten jego wybuch i przemówienie, które teraz wygłaszał prawie bezbłędnie, pozbawiają mnie całego kłopotu, nie muszę zadawać mu żadnych pytań! A jeśli ktoś postawi mi zarzut bierności, powiem: sam spróbuj przerwać słowotok takiego furiata!”
Profesor zaczął się szarpać z fularem. Poluzował go nieco, nie przerywając przemówienia. Frazy stawały się coraz bardziej wyszukane, nawet ryzykowne, jakby biegłość w języku i obrazowość wysławiania wzrastały wraz z emocjami.
– Polski Lwów był stolicą europejskiej matematyki! – krzyknął profesor, po czym nagle się uspokoił i zaczął mówić prawie szeptem, ale był to szept sceniczny i przykuwał uwagę Aslanda, kamerzystów i telewidzów równie mocno jak krzyk. – Wiem, że to, co teraz powiem, będzie bardzo ryzykowne, ale powiem to mimo wszystko… Gdybym się nie urodził we Lwowie, nie byłoby mnie tutaj, nie zdobyłbym matematycznego Nobla. To nie wrocławskie lata studiów wśród ruin, to nie krystaliczne dowody z zakresu teorii liczb, do których dochodziłem jako naukowiec we wrocławskim hotelu asystenta – w upale i wśród wyłażących ze zlewu karaluchów – to nie sterylne lata norweskie zrobiły ze mnie matematyka. Stałem się nim dzięki mojemu lwowskiemu pochodzeniu. Dlatego tak zareagowałem, kiedy pan powiedział, że pochodzę z Wrocławia…
„Niedobrze – pomyślał Åsland – profesorek zaczyna łagodnieć, niemal przepraszać. Traci agresywne oblicze. Trzeba go nieco rozzłościć, by zachować wyraźne role: kulturalny dziennikarz kontra rozsierdzony bufon”.
– O ile wiem – wykorzystał zawieszenie głosu przez profesora – źródłem genów są rodzice, nie miejsce urodzenia.
– Genius loci [2] nie ma oczywiście żadnego związku z genetyką – odparł łagodnie bohater wywiadu – oprócz związku etymologicznego. Mimo to pozostaje jakoś zakodowany w każdej komórce mózgu, wytwarza nie zbadane dotąd łańcuchy informacji.
– Trudno mi sobie wyobrazić – Åsland natychmiast ominął ten temat – że ów genius loci jest matematyczny, że mieszkańcy Lwowa żyli matematyką i dostała się ona, że tak powiem, do krwiobiegu lwowian…
– Ba! – przerwał profesor. – Ludzie żyli matematyką i umierali przez nią. Była sprawą życia i śmierci. Była ożywcza i śmiercionośna. Jak wirus, który raz zabija, a innym razem wytwarza szczepionkę…
– Jeśli chcecie państwo dowiedzieć się czegoś więcej o śmiercionośnej matematyce Lwowa – tym razem przerwał Åsland, widząc na ogromnym studyjnym minutniku, że kończy się czas wywiadu – to zapraszamy teraz na niezwykle interesujący film dokumentalny pod tytułem Liczby Charona.
Zgasły reflektory kamer. W studiu zapadła cisza. Jeden z kamerzystów skierował w stronę Åslanda wyciągnięty kciuk. Pozostali bili mu brawo. Prezenter zamknął oczy i natychmiast zapomniał o mieście, któremu wyrwano polskie serce, o matematyce i o skomplikowanych losach Europy Wschodniej, którą traktował jako jeden wielki słowiański amalgamat pod rosyjskim protektoratem. Kiedy do studia wchodził szef, by mu pogratulować i oślinić go judaszowym pocałunkiem, Åsland odpływał myślami ku południowym wyspom i ciemnoskórym niewolnicom.
LICZBA WIEDŹMY
(…) cenię sobie wasz ziemski realizm. Wszystko tu u was jest ustalone, tu formuła, tam geometria, a u nas same jakieś nieoznaczone równania.
Słowa diabła,
Fiodor Dostojewski, Bracia Karamazow
1
BYŁO MU BARDZO NIEWYGODNIE w ciasnym kącie na brudnym strychu. Drżał, kiedy pajęcze odnóża łaskotały go po łydkach, klął cicho, kiedy woda kapiąca z dachu wlewała mu się za kołnierz, trząsł się z obrzydzenia, kiedy ponad jego głową, na pochyłym suficie spacerowały wolno gołębie pasożyty, wstrętne, płaskie pluskwiaki gryzące do krwi. Najpierw przypalał je zapalniczką, a potem i ta rozrywka szybko mu spowszedniała.
Tkwił skulony w nienaturalnej pozycji od wielu godzin. Musiał tu przyjść wczesnym rankiem, gdy mieszkańcy domu jeszcze spali. A potem czekał. Wątpliwym urozmaiceniem długo ciągnących się chwil były idiotyczne rozmowy dwóch wagarowiczów w mundurach rusińskiej szkoły Narodny Dom, którzy znaleźli tu kilkugodzinny papierosowy azyl. Zostali przegnani przez tęgą służącą, a ta po rozwieszeniu wypranej bielizny dostarczyła sporo uciechy brodatemu lokatorowi, który przybiegł tu za nią z rozpiętymi spodniami. Ani sztubacy nikotyniści, ani łyczakowski Romeo, gniotący na odwróconej balii swoją Julię, nie zauważyli go – ukrytego w ciemnym kącie za starą wanną, która była rezerwuarem deszczówki z dziurawego dachu.
Potem nie było już żadnych rozrywek – skręcał się z bólu ścierpniętych nóg, ale jednocześnie cieszyła go bliska perspektywa pojmania staruchy. Tak przyjdzie tu punktualnie, na słoniowatych nogach pokona wyszczerbione stopnie schodów i zasapana, zastuka w drzwi strychu w umówiony sposób. Potem wlezie bocznymi drzwiami do brudnego i śmierdzącego gołębnika. Na pewno nie okaże obrzydzenia – przecież jej ciało jest mieszkaniem insektów, a brud odłazi warstwami z jej pofałdowanej skóry! Pewnie będzie mrugać zaropiałymi oczami i rozglądać się z głupawym uśmieszkiem. Będzie się rozglądać, aż odchyli głowę do tylu. A wtedy on zrealizuje swój plan. Czekał.
Cierpliwie podsycał swoje podniecenie.
Doczekał się. Przed piątą po południu usłyszał kroki na schodach. Sapanie cichło, kiedy jej podbite blachą podeszwy uderzały o schodki, wzmagało się, kiedy przystawała na półpiętrach, aby nabrać oddechu w astmatyczne oskrzela.
Już pokonywała ostatni podest.
Zagryzając zęby ze wstrętu, wszedł przez żelazne drzwiczki do pomieszczenia pokrytego kilkucentymetrową warstwą gołębiego łajna. Ptaki, siedzące na półkach, poruszyły się niespokojnie, lecz nie uciekały w stronę otwartego okna. Te tłuste stworzenia nie bały się ludzi i znały ich zwyczaje. Najpierw zlatywały całym stadem na dziedziniec pobliskiej fabryki tranu i soli kąpielowych Galen i tam w czasie przerwy śniadaniowej pozwalały się karmić okruchami robotniczego i urzędniczego chleba. Potem wypełniały małe boisko na tyłach żeńskiego seminarium nauczycielskiego na ulicy Sakramentek, gdzie w czasie długiej pauzy siadały na ramionach uczennic, kręciły się między ich nogami, a potem, syte i senne, wracały do swojego gołębnika.
Ten niegdyś prywatny stryszek właściciela kamienicy, połączony z publicznym małymi drzwiczkami, miał osobne wejście wprost z klatki schodowej. Gdyby nie smród i łajno, byłby miejscem wprost stworzonym do tajemnych schadzek. Mężczyzna znał dobrze to miejsce. Wszystko zaplanował.
Pomasował obolałe łydki i kolana, słuchał przez chwilę chrapliwego oddechu staruchy. Podszedł do drzwi i przyłożył do nich ucho. Stara sapała. Odsunął zasuwę i otworzył.
Wbrew jego oczekiwaniom nie odezwała się ani słowem. Stanęła na środku pomieszczenia i spojrzała na niego. Z jednej z półek nad głową staruchy zerwał się gołąb i pofrunął w stronę zakratowanego okienka. Wystraszyła się i uniosła gwałtownie głowę. Odsłoniła pofałdowane podgardle. Na to właśnie czekał.