Nun ni vidu la du vortojn voĉdono kaj bonfarto. Voĉdono estas simple dono de voĉo (ĝenerala regulo 2.a). En ĝi do la finaĵo o fandiĝas kun la verba radiko voĉ. Sed bonfarto ne estas farto de bono. En ĝi do o kiel aparta elemento rilatas al ambaŭ antaŭaj radikoj, kiel al tuto. Ĝia analizo estas do (bon fart)o, aŭ (bone farti)o.
Ni havas do la analogajn triojn:
ŝton/kamen-tubo ↔ vapor-ŝip/asocio
kor/bon-eco ↔ facil-anim/eco
voĉ/don-o ↔ bon-fart/o
O-finaĵo kiel memstara vorto
La o-finaĵo kiel memstara vorto plej grave funkcias antaŭ verbaj radikoj, kunigante ilin per la adverbo, aŭ per la predikata atributo, kaj rilatante ne al la verba radiko sola, sed al la kunigita komplekso, kiel al tuto.
Se en kunmetita vorto la finvorto estas verbosubstantivo, oni povas dum la analizo unue la ĝeneralan regulon 2.a. Se oni sukcesas tiel, la analizo estas finita. Ekzemple: voĉdono: voĉ-/dono: dono de voĉo; ĉiopovo: ĉio/povo: povo de ĉio; memamo: mem/amo: amo de (si) mem.
Se tiamaniere oni ne ricevas senchavan rezulton, oni apartigas la o-finaĵon, kaj serĉas la rilaton inter la membroj de la duobla flankelemento. Dum tio ĉi validas la ĝenerala regulo 2.c. Konstatinte la rilaton inter la du flankelementoj, oni substantivigas ilin, kiel tuton. Ekzemple: bonfarto bon-fart/o: (bone farti)o: plenŝtopo: plen-ŝtop/o: (plena ŝtopi)o; ruĝpentro: ruĝ-pentr/o: (ruĝa pentri)o; purigo: pur-ig/o: (pura igi)o; klariĝo: klar-iĝ/o: (klara iĝi)o; pafmurdo: paf-murd/o: (pafe murdi)o.
Multfoje ambaŭ analizmetodoj donas la saman rezulton; ekzemple: ŝtonbato estas ŝton/bat-o: (bato de ŝtono) kaj ankaŭ: ŝton-bat/o: (ŝtone bati)o.
A-finaĵo kiel memstara vorto.
La a-finaĵo, se ĝi ligiĝas al adjektiva elemento, plej ofte estas pleonasma ankaŭ en plurelementa vorto. Ĝian analizon ĉi-okaze ni jam montris en la ĉapitro: «Adjektiva ĉefelemento».
Sed se en plurelementa vorto ĝi ligiĝas al neadjektiva radiko, ĝi estas ĉiam memstara vorto kaj havas memstaran funkcion. Do ĝi neniam rilatas ĉi okaze al la lasta radiko sola, sed ĉiam al ambaŭ elementoj, kiel al tuto.
Ekzemple: urbdoma ne estas
Ĉi-okaze oni do devas analizi la du flankelementojn aparte, kaj poste kune adjektivigi la rezulton de la analizo.
Se la radiko staranta antaŭ la a-finaĵo estas substantiva, ni trovas du eblaĵojn.
1. La du flankelementoj formas kune memstaran kunmetitan vorton, al kiu estas aplikebla la ĝenerala analiza regulo 2.a. Ekzemple: leonkora: (leonkoro)a: (koro de leono)a; urbdoma: (urbodomo)a: (domo de urbo)a.
2. La du flankelementoj ne povas esti analizeblaj laŭ ĝenerala regulo 2.a kaj ili ne povas formi kune kunmetitan vorton memstaran. Ĉi okaze ni provizas la du elementojn per finaĵo responda al ilia radikkaraktero. La du elementoj per tio disfalas en du apartajn vortojn, nome, en adjektivon kaj substantivon, aŭ en prepozicion kaj substantivon.
Ekzemple: facilanima: facil-anim/a: (facila animo)a; grandhoma: grand-hom/a: (granda homo)a; senkora: sen-kor/a: (sen koro)a; ĉirkaŭdoma: ĉirkaŭdom/a: (ĉirkaŭ domo)a.
Ĉe tiuj ĉi vortoj do la a-finaĵo kunfandas tiajn elementojn, kiuj memstare, kiel substantiva vortkunmeto, ne povas stari kune. La unua elemento en tiuj ĉi vortoj estas ĉiam adjektivo, aŭ prepozicio.
Se la radiko staranta antaŭ la a-finaĵo estas verba, la a-finaĵo rilatas ambaŭ flankelementojn, kiel tuton. Sed ĉar la a-finaĵo, kiel adjektiva elemento, ĉiam substantivigas la antaŭe starantan flankelementon (ĝenerala regulo 2.b), ankaŭ ĉi-okaze ĝi substantivigas la duoblan flankelementon kiel tuton. Do bonfarta estas (bon-fart/o)a, purigo estas (pur-ig/o)a; ĉiopova estas (ĉiopovo)a; memama estas (memamo)a; pafmurda estas (pafmurdo)a. Oni do ricevas verbosubstantivajn kunmetojn, kiujn oni povas plu analizi laŭ la supre montrita maniero. Post ĉi tiu analizo, oni adjektivigas la rezulton. Ni havos do: (bone farti)o-a; (pura igi)o-a; (povo de ĉio)a; (amo de mem)a; (pafe murdi)oa.
Specialan rolon havas la prepozicio sen se en a-finaĵa vorto ĝi ligiĝas kiel flankelemento al flankelemento verba.
Nome sen neniam estas verba prefikso, ĝi ĉiam, senescepte, postulas post si substantivon en nominativo. Tial do, vortlogike, ĝi havas en vortkunmetoj substantivigan kapablon. Ekzemple: sendependa: sen-depend/a: (sen dependo)a; senluma: sen-lum/a: (sen lumo)a; senparola: sen-parol/a: (sen parolo)a; sentima: sen-tim/a: (sen timo)a.
Ĉar tiu ĉi vortefiko de sen iras de maldekstre al dekstre, do kontraŭdirekte al la ordinara vortefiko, kiu iras de dekstre al maldekstre, ni nomu ĝin inversa vortefiko.
Oni povus diri, ke ĉi tie ne necesas la inversa vortefiko de sen, ĉar la adjektiva finaĵo, kiel adjektiva ĉefelemento, postulas sen tio antaŭan substantivon (ĝenerala regulo 2.b) do senforta ankaŭ per ĉi tiu regula vortefiko fariĝas sen-forto/a. Sed ni ne forgesu, ke ĉi tiu efiko rilatas tie ĉi ne la radikon fort, sed la tutan komplekson senfort. La plena analizo do estas (sen forto)o-a. Do, per vortoj: karakterizita per (a-finaĵo) la eco (o-finaĵo) (sen forto). Do: karakterizita de senforteco. La o-finaĵo, kiel kategorio-sufikso anatataŭas ĉi tie la sufikson eco, ĉar «esti sen forto» signifas evidente econ.
Ŝajna samelementeco.
Inversa vortefiko
Ekzistas kunmetitaj vortoj, kies ĉefelemento, memstare, estas samelementa vorto, do ĝia finaĵo estas pleonasma. Sed en la kunmetaĵo, tamen, la finaĵo ricevas memstaran funkcion. Per tio ĝi fariĝas ĉefelemento en la vorto, do la ĉefelementeco de la lasta vorto estas nur ŝajna.
Ni vidu ekzemple la vorton: voĉdoni. Doni estas samelementa vorto, ĉar ĝi estas verba radiko kun verba finaĵo. La analizo de la vorto voĉdoni do estus (laŭ la ĝenerala regulo 2.c): voĉe doni, aŭ voĉa doni. Ili ne havas sencon, do la regula analizo fiaskas. Kion signifas tio? El multaj ekzemploj ni vidis, ke la fiasko de la regula analizo signifas, ke la finaĵo estas memstara elemento, kaj rilatas ne nur al la lasta elemento, finaĵe, sed al la tuto de la duobla elemento, vorte. Ni provu la analizon laŭ tiu ĉi maniero. La rezulto estos: (voĉdone)i. Voĉdone estas (dono de voĉo)e (ĉar e postulas antaŭan substantivon). Sekve la tuta analizo estos: (dono de voĉo)e-i, aŭ, ĉar e estas anstataŭigebla per la prepozicio per: i per dono de voĉo: «funkcii per dono de voĉo».