Толькі тут я здолеў адарваць ногі ад зямлі і кінуцца бегчы туды, да іх. Бег з усіх ног і бачыў, што здалёк, па краі поля, на якім вырастаюць і вырастаюць чорна-дымныя дрэвы, імчыць да яру яшчэ адна постаць. Імчала на дапамогу Нонка.
Бег і бачыў, як падаюць са схілаў яра кавалкі пясчаніку, як яны рассыпаюцца ў пыл (міны былі закладзены па ўсім беражку пасткі).
— Багдане, Нонка! — даляцеў да мяне голас Карла.— Трымайцеся!
Ссоўваючы нагамі пясок, ён каціўся да іх. Працягнуў руку. Чарговы выбух, чарговая жоўтая, абрыдліва-жывая лавіна. I яшчэ адзін агнявы слуп, з левага боку расколіны, і яшчэ.
На дно цясніны пачалі падаць вялікія брылы. Некаторыя даляталі на дно цэлыя, некаторыя яшчэ ў паветры рассыпаліся ў пясок. Востра смярдзела чымсьці. А на хлопцаў сплывалі і сплывалі ўсё новыя сыпучыя лавіны. Гэта было страшна.
Мільганула на паверхні белая галава Карла... Пасля Навума... Зноў Карла... Дзмітрэнка падпаўзаў, сплываў разам з пяском да іх.
— Руку! Руку! Хлопцы, руку!
Яго накрыла з галавою. I тут я пачуў роспачны віск, страшны крык, у якім ужо не было амаль нічога чалавечага. Крычала Лізка.
— Ролік! Ро-о-лік!
Ёй асабіста нічога не пагражала. Яна стаяла наводдаль, на выступе. Але яна кінулася з яго ў пясчаную варонку, туды, дзе борсаліся хлопцы. Трымаючыся рукою за нейкі корань, яна працягнула другую туды, дзе плыў, падаў, ляцеў пясок, дзе зноў з’явілася галава нашага атамана.
Выбух! Корань абарваўся, і нашу малую панесла да тых, каму яна імгненне назад хацела падаць дапамогу.
Я ўжо быў побач, калі выбухнула нешта куды больш вялікае, чым адна міна. Можа, некалькі мін і снарадаў, схаваных у адным месцы.
Слуп быў высокі, з палову дрэва. Мяне два разы перакуліла ў паветры і ляснула ўсім целам аб зямлю. I адразу настала цемра.
...Калі я ачомаўся, на мяне ўсё яшчэ падалі камякі зямлі. 3 хвіліну я нічога не чуў. Толькі бачыў: вось выбілася на паверхню галава Навума. Я паспрабаваў быў устаць. Але цела калацілася так, ногі і рукі былі такія ватныя, што я не ўтрымаўся, упаў тварам, рассек шчаку каля рота аб востры камень. I зноў упаў. I зноў. Пасля мяне знудзіла, і стала лягчэй. Я ўсё ж устаў і, хістаючыся, пабег да пасткі.
Навум трымаўся на паверхні, рабіў такія рухі, нібы плаваў, прасоўваўся паволі да Лізкі, галава і плечы якой былі яшчэ над паверхняй пясчаных плыняў, што сыпаліся, круціліся, спляталіся, утваралі варонкі, як вадаварот.
— Ліза! Лізхен! — хмара пяску ляснулася яму на галаву, і ён адказаў ці то кашлем ці рыданнем.— Ах-ха!
Твар ягоны быў страшны, здатны на ўсё. Але тут галава дзяўчаці знікла пад чарговай лавінай. На хвіліну з’явілася адтуль тоненькая рука з блакітнымі — я з жахлівай яснасцю бачыў гэта — жылачкамі.
— Лі-іза!!!
I тут якраз у гэты момант, нібы гэты крык нарадзіў яго, грымнуў на ўвесь сусвет самы страшны, самы магутны выбух з усіх, што былі. Метрах у чатырох ад краю яра ўстаў да нябёс агністы знізу, вугальна-чорны, з іскрамі зверху, слуп. Узляцеў, ператварыўся ў велізарнае дрэва, з кроны якога ляцелі камякі, галіны, нейкае шмоцце.
Мяне зноў гэхнула аб дол. Я паспеў толькі разявіць рот, каб канчаткова не аглухнуць. I тут я з жахам убачыў, як аддзялілася, адкалолася ад схілу яра, пачала павольна хіліцца, асядаць, а пасля няўхільна, нястрымна, наканавана падаць у яр махіна ў чатыры метры таўшчынёю, гмах вышынёю ў пяціпавярховы дом.
— Хло-оп-цы! Хлопцы!!!
Усё яшчэ ў выбухах, пачвара асела, нарадзіўшы страшны, гарачы, смярдзючы подзьмух, ураганны, з пяском і каменнямі, парыў.
Нехта поўз міма мяне да амаль засыпанага яра. Нонка. I я з апошняе сілы адштурхнуў яе, рыкнуў:
— Бяжы па дарожнікаў! Хутчэй!
...Пасля я памятаю сябе ўжо на дне шчыліны, у якую з усіх бакоў падалі лавіны пяску. Я адкідаў рукамі пясок, гроб яго, як быццам гэта магло камусьці дапамагчы. А мяне цягнула, круціла, засмоктвала, як мурашку ў пастцы-варонцы мурашынага ільва. Яна борсаецца, хоча выпаўзці, але ссоўваецца і ссоўваецца, разам з пяском, на дно, дзе ў норцы чакае яе смерць.
Выбухі, здаецца, усё яшчэ грымелі. А пасля нешта грукнула мяне па галаве, і я праваліўся ў змрок.
...Я ляжаў на краі яра. Паўсюль у паветры стаяў яшчэ дым, круціўся пыл і нібы плыло ў ім каламутнае сонца, што яснела па меры таго, як гэты пыл асядаў. 3 носа ў мяне плылі два крывавыя цуркі.
I слёзы ліліся з вачэй. Ці ад болю, ці яшчэ ад чаго.
Непадалёк стаяў вайсковы студабекер і санітарная машына. А каля мяне гаварылі два чалавекі ў форме.
— Я такога яшчэ не бачыў,— сказаў адзін, сівы здаравіла з пагонамі маёра.— Сець і некалькі такіх сабе невя-лі-ічкіх складзікаў з мінамі ды снарадамі. Гэта, значыць, лічылі, што сканцэнтруюцца тут нашы салдаты, і тады...