«Начальнік канвою» не паспеў апусціць руку. Праз зарасці, праз бур’ян з крыкам «ур-ра-а!» пасыпаліся на месца пакарання падлеткі. Чалавек восем. Наперадзе бег невысокі хлопец з шалёнымі вачыма і рудаватым чубам.
— Гнат,— з нянавісцю сказаў Жэнька,— дрэнь паскудная! — Гніляк!
— Каб жа яшчэ толькі дрэнь,— сказаў Ролік.— Шкодная дрэнь. Дрэнь, якую хлебам не кармі, а дай іншага ў паняверцы патрымаць.
На пляцоўцы двара кіпела бойка. Мы ляжалі на даху дрывотні і назіралі. Біліся і тыя і другія някепска, але неяк занадта ўжо... ну, па правілах, ці што. Занадта па-гарадскому. Хай сабе б’юцца.
Не біўся толькі адзін высокі хлапчына. Белы бландзін з правільнымі, крыху можа занадта суровьімі рысамі аблічча. Як убачыў, што робіцца ў двары,— так і адышоўся, сеў на нейкую скрынку, глядзеў.
Урэшце супраціўленне «карнікаў» было зломана, і яны кінуліся ўцякаць. Два «інсургенты» кінуліся за імі ў пагоню. На пляцоўцы засталіся Гнат, чацвёра яго ваякаў, бялявы хлопец і дзяўчынка.
Расхрыстаны Гнат, відаць, ашалеў ад бойкі. Вочы блішчэлі, твар быў узнёсла-радасны, шалёны.
— Мы цябе адбілі, Лізка. Але не думай, што дзеля тваіх гожых вачэй. Па дадзеных нашай разведкі, ты пайшла на чорную здраду, выдала нашы планы і намеры ворагу.
Ён, відаць, яшчэ не астыў пасля бойкі; шал усё яшчэ жыў у яго ў вачах. Дзе там было нешта меркаваць, узважваць, стрымлівацца.
— Смерць!
I ён рэзка штурхнуў дзяўчынку прыкладам «карабіна» між худзенькіх лапатак. Тая ўсё яшчэ трымала ў руцэ хлеб, і ад штуршка хлеб гэты выпаў. Упаў на зямлю.
I тут дзяўчо заплакала. Бязгучна. Толькі трэсліся худзенькія лапаткі. А я глядзеў на гэта і не разумеў, што я ўжо стаю на ўвесь рост.
— Не чапай,— шапнуў Жэнька.— Пасля. Іх замнога.
— Нічога не замнога,— кінуў Ролік.— Ты што ж, кожны раз вось так будзеш?
Мы скочылі з даху дрывотні. Затрашчаў пад нашымі нагамі бур’ян. Мы бачылі, што ў іх «карабіны», якія хаця і не страляюць, але б’юць някепска... па галаве, але мы не зважалі на гэта.
Вярталася пагоня — нам і на гэта было напляваць. Уся нянавісць, якую мы гадамі запасілі і таілі ў сэрцы,— уся яна нібы адразу выплюхнулася ў прыпадку шалёнага гневу супраць гэтых... што гуляюць у гульні, якіх не павінен дазваляць сабе нават дзесяцігадовы мужчына, калі ён прадчувае ў сабе чалавека. Ужо не кажучы пра пятнаццацігадовых.
Мы былі здатныя на ўсё, і яны, відаць, зразумелі гэта. Калі вораг здатны на ўсё — аж да зубоў,— мужнасць можа падупасці нават у самага загартаванага. Што ўжо казаць пра гэтых?!
Толькі непакой і няўпэўненасць у іхніх вачах крыху зраўнялі нашы сілы: чатырох супраць сямёх (бялявы хлопец па-ранейшаму стаяў збоку).
Мы ўдзерліся ў іхні «строй», зусім бяспамятныя, ашалелыя ад ярасці. Амаль адразу ж я атрымаў касы ўдар карабінам па галаве. Усё паплыло ў маіх вачах, але я паспеў выдраць гэтую «зброю» з рук праціўніка і аперазаць яго па спіне. Пасля — другога, пасля — зноў першага, які на гэты раз зваліўся. Праз чырвоны туман, што засцілаў вочы, я ўбачыў, як Ролік б’ецца з трыма, кінуўся яму на дапамогу, зваліў цераз калена аднаго з ворагаў, навесіў другому. Не ведаю, як іншыя, але я не адчуваў удараў, якія падалі на мяне. Я ператварыўся ў машыну, якая малоціць.
I ўсё ж нам давялося б дрэнна. Я ўбачыў, што Жэнька ўжо ляжыць, трымаючыся за нос, што Ролік, на якога зноў населі трое, знемагае, што Гнат ірвецца да яго, махаючы доўбняй-карабінам.
Нам давялося б дрэнна, каб не раптоўная дапамога. Бялявы раптам устаў, крэкнуў і, плюнуўшы ў далонь, кінуўся ў самую гушчу бойкі.
Прарваўся да Гната, захапіў у лакцявы згіб ягоную шыю, ірвануў назад, выдзер з рук карабін. У наступны момант — мы ахнуць не паспелі — бялявы ўпаў на спіну, а Гнат узляцеў, перакуліўся ў паветры і цяжка, як мех, гэкнуўся аб зямлю. Але яшчэ раней, чым ён упаў, нечаканы саюзнік быў на нагах і рассыпаў удары так, што за ім цяжка было сачыць. Не ведаю, як хто, але я ажыў душой. Думаю, што і астатнія таксама. Таму што праз пару хвілін мы ўжо, цюгакаючы, гналі ворага праз бур’ян і хмызы, душачы ў зародку ўсе спробы супраціўлення.
Бялявы бег за Гнатам і часам паддаваў яму хуткасці спрытным, усёй падэшвай, выспяткам у мяккае месца.
— Цю-га! Цю-га!
Поле бою засталося за намі. Вораг спыніўся здалёк, на ўзгорку, і адтуль сыпаў бяссільныя пагрозы, нібы дзяўкаў. Мы вярнуліся на пляцоўку двара. Стаялі і разглядалі бялявага. Вельмі насцярожана. Дый ён, па ўсім відаць, нічога добрага не чакаў.
Агрэсіўны Багдан нават узняў руку, намерваючыся «прыварыць», але бялявы перахапіў яе і сціснуў запясце: