Я і сам адчуваў, што плачу. Рэдкімі, цяжкімі слязьмі. Як ніколі дагэтуль. I не за сябе, а за яе:
— А ты нічога і не рабі. Пасядзі вось так, са мной, і ідзі, куды хочаш, дзе табе добра будзе, мая ты неласкавая. Ідзі туды, дзе захочаш быць ласкавай,— а сам, ведаючы, што гэта апошні раз, усё гладзіў яе плечы і цалаваў мокры тварык.
— Не... Не... Позна ўжо... Ты што, не бачыў? Я слабых не дабіваю... Не...
Закалацілася яшчэ няўцешней.
— Ой, Васілька! Пра ўсіх я падумала, толькі пра цябе не падумала. Як гэта табе! Удар мяне, чуеш? Не падумала я, як гэта кепска будзе табе. А ты самлеў. Проста ўзяў, дый... Ой, даруй мне, даруй. Калі толькі можаш.
— Кінь, кінь ты. Што, каму, за што дараваць, дурненькая?
— Даруй!
Яна абхапіла мяне за шыю, пачала блытацца пальцамі ў чупрыне і сама, таксама зусім няўмела, стала цалаваць мяне ў вочы, нос, урэшце ў вусны.
— Ты не думай. Я цябе кахаць буду, я цябе не пакрыўджу, я ўсё гэта запомню. Дай мне толькі крышачку ачуняць. Дужа цябе буду любіць. Ужо нават і цяпер люблю. Даруй мне.
Рукі мае дрыжэлі ад болю, падзякі і пяшчоты. Уся яна калацілася ў гэтых маіх руках, нібы з кожным выбухам плачу з грудзей вырывалася не толькі дыханне, але і самое жыццё. А я гладзіў яе, і плач паступова заміраў, і я шаптаў і шаптаў, нібы ў дурмане:
— Дарагая мая... Любая мая... Мая добрая.
Ачнуўся я на плошчы Хмяльніцкага. Конны Багдан паказваў булавою на бязважкі сілуэт Сафіі, што ўзносіўся ў зоры. Было поўнае бязлюддзе начнога спустошанага горада.
Я памятаў, што адвёў Нонку дамоў і доўга яшчэ стаяў з ёю ў зарасцях бэзу перад пад’ездам. Але што было пасля — не памятаю. Нейкія завулкі, дрэвы паркаў, руіны і зноў паркі, начны, паміраючы ў вуліцах крок, і туман у вачах, і нейкія дзіўныя, лепшыя ў свеце вершы, якія я мармытаў і чытаў уголас, а цяпер начыста забыўся.
Усплывала толькі нешта недарэчнае, нешта зусім не тое.
Зоры, высокія зоры,
Сёння я быў з каханай!
Шчасце якое, зоры!
Акрамя гэтай нязграбніцы,— і далей! — не ўспаміналася нічога. Але ж гэта не было тым, што я чытаў, стоячы, як п’яны, на каленях, недзе пасярод нейкай зусім не вядомай, дзіўна іншай, нібы яе зачаравалі, плошчы.
Багдан узвышаўся нада мною. I я падумаў, што вось пакінуў жа ў Кіеве свой след на гэтай плошчы адзін беларус, скульптар, што зрабіў яго. А можа, пакінуў і я? Хаця б тымі вершамі, што я мармытаў і забыўся. Шмат год яны будуць лунаць завулкамі, нябачныя для вачэй іншых, будуць ціха гучаць у вушах закаханых нават у той нязмерна далёкі час, калі мяне, магчыма, не будзе. I яны, юнакі, будуць прыслухоўвацца да гэтых водгукаў, да водгулля далёкага шчасця, і думаць, што гэта ў іхніх душах. А гэта буду я і вершы, забытыя мной дзеля гэтых вуліц і завулкаў. Вечныя вандроўнікі кахання, што блукаюць уначы па гэтай зямлі.
XI
Ранішняе сонца ўстала ў халаднаватым малочным тумане і, нібыта ў расе, прарочачы ясны і цёплы, вечны дзень. Жоўта-вясёлкавае — ці можа гэта туман адліваў вясёлкай? — яно пералівалася, падымаючыся аднолькава над мёртвымі кварталамі і над кварталамі жывых.
Мы ўсе падышлі пад Жэнькаў балкон, гукнулі. Праз хвіліну над парэнчамі з’явіўся гожы торс у белай майцы і гожая ўскудлачаная галава.
— Ты што гэта, забыўся? — вызверыўся Багдан.— Стаіць сабе яшчэ голы... Запрацаваўся, пад носам мух лавіўшы.
— Ага,— сказаў кісла Жэнька,— маці порткі замкнула.
Выгляд у яго быў сарамлівы і злосны. I крыўдна яму было, відаць, што паставіліся, як да маленькага, і ярасць брала на сваю турму, і зайздрасць да нас, перад якімі такі цікавы дзень.
— У трусах,— сказаў Карл.
— Ага, а яна замкнула дзверы.
— То злазь па рыне,— нецярпліва кінуў Ролік.— Месяц жа назад спускаўся.
— Ага, бач, тры звяны выпалі. Апошні раз. Ледзь мне не па цемечку. Усю ж вайну не рапаравалі.
— А вяроўкі няма? — спыталася Нонка.
— Ага, матка бялізну на гары павесіла.
— Так, брат, становішча безвыходнае,— сказаў я.
— 3 чацвёртага без вяроўкі, сапраўды, не скочыш. Ну добра, сядзі. Калі скамандуюць «на выхад з рэчамі» — бяжы да нас. Ведаеш, дзе шукаць?
— Ведаю,— безнадзейна сказаў Жэнька.
Мы пайшлі.
...Шмат каму з тых, хто пачуе гэтую гісторыю цяпер, можа здацца дзіўным і наш план, і тое, што нікому з нас ніколі не прыйшла ў галаву адна акалічнасць. А менавіта тая, што задума наша дзіцячая, што мы не дабярэмся, можа, і да Жытоміра, а не тое, што да Львова ці да фронту, асабліва са зброяй, што нас пераловяць міліцыянеры куды раней, што, урэшце, хутчэй бандыты, якія ведаюць свае мясціны, зловяць і пераб’юць нас, чым мы іх.