— Угу...
— Дзве нормы? Па снезе? Ды пайшоў ты са сваім Чаркашыным знаеш куды...
— Гата-га...
Каля шафёраў круціліся, як вераб’і ля малатарні, дзеці, падшыванцы з усёй вёскі, і лавілі кожнае слова. У кожнага лонваўскага падшыванца быў "свой" шафёр, які катаў у кабіне, браў з сабой аж на бераг на Вілію, даваў "кіраваць" машынай, пасылаў з грашыма да лонваўскіх баб па гуркі, а калі хто чапляўся за прычэп, вешаючыся на дышаль, даваў такой дзягі, што "аж скура смылела...".
Але ўсё роўна лонваўскія дзеці любілі шафёраў.
Завішнюк угледзеў, што воддаль ад усіх, ля самых леспрамгасаўскіх калёс, стаяў Юрка Даліна. Падышоў — не, не Юрка. Другі хлопец, падобны на Юрку. Тады Завішнюк падумаў, што Юрка гэтыя два дні, у дождж, хадзіў на лінію... Што ён там такое ўжо мог адзін зрабіць, але рабіў, найшоў. Акцызніка дык і на тым вунь ланцугу, што блішчыць ля калёс, не выцягнуў бы ў лес — не пайшоў бы. Быў дома. Два дні... "Трэба, відаць, адмовіцца ад такога рабочага. Адмовіцца, і ўсё. Плюнуць, махнуць рукой... Любы пойдзе за такія грошы — знайду яшчэ. Дзяржаўная справа і дзяржава за работу плаціць, не шкадуе... Адмовіцца?..— ён стаў думаць над гэтым словам.— Не хацелася б ад такога чалавека. Здаровы, плечавень, галава на карку ёсць, толькі яе за вайну ці, можа, і трохі пазней не туды завярнула. Рабіць жа то ён можа, і трэба, каб рабіў, бо дзе знойдзеш надта другога, Міхал не дасць, а калі школьнікаў пабраць — далёка не пройдзеш, на лініях за вайну лес парос... А што, калі і з ім пагаварыць? Па душах, як кажуць..." — Ён усміхнуўся, злавіўшы сябе на тым, што яму з усімі хочацца гаварыць "па душах". Толькі як ты зачэпіш гэтага "сызматага", як кажа Грасыльда, чалавека, у якога, калі на яго глянуць і паслухаць, здаецца — і душы ніякай няма. Чалавек многа пражыў і любіў толькі грошы. I яшчэ гарэлку... Ну і чорт з ім. Заўтра ж ён, Завішнюк, пойдзе да Акцызніка... Усё роўна ж трэба ісці — не гаварыць "па душах", дык гнаць к чортавай мацеры.
Ён стаяў на вуліцы ля частаколу пад самай Палюшынай рабінай. Рабіна была маладая, і за ягадамі на ёй не было відаць лісця. Пад рабінай была лавачка, мокрая яшчэ ад дажджу, не высахла, і на яе ўзбіліся дзеці — трое зусім малых, як гарбузяняты, хлапчукоў, якім яшчэ і блізка нельга было падыходзіць туды, дзе людзі спраўляюць вечарынку. Ускочылі на лавачку, пастаялі.
— Каб Палюха не ўгледзела...— зусім ціха прашаптаў нейкі з іх.
— Палюха? Цяпер?..— занадта ўжо смела, як дарослы, адказаў яму той, што ўсё падцягваў штаны, яны спаўзалі ў яго і спаўзалі.
Пачакаўшы, падшыванцы палезлі на частакол. Сталі рваць рабіну і соваць за пазуху.
Хрумсь-хрумсь...— чулася на плоце: дзеці елі рабіну — гаркату — як чортведама што...
На Завішнюка з рабіны пасыпалася раса, і ён ступіў да лаўкі:
— Чые вы?
Хлапчукі замерлі, пасля — як яблыкі з яблыні: пок, пок на зямлю.
Пастаялі, адышліся далей.
Хрумсь-хрумсь...— цяпер ужо хрумсцела на ўсю вуліцу.
— Настаўнік...— пачуў Завішнюк.— Новага, мусіць, прыслалі...
— Які настаўнік... Такса-а-тар...— зноў запісклявіў самы смелы.
— Гэ-э-э...— дзеці загалёкалі на ўсю вуліцу і памчаліся, ляпаючы сябе па сцегняках, у той канец вёскі.
I тут зайграў музыка,— адразу застагнала хата.
Дра-да-да... да! Дра-да-да...да! — неслася адтуль. Здавалася, стукалі не абцасы, а ў падлозе палезла дошка на дошку...
"I каму там было так лупіць? — падумаў Завішнюк.— Усе ж пад прызбай..."
На гармонік людзі з вуліцы павалілі ў хату. Завішнюк падумаў, што на такога музыку — а граў той, і праўда, як чорт ведае адкуль узяўшыся, такога ў вёсках рэдка знойдзеш — пойдуць усе. Яно і ішлі, ішлі з вуліцы грузчыкі і шафёры, ішлі жанчыны з таго канца вёскі, цягнуліся, як хвост, ззаду за імі дзеці. Завішнюку здалося, што і калёсы са Скарбовай аселіцы возьмуць завернуцца і пад’едуць бліжэй, аж да самай хаты, каб слухаць белы гармонік...
Калі Завішнюк зайшоў у сенцы, шафёры — тыя, што не спускалі з языка Чаркашына,— расступіліся і далі яму дарогу.
"Відаць, таму, што я ў акулярах",— падумаў Завішнюк. Першае, што ён убачыў, стоячы на парозе,— усе дзяўчаты былі ў хаце, ніводная не выйшла на двор "халадацца".
"Баяцца, мусіць, шафярні..." — падумаў ён.
Завішнюк у Лонве на вечарынцы быў першы раз, і яму раптам здалося, што ён дома, на Алтаі... Здалося толькі на адну якую хвіліну, а тады яго закруцілі ў парозе, падхапілі недзе ззаду, адапхнулі далёка ад сцяны, да праходу ў маленькі пакойчык за перагародкай, дзе цьмяна гарэла лямпа і сядзела з Палюхай некалькі жанчын. Жанчын ён не ведаў, бачыў першы раз.
Яму было неяк дзіўна і весела наглядаць, як з самага парога людзі ішлі ў танец па чарзе, адзін за адным, цягнуліся, а некаторыя нават рваліся, як дзе на работу, каб хаця яна не ўцякла ад іх, каб яе ніхто не вырваў з рук.