Бедныя ніўкі твае, сенажаці
І нішчасьлівую долю тваю. (А. Гарун)
Той самы Гарун, закінуты за гэты край у Сыбір, сумуе і нудзіцца аб яго:
Сэрца плача і я плачу;
Плачу с сэрцам галасьліва.
Дзе ты, дзе ты, краю родны?
Край далёкі, маці—Ніва?
Гэтая прыкутасьць да роднага краю ў вачох пісьменьнікаў-адраджэнцаў — абавязковая рысы ў станоўчым чалавечым характары.
Якіх ня роіў сноў аб старане сваёй,
- піша Янка Купала пра Сяргея Палуяна.
Усе вышэй згаданыя, а таксама многія іншыя прыклады найпрывязных пачуцьцяў да роднага краю, што дакляраваліся пісьменьнікамі-адраджэнцамі, акрамя духовай, эстэтычнай накіраванасьці, апроч натуральных памкненьняў людзей з абвостраным эмацыйным успрыйманнем, маюць таксама вялізны публіцыстычны, маральны запал. Рэчаіснасьць не прыўбіралася імі, наадварот паказваліся найбольш горкія яе бакі, ды гэта не замінала пісьменнікам ўва ўвесь голас заявіць пра бязмежную любоў да роднага краю, дзеля якога ня шкода страціць і жыцьцё:
Маці родная, Маці-Краіна!
Не ўсцішыцца гэтакі боль...
Ты прабач, Ты прымі свайго сына,
За Цябе яму ўмерці дазволь!..
- пісаў Максім Багдановіч, дакляруючы вышэйшы ўзровень самаахвярнасьці.
Выхоўваючы сярод чытачоў замілаванне да Бацькаўшчыны, пісьменьнікі-адраджэнцы спрыялі зьнікненьню ў беларусаў комплекса непаўнавартаснага народу, комплекса правінцыяналізму, абуджалі жаданьне працаваць на карысьць роднага краю.
Даволі часта ў творах пісьменьнікаў-адраджэнцаў сустракаюцца двайныя сінанімічныя найменні-родны край — Беларусь. Часам яны зьвязаныя толькі апасродкавана, як, напрыклад, у вершы Я.Купалы "Памяці Вінцука Марцінкевіча", які, на думку паэта
У такт беларусавай думцы
Патрапіў запеці, зайграці
Які
Паслухаўшы сэрца, бярэ ён
Дуду беларускую ў рукі.
З паняцьцем беларускі ў вершы зьвязаны сам Дунін-Марцінкевіч. Далей Купала працягвае:
Жыве паміж намі дудар наш...
Жыць кожны так будзе, мой братку,
Хто родну старонку палюбіць,
Маўляў добры сын сваю матку.
Такім чынам паняцьці Беларусь і родная старонка не зьвязаныя наўпрасткі, ды паралель відавочная: "дудар наш", які сьпяваў беларускія песьні і пісаў пра беларусаў, — прыклад для нас у любові да нашага краю.
Часьцей гэны рад: родная старонка — Беларусь больш паслядоўны і ўзаемазалежны:
Убор вясновы, невыдумны,
Абычай сельскай прастаты...
Край беларускі мірны, сумны,
Свой родны край ці помніш ты?..
Купала піша аб тое, што "беларускі край" гэта ёсьць "свой родны край" для ягоных землякоў.
Родны край і Беларусь зьнітаваныя ў вершах Купалы "Я ад вас далёка"; Родная старонка і Беларусь — у вершы "Гэй, капайце, далакопы"...; Беларусь і свой край — у вершы "З песень аб сваёй старонцы".
Вось жа праз мастацкае слова Купала яднаў у сьвядомасьці чалавека, які чуў ці чытаў ягоныя вершы, чалавека "тутэйшага", паняцьці родны край і самастойны, адметны назоў гэтага краю — Беларусь гэткім чынам пераносячы ўсе пачуцьці, выказаныя ў вершах да роднага краю таксама й на Беларусь.
Паняцьце Беларусь узінімалася на геапалітычны ўзровень адметнай тэрытарыяльнай адзінкі і займала мейсца побач з Польшчай, Украінай, Расеяй.
Трэба адзначыць, што вершы з узгадкаю роднага краю пісаліся і друкаваліся разам з вершамі, дзе згадваліся адначасна родны край і Беларусь, што яшчэ болей спрыяла ўзаемнаму замацаваньню такіх паняцьцяў.
Купала ўжываў таксама такія паняцьці як Айчызна — Беларусь, падвышаючы стылістычна гэты сінанімічны рад. Айчызна — паняцьце больш сьвяточнае, якое мае афарбоўку дзяржаўнасьці, велічы:
Глядзіце, ўстае беларускі народ;
Айчызну будуе на борах, на нівах.
Што гэта? — то йдэі, то праўды прыход.
Адраджэнне Айчызны Купала лучыць з прыходам "ідэі". Мацуючы нацыянальны гонар беларуса за свой край, Айчызну, Купала папракае і сарамаціць тых беларусаў, якія не разумеюць гэтага:
Пасаромся, дэпутаце,
Хоць сваёй чорнай бялізны,
Ты ж другой, кром Беларусі,
Не павінен мець айчызны.
У гэтым на сэнсе паэта ўжывае паняцьце Бацькаўшчына: