5. Буяны пан
Раніцай Ясь прачнуўся ад уладнага воклічу:
- Гэй, Цімох! Дзе людзі?
Ясь высунуў галаву з-пад сурдута. Даўно развідняла, сонца паспела добра абсушыць расу. Валы пайшлі на пашу, дваровыя сноўдаліся паміж крывабокіх свірнаў.
- Цімох, дурная твая галава, дзе людзі?
Крычаў сам пан Буевіч. Ён стаяў на ганку дома, жываглядна раскудлачаны, у малінавым атласным халаце, у турэцкай фесцы. Пан панам.
- Чаму людзі не прыйшлі? - зноў равянуў гаспадар маёнтка.
З-пад свірна - спаў там - паказаўся Цімох, якога Буевіч нядаўна прызначыў за распарадчыка. Аканома ў Буевіча не было - чым аканомстваваць, калі гаспадарка зводзілася. Уласна, гаспадар з Цімоха ніякі - стрэльбачку любіў, а разам з ёй і чарачку. Ніхто не ведаў, за якія заслугі валацуга Цімох абласканы панам. Падазравалі нават, што гэты прайдзісвет ці не ачмуціў гаспадара.
- Каму казаў склікаць сялян? - пагрозліва спытаўся Буевіч. - Дзе людзі?
На Кавальца Буевіч не звяртаў увагі, рыхтык яго і не было. Цімох ішоў да ганка і на хаду выбіраў салому з барады. Перад самым ганкам згорбіўся, уціснуў галаву ў плечы, аблавушку скамячыў у руках і прасільна-прыніжаным тонам праказаў:
- Ласкавы пане, з бліжэйшых вёсак прыйшлі, а з далёкіх - на падыходзе.
Насамрэч з-за пабудоў паныла вызіралі некалькі сялян.
- Як не прыйдуць - галавой адкажаш! - прыгразіў пан, пачухаў пад пашкамі, паглядзеў на неба, павярнуўся і знік у доме.
- Атаву людзі косяць, а ён маніфестацыю ўздумаў, - гучна прабурчэў Цімох і рашуча насунуў на лабэшнік шапку.
Буевіч зноў паказаўся ў дзвярах.
- Гэй, ты. Скажы Мікіту, каб квасу прынёс!
Цімох зноў сарваў аблавушку.
- І каб болей прынёс, - дабавіў Буевіч. - Надта ў яго квас хвайны...
Цімох насунуў шапку, павярнуўся.
- Свой трэба мець, а то ўсё Мікіта ды Мікіта, - прабурчэў ён, калі праходзіў каля Ясевага вазка. - Прасіць сорамна.
Тут позірк Буевіча ўрэшце зачапіўся за вазок і Яся ў ім.
- О! Каго ж я бачу! - радасна крыкнуў памешчык. - Гляджу, думаю - дваровы... А гэта ты, Ясечка!
Буевіч шырока расставіў рукі і пайшоў да Яся.
- Дарагі сваяк, радак! Кроў! - крычаў ён, падыходзячы да вазка. Пантофлі ў пана з форсам, таксама турэцкія, з загнутымі ўверх насамі. - Ну вылазь ты са сваёй бярлогі, ну абдыміся з дзядзькам...
Ад Буевіча пахла сівухай.
- Які ты малайчына, дай я цябе пацалую... А нос які, а бровы! А як раздаўся ў плячах... Як жэ ж - наша парода, наша. Ты чаго дзядзьку абмінаеш, га? Нягоднік ты гэткі! Чаму не прыедзеш каторы дзень? Я цябе гады ў рады бачу!
Бачыліся яны тры дні назад, калі Кавалец прывозіў з бровара барыла гарэлкі.
- Гэй, Хрысця, нясі сюды тацу, што ў залі... - крыкнуў Буевіч дзеўцы, што перабягала двор.
- Нясу, нясу... - адгукнулася тая.
- Ты чаго тут? - спытаўся дзядзька.
- Я, дзядзьку, з Пінска. Стася прывёз...
- Калі прывёз? - здзівіўся Буевіч. - Уночы? Станіслава? А Артура не сустракаў?
Пан меў даўно не голены, бурачковага колеру твар. Пышныя бакенбарды скудлачана тырчэлі ва ўсе бакі. Расхрыстаны, расперазаны - рыхтык пудзіла, з якім добра пагуляў вецер.
- Што маўчыш, як язык каўтнуўшы? - спытаўся Буевіч і моцна ляпнуў Яся па плячы. - Нясмелы? Забыў, як мядзведзя ў пушчы падымалі? Каб не твой стрэл, задраў бы мяне лясны дзедка... Не прымячаў, ёсць яшчэ ў пушчы мядзведзі?
- Ёсць, васпане, поўна!
- Не называй ты мяне васпанам... Я табе - стрый, ты мне - сястрынец.
Высозная, з тоўстымі лыткамі дзеўка Хрысця прынесла спод. Стомлены выгляд, валасы не ў парадку паказвалі, што спаць у гэтую ноч ёй давялося прыхапкам. Яна злавіла цікаўны позірк Яся, апусціла вочы. З квадратовай бутэлькі цёмнага шкла Буевіч набулькаў у парцэлянавыя кілішкі гарэлкі, адпіхнуў рукой Хрысцю, маўляў, ідзі.
- Entre nous, - сказаў Ясю, - паміж намі...
Прыхіліўся да пляменніка, прычым ягоныя бакенбарды заказыталі Ясевы шчокі, сказаў некалькі словаў па-французску, пры гэтым некалькі разоў зіркнуў на Хрысцю, якая стаяла ўбаку. Дзяўчына густа пачырванела.
- Вось як яно бывае, калі ў мужчыны рана памірае жонка, - сказаў пан і яшчэ дабавіў нешта па-французску.
Ясь пацепваў плячыма. З усяго сказанага ён зразумеў толькі асобныя словы - ранішняя кветка, Афрадыта, каханне.
- Ну, давай тады за сустрэчу...
Буевіч не заядаў гарэлку, адразу наліў яшчэ.
- І не крывіся... За німфу, якую паслаў мне Бог... Пакуль, хм... дзяцей не было дома... Арціка і Стасюка. На, во, агурок... О, чорт, дзе той Мікіта з квасам...
Гарэлка нашча не лезла, але давялося глынуць. У галаве зашумела так, як часам шапоча каласамі жыта.
- Яшчэ па кропельцы, - сказаў Буевіч. - Жывеш і не ведаеш, калі памрэш. А як памрэш, то занясуць на могілкі, закапаюць, прыйдуць дахаты, стануць піць кохвій ды плявузгаць пра цябе розную дрэнь... Трымай кілішак... Ведаеш, у Парыжы ёсць там адна вуліца... Дык францужанкі з раніцы танцуюць, заўваж, у будзень, сярод тыдня, танцуюць, падкідваюць ножкі, што аж відаць кутасікі панталонаў, і крычаць - vive le midi, vive le midi! Няхай жыве раніца! Няхай жыве раніца! У-га... Хадзіў і я па той вуліцы...