Лісце забытых алеяў

Як мяркуе Франц Віктаравіч, Франусь Аўлачынскі паслужыў для Янкі Купалы прататыпам каларытнага і запамінальнага вобраза камедыі «Паўлінка» Пранціся Пустарэвіча. Гэты вобраз амаль «жыўцом» спісаны з былога гаспадара ляўшоўскага хутара.

Апрача таго, «дапамог» Франусь Янку Купалу напісаць і такія паэтычныя творы, як «Адплата кахання», «Сват», «Страх», дзе вельмі яскрава праглядваецца гэты самазваны «шляхціц». У »Адплаце кахання» выдае яго нават вельмі блізкае прозвішча — Лаўчынскі. Тут жа гаворыцца і пра яго сёстраў:

Во гэты-то шляхціч, во гэты багаты,
Пан новай і гонтамі выкрытай хаты,
Меў некалькі сёстраў, а стройных і мілых,
Прыгожых у твары, здаровых на сілах;
Кроў проста, здаецца, змяшалася з млекам, —
Спаткаўся дзе з імі — бяда з чалавекам:
Загіне напэўна з душою прастачай,
І сонца не ўгледзіць, і хаткі не ўбача!
Аж так шчыраваці патрапяць галубкі,
І іхнія грудзі, і вочы, і губкі!
А надта ж адна з іх, што звалася Зосяй,
І зграбненька ходзіць, галоўку лепш носе,
І лепей смяецца, і лепей міргае,
А ўся, як малійка, як кветка жывая!
Ці дзе загаворыць, ці песню зацягне,
То слухаў бы вечна, — так кожны прысягне...

Зося, расказваецца ў творы, пакахала простага сялянскага хлопца Янку Лявончыка («па бацьку — Прывада»), пра якога аўтар кажа з вялікай сімпатыяй:

Прыгожы быў хлопец, дзяўчатак прынада;
Што возьме, то зробіць, зух першы ў забаве,
Не мае плям чорных на сэрцы, на славе.
У вёсцы у роднай ён добрым суседам,
Не крыўдзіць дзяцей, не смяецца над дзедам...

Янка таксама горача пакахаў Зосю. Ужо збіраліся пажаніцца. Але даведаўся пра гэта пан Лаўчынскі: «Як можна? Шляхцянка — род панскі, косць з косці — з мужыцкай крывёю змяшаціся хоча! На свет паказаці не будзе як вочаў. Той Янка, хамула, паненку абдыме...» І ён цвёрда намерыўся перашкодзіць шлюбу...

У гераіні вершаванага апавядання «Адплата кахання» Зосі ўсе, хто ведаў сям'ю Аўлачынскіх, адразу пазналі Зосю, сястру Франуся, якую ён хацеў аддаць за нейкага «моднага шляхцюка». У Янку Лявончыку зноў жа ўбачылі аднаго з парабкаў пана Аўлачынскага Лёню Сыча, якога, як і ў творы Янкі Купалы, пакахала Зося. У жыцці гэтак жа сама пан Аўлачынскі быў супраць шлюбу сястры Зосі з парабкам. Ён прагнаў Лёню з работы, а сястры, як расказваюць, прыгразіў: «Вось цо да, калі пойдзеш за хамулу Сыча, собственно фігу, а не пасаг ты ў мяне налучыш...» Каб Зося ўсё ж не зрабіла «глупства», пан Аўлачынскі пачаў прыспешваць яе жаніцьбу з аблюбаваным ім шляхціцам. Ужо і на «запаведзі» падалі, з'ездзіўшы да лагойскага ксяндза. Збіраліся гуляць вяселле. Але недзе перад самым вяселлем Лёня Сыч са згоды Зосі падкраўся да яе ўночы і, як гэта рабілася ў даўнія часы, выкраў нявесту з пасагам, пакінуўшы самога «Восьцода» з фігай. Лёня і Зося самі абвянчаліся ў Мінску, у добрага праваслаўнага «бацюшкі».