Толькі ад гасцінічнай прыслугі за рубель падлагоды курортныя заўсёднікі даведаліся, што людзі гэтыя, і паны, і немаладая жанчына, маюць прозвішча Ўрбановіч, што прыехалі з поўдня краю, што немалады пан - аканом буйнога землеўладання, якое колісь належала адной ці то графскай, ці то баронскай фаміліі, а цяпер - дзяржаўнай казне.
Ад той жа прыслугі даведаліся, што маладая дзяўчына - законная жонка пажылога пана. Асоба з бародаўкай была ці то сястрой, ці то цёткай пана аканома, а малады пан - пазашлюбны сын падстаркаватай цёткі, бо жывуць яны ў адным нумары.
Яшчэ заўважылі, што маладую пані ніколі не пакідаюць адну. Каля яе тырчэла то цётка з бародаўкай, то круціўся вяртлявы паніч у крацястых панталонах. Сам пан Урбановіч, калі рабіў з маладой жонкай праходку, не выпускаў яе рукі са сваёй, рыхтык пані хворая і магла паваліцца ўпокат, як толькі сужэнец адпусціць яе. Аднак маладуха не выглядала хворай. Хіба крыху засмучонай.
Адна з паняў, найцікаўнейшая з заўсёдніц Друскенікаў, упільнавала маладую Ўрбановічыху каля вады. Падышла і праказала той некалькі словаў па-французску. Як гаворыцца, пра «прыроду, пагоду і французску моду». На дзіва, дзяўчына адказала па-ангельску. Ангельшчыны пані-выведніца добра не ведала і больш звыкла, па-польску, паспрабавала разгаварыць маладую пані. Уразілася не адказамі, не... Пальшчызна маладой жанчыны гучала настолькі па-кніжнаму, што належала яшчэ здагадвацца, пра што яна гаворыць. Тады пані перайшла на расейшчыну. Здавалася, гэта быў бяспройгрышны варыянт. Хто не ведае такой тутэйшай ламаніны: слова расейскае, слова польскае?! Але маладая асоба зрабіла выгляд, што не разумее пані. Такім чынам, узаемаразумення паміж панямі не адбылося. І адкуль, з якога балота, пан Урбановіч яе такую выкапаў?
Апранута дзяўчына ладна, па модзе. Праўда, такіх падбітых уверх адзаду крыналінаў даўно не насілі. Вядома, пакуль мода дойдзе з Варшавы ці з Вільні, прыпаўзе да краёвых маёнткаў... Што ні кажы, абшары, Літва, глушэча. Гэта не за колішнім часам, калі ў магнацкія палацы адмысловыя ганцы прывозілі проста з Парыжа не толькі найпярвейшыя звесткі пра шырыню падвязак ці даўжыню пальчатак, але і арыгінальныя выкрайкі... Але то быў свой час, свая эпоха...
Таямнічае панства толькі першыя дні прыцягнула да сябе ўвагу і было цікавым некалькі дзён, а далей верх узяла, шчыра скажам, абыякавасць да новых курортнікаў. Потым, праз тыдзень, прыслуга ўжо і без капейкі грошай данесла, што пан сварыцца з маладой жонкай, а жонка плача і патрабуе ехаць дахаты. Яна шляхцянка з бедных, ці не дачка аднадворца. Пан аканом узяў дзяўчыну з літасці і гэтым часта дакарае. Зрабілася таксама вядома з іхніх спрэчак, якія яны вядуць на сялянскай мове, на якой гавораць на берагах Нёмана, Свіслачы, Мухлі et cetera, што ў маладой пані быў раман, пазашлюбныя адносіны. Дзіўным было не гэта, уласна раман, але тое, што сварыліся па-халопску, на хамскай мове, бо дваранства выясняла адносіны звычайна па-польску. Карацей, цікавасць да нецікавых знікла сама па сабе.
І вось дзікае здарэнне. Малады пан застаўся з пагрызенай кісцю - косці цэлыя, мяса пакусана і скура здзёрта, а вось пажылому пану, які ратаваў маладога, не пашэнціла - мезены палец адгрызены цалкам - матляўся на скурцы, безыменец пераламаны, бясформенны, і сярэдні палец пабываў у зубах, але ў суставе быў рухомы. Дасталося і перадплеччу. Воўк літаральна прапусціў яго праз зубы... Рука як у малатарні пабывала. Кроў цуркамі цякла... Нават на другі дзень пасля здарэння адна далікатная паненка так і гэпнулася каля воўчай клеткі, самлела - кроў праступіла скрозь тырсу і пясок, якімі закідалі зямлю. Гэтулькі яе нахлюпала з пашаткаванай рукі...
Такім чынам, нам амаль усё вядома: курорт, звярынец, два паўднёвыя (у межах краю) паны з паненкай і цёткай з бародаўкай пад вокам; малады суне руку ў клетку, стары яго ратуе, воўк чык зубамі - і гатова. Што далей? Далей будзе, не турбуйся, чытач. Спачатку паглядзім на гэтыя ж падзеі вачамі яго ўдзельнікаў.
2. Маладое-неразумнае
У тую нешчаслівую раніцу манкевіцкі аканом, з тых самых славутых Манкевічаў з поўдня Менскай губерні, якая за Прыпяццю, каля ракі Гарыні, як і было заведзена штораніцы, папіў кавы, з'еў канапку і накіраваўся на неадменны ранішні шпацыр. Маладая жонка яшчэ спала. Учора звечара, як звычайна, добра насварыліся, пані скрычалася, таму сёння і спала. Накрычаўся і пан, вядома, не крыкам, а шэптам, душачыся, тоячыся ад гатэльных суседзяў, і цяпер яму карцела ціха пагаварыць з кім. Згрызоты з маладой жонкай надакучылі яму. Са сваіх з кім пагаворыш? З прышаломкаватым Станіславам - маладым панам, на якога людзі там, на далёкім Палессі, казалі, як на дзецюка, - Стасік? Аканом зразумеў, калі прыехаў сюды, што ўвесці маладую жонку ў кампанію курортных кабет, адшукаць ёй каляжанак, хоць бы адну, якая была рыхтык сястра, не ўдасца, - жонка сама не хацела гэтага.