След конь чуў добра сам, і яго не трэба было кратаць лейцамі.
Дарога — шаша — тут стала шырокая і падымалася высока над полем, уперадзе была прамая — яе далёка было відаць,— і таму яна здавалася бясконцай...
"Калі ты яе перакалдыбаеш вось так..."
Хроп і хроп чорны Смык, падскоквалі і ляскалі на каменні колы, рэзаліся аб атосы, трашчаў, трапіўшы на восі, жвір... I цюпаў, цюпаў конь...
Тады рабілася холадна ўсяму, холадна і нудна. Нудна, як вечарам увосень далёка ад вёскі ў вялікім полі...
Завішнюк, павярнуўшыся плячыма да Смыка, завязаў лейцы за ляжэйку — Смык сам чуў дарогу — і глядзеў на Жэньку...
Твар у яе быў белы... Завішнюк тады ўздрыгнуў, уздрыгнулі, здалося, калёсы і далёкія ціхія зоркі ў небе...
"Зоркі ў небе,— падумаў ён.— Іх жа там як насыпана... I маленькія, што іскры... Няўжо яны не для нас? Не для нас з табой?.. Скажы мне, не маўчы... Скажы. Нашто мне твая крыўда, нашто? Ты маўчыш, бо крыўдзішся на мяне..."
Ён глядзеў цяпер на яе і адчуў, што стала раптам лёгка ўсяму,— яму здалося, што ён загаварыў: сказаў гэта, і яго пачула Жэнька. Ён аж падаўся на калёсах да яе. Каб не тут, ён бы ніколі так не загаварыў бы да яе. Ён саромеўся яе і людзей. Калі ён падняў яе на балоце на рукі, калі добра ведаў, што гэта гора і што трэба быць на людзях, дзе яно заўсёды меншае, усё роўна хацеў быць адзін. I калі ззаду за ім, плачучы і дрыжучы, пайшла спалоханая і мурзатая ад балотнай гразі Света, ён сказаў ёй вярнуцца назад і сабраць прыборы. Яна стаяла — ні з месца — і ўсё дрыжала, трымаючы кулачкі ля вуснаў. Ён тады крыкнуў на яе, хоць сам ведаў, што гэтага цяпер не трэба рабіць... Крыкнуў, як крычаў і ўдзень... Калі ён адышоўся, убачыў, што Света ўсё стаяла і стаяла на адным месцы. Пасля загаласіла... Але за ім ужо не пайшла...
Ён падумаў цяпер, што крычаў на Свету яшчэ і на вуліцы ля варот, калі ад’язджаў і калі яна ішла за калясьмі і плакала. Ён не меў права таго рабіць: Жэнька са Светай дружылі.
А цяпер ён быў адзін і быў рады, што скажа ёй усё, што думае пра яе, і ад таго мо спакайнеў. Але калі бачыў далёка над дарогай зарыва і зоркі ў небе, зноў уздрыгваў,— трывожыўся, не могучы супакоіцца...
"Зарыва... Зоркі... Ты не хочаш глядзець на іх... Чаму ты не ўстанеш, не сядзеш, не засмяешся, адкінуўшы галаву? Чаму не паправіш свае чорныя валасы, якія пахнуць усімі травамі з поля... Як пахнулі яны, калі ты хадзіла па Сырніцы, калі ты нагіналася да тэадаліта і калі мы сядзелі на пні... Устань, не маўчы... Ты маўчыш, бо не хочаш са мной гаварыць... Я люблю цябе... Не адбірай гэта ў мяне... Я баюся цябе згубіць, як я баюся згубіць цябе... Чаму ты маўчыш? Ты ж усё чуеш... Не маўчы... Скажы мне што, скажы... Ты маўчыш, ты крыўдзішся на мяне... А што я мог зрабіць, што? Нашто я толькі ўзяў цябе тады ў лясніцтве з сабой? Нашто? Ты некалі была сказала, што ў мяне разумная галава... Але што я мог зрабіць адзін, што? I галава мая "разумная" развальваецца цяпер на чарапкі... Чаму ты не памагла мне? Хай бы ты не пайшла сягоння ў тую Сырніцу... Хай бы не пайшла... Я крычаў бы на цябе, я цябе праганяў бы са "сваёй экспедыцыі"... Але я цябе ніколі не прагнаў бы... I ты асталася б жыць...— Ён раптам зноў падаўся да яе.— Ну, не маўчы... Што я вінаваты? Што?.."
Ён, мусіць, быў зноў загаварыў да яе, бо раптам спалохаўся, як чыйго голасу, пачутага ўначы... Тады падумаў, што не, не загаварыў да яе, што ён маўчыць усю дарогу і ўсё гэта круціцца ў яго толькі ў галаве, і ён бы таго ніколі не асмеліўся сказаць...
Ён доўга слухаў, як барабаняць калёсы і грукае па цвёрдай зямлі капытамі конь...
Пасля ў яго халаднела ў душы, і ён зноў камянеў. Яму чамусьці здавалася, што ён трымаецца рукамі не за ляжэйкі, а за халодную цэглу. Ён падумаў быў, чаму гэта прыйшла ў галаву цэгла, і ўспомніў, што ўчора ўвечары памагаў Грасыльдзе пераносіць цэглу з хлява да варыўні, пад ганак. Грасыльда збіралася рабіць у хаце грубку.
Ён адняў рукі ад ляжэек і пачуў, што вунь як дрэнна сядзіць — перагнуўся зусім і яму забалела спіна... Але ён сядзеў, не зварухнуўся. Глядзеў і глядзеў на поле — у цёмную ноч, і яму здавалася, што ён недзе далёка бачыць агні.
Яны мігцелі і адразу ж знікалі. Гэта, мусіць, зоркі, нізка, над зямлёй.
Ён чуў, як халаднее спіна, як згінае шыю, як астыла зусім паясніца. Сядзеў так доўга, аж пакуль не стала моцна дыхаць і стагнаць на падушцы Жэнька. Ён пачуў, як у яе захрыпела ў грудзях...
Тады ён зноў уздрыгнуў і сабраўся ў вялікі жывы і балючы камяк...
Ён баяўся, што яна хрыпіць, падумаў, што ў яе паранены лёгкія і яна магла захліпнуцца, не даехаўшы да бальніцы.
Тады ён зноў праклінаў "хуткую дапамогу", якая не прыйшла, і леспрамгасаўскую аўтакалону з усімі яе Чаркашынымі, якая цяпер знялася з Лонвы...