Resume: iu kaj neniu estas kvazaŭ duondifinaj artikoloj, ĉar ili, ne difinante la opan individuon aŭ objekton, tamen difinas certan grupon, aŭ kategorion, al kiu la respektiva objekto aŭ individuo apartenas. Ia kaj nenia kontraŭe, difinas nek la opaĵon, nek ĝian grupon, aŭ kategorion, ili estas do la veraj nedifinaj artikoloj, uzeblaj, kiam tiajn oni bezonas.
Kvazaŭ
La uzo de kvazaŭ estas iom konfuza en la lingvo.
Oni uzas post ĝi jen indikativon, jen kondicionalon. Laŭ mia opinio ĉi tio estas tute superflua malfaciligo de la Esperanta sintakso. Same superflua ŝajnas al mi la formo kvazaŭe, krome ĝi estas ankaŭ malbelsona.
Mi metus la jenan ordon ĉirkaŭ kvazaŭ:
Kvazaŭ povas esti
1. adverbo. Ĉi-okaze ĝi rilatas al iu aparta vorto en la frazo, sekve tute ne efikas sintakse, la predikato restas en indikativo. Ekzemploj: li volas kvazaŭ diri ion; la ĉielo kvazaŭ krevis; li kvazaŭ deliris; li estis kvazaŭ ebria.
2. konjunkcio. Ĉi-okaze ĝi postulas ĉiam kondicionalon. Ekzemploj: li vokas vin, kvazaŭ li volus diri ion; de li eliras tia odoro, kvazaŭ ĵus li estus elirinta el drinkejo; ili faras mienojn, kvazaŭ ili laborus; ŝajnis al li, kvazaŭ ĉiuj steloj defalus.
Se oni estas tentata ne uzi kondicionalon post kvazaŭ, preskaŭ ĉiam superflua estas kvazaŭ mem, ĉar la kvazaŭeco jam estas esprimita en la ĉeffrazo. Ekzemple: Li mensogis, ke mi lin batis; ili volas kredigi, ke lingvo estas matematiko; ŝajnis al li, ke ĉiuj steloj defalas.
Kvazaŭ estas uzebla ankaŭ antaŭ substantivoj: li estis kvazaŭ ombro; ĝi estis kvazaŭ longa ĝemo. Tute superflue estus ĉi tie uzi la pezan kaj malbelan formon kvazaŭa. Ĝin ni bezonas maksimume post prepozicio: kun kvazaŭa certeco.
Duobiaj konsonantoj.
Jen, unu el la grandaj-malgrandaj problemoj de Esperanto. Ĉu skribi finno, aŭ fino? Kaj lastokaze, kiel distingi inter finnlandano kaj malkomenco? Granda dilemo! Kvankam la problemon solvis mem Zamenhof plej simple, plej trafe, kiel ĉiam.
Li, tre saĝe, faris al si la principon, eviti duoblajn konsonantojn en la Esperantaj vortoj. Tio estis tre utila principo, dank’ al kiu la Esperanta ortografio estas vere infana ludo. Sed ĉi tiu principo nenie estas deklarita kiel Fundamenta regulo. Ĝi ne estas do dogmo, kaj estas tute strange, trudi perforte utilisman principon, eĉ kiam ĝi estas malutila. Ĉar ja ekzistas kelkaj internaciaj vortoj, nepre necesaj en Esperanto, kies transpreno eblas nur per la apliko de duoblaj konsonantoj — alimaniere oni havas vortojn kun duobla senco. Duobla senco, aŭ duobla konsonanto, en ĉi tiu dilemo, laŭ la ekzemplo de Zamenhof mi nepre voĉdonas por la lasta.
Temas ja nur pri kelkaj vortoj: regatto, mokko, bullo, villo, finno, brutto (Zamenhofaj), vendetto, kokko (coccus). Oni ne povas anstataŭ ili proponi pli bonajn, kial heziti do pri ilia ekuzo?
Sed la elparolo! Nu, — oni ne devas elparoli ambaŭ konsonantojn aparte, tio ja estus malfacila kaj malhela. La elparolo okazas tiel, ke oni elparolas nur unu konsonanton, sed oni sentigas du.
Kiel oni povas tion fari?
Ĉe la t.n. kontinuaj konsonantoj (f, v, s, z, l, m, n), kiujn oni povas sonigi, kiel longe oni volas, la afero estas facila, oni simple sonigas ilin iom pli longe.
Ĉe la t.n. momentaj konsonantoj (p, b, k, g, t, d, c ktp) la afero estas iom pli komplikita. Ĉi tiuj konsonantoj estiĝas tiel, ke oni en diversaj lokoj fermas la vojon de la aerfluo kaj ĉi tiun malhelpon poste eksplodigas aerstreĉe; la eksplodo donas la respektivan sonon.
Nu, ĉe la haltigo de la aerfluo ĉiam estiĝas mallaŭta sono, kiu estas identa je la laŭta sono eksploda. Ordinare tiu ĉi ferma sono ne estas aŭdebla, ĉar ĝi kunfluas kun la laŭta malferma (eksploda) sono. Sed se post la fermo de la aervojo ni iom paŭzas, la sono fariĝas aparte aŭdebla.
Ekzemple ni eldiru la silabon ap, sed ne tute: ni formu la lipojn por la elparolo de po, kaj per tio fermu subite la aerfluon, kiu libere eliris tra la buŝo dum la elparolo de a, poste ni haltu, ni tenu la lipojn malfermitaj. Ĉe la fermiĝo de la lipoj ni povas klare aŭdi mallaŭtan po. Nun ni eksplodigu la lipmalhelpon per aerstreĉo: jen, ree, nun pli laŭte, eksonos la konsonanto po. Tiel estas ankaŭ pri la ceteraj momentaj konsonantoj.
Ni havas do ferman sonon kaj malferman sonon. Se ilin ni apartigas per intermetita paŭzelo, ni havas, perfektan impreson pri duoble prononcita konsonanto.
Krome la duoblajn konsonantojn montras ankaŭ la antaŭa akcentita vokalo, kiu antaŭ duobla konsonanto estas mallonga, dum antaŭ unuobla konsonanto ĝi estas longa, tirata. Oni diras do: mokko kaj mōko; regatto kaj regāto; vendetto kaj vendēto ktp.
Laŭ la supra maniero oni povas prononci la duoblajn konsonantojn ankaŭ en la mezo de vorto: ekkanti, plorruĝa, ellerni, rabbirdo kaj, se la samaj konsonantoj renkontiĝas en du apudaj vortoj, (en la fino kaj komenco de la vortoj), ekzemple: bat’ turmenta: mok’ kaj malamo; vead’ dolora, rab’ barbara ktp. Sed lastokaze la akcenta vokalo restas longa, tirata.
Konjunktivo
La Esperanta konjunktivo estas identa je la imperativo. Ĝia uzo estas tre simpla, ĉar oni uzas ĝin nur en tiuj suborditaj frazoj, en kiuj la senco postulas.
Tamen, tiu ĉi simpla regulo ne estas tute kontentiga. Tion montras, ke multaj verkistoj uzas konjunktivon superfluan (laŭ la ekzemplo de sia gepatra lingvo) kaj ke aliaj, en kies lingvo la konjunktivo mankas, ne uzas ĝin en okazo de neceso, kaj erare anstataŭigas ĝin per futuro, aŭ kondicionalo.
Tial eble ne estas superflue fiksi iom pli strikte la uzon de konjunktivo.
Ĝia uzo estas ligita kun la konjunkcio por ke. Post por ke nepre kaj ĉiam necesas konjunktivo. Ekzemple: «Mi venis, por ke vi diru al mi…»
Krome ekzistas tiaj verboj, en kiuj kaŝe enestas la senco de por. Ili estas la verboj, kiuj esprimas celadon por io (deziri, voli, pretendi, peti, postuli, ordoni, instigi, devigi), aŭ lason de libera vojo por io (konsenti, permesi), aŭ devigan ordon de cirkonstancoj (necesi, bezoni). Post ĉi tiuj verboj oni neniam metas por ke, sed nur ke, ĉar, kiel mi diris, por jam kaŝigas en la verbo mem, kaj ekzemple: mi volas
Por pli facile memorfiksi, mi diros verse:
Kompreneble oni devas atenti pri la vera senco de la vortoj. «Mi diris, ke vi venu» — en ĉi tiu frazo diri ne estas simple diri, sed ĝi staras anstataŭ peti, aŭ ordoni, aŭ instigi (proponi), ĝi do postulas konjunktivon.
Por fari regulon: Konjunktivon oni uzas, se la ago esprimila en la subordita frazo nek okazis, nek okazas, nek nepre okazos, sed la ĉeffrazo esprimas agon aŭ staton, kiu celas la plenumiĝon (aŭ neplenumiĝon) de la subfraza ago.