Спыніўшы на дарозе каня, ён устаў, саскочыў з калёс і, падышоўшы да Жэнькі, паправіў у яе пад галавой падушку — яна з’ехала зусім да задняй драбінкі, і ў Жэнькі адкінулася галава, абціснуў сена, якое вылезла з-пад белага абруса, і накрыў Жэньку па самыя грудзі дзвюма Грасыльдзінымі пасцілкамі.
Стаяў ля калёс на дарозе, угрузшы ў пяску, аж пакуль Жэнька не перастала хрыпець і не суцішылася.
Тады ён прынік да яе твару і пачуў, што яна дыхае роўна і ціха, усё адно як спіць.
Ён крануў лейчыну — Смык зноў, выцягнуўшыся і выгнуўшы шыю, упёрся ў хамут — і пайшоў абочынай ля калёс, трымаючыся за ляжэйку.
"Як баляць ногі..." — падумаў ён.
Ён ішоў цяпер побач з Жэнькай, шаша падымалася з лагчыны ўгору, і яму цяжка было ступаць.
Удалечыні, дзе ляжала ціхае поле, зацямнелася вялікая вёска. Відаць было, як там тырчалі чорныя ўначы асверы, у канцы вёскі ў некага ў хаце блішчаў яшчэ агонь. Брахаў сабака, нехта паціху гаманіў, і недзе гудзела ўсё роўна як машына. Услухаўшыся, Завішнюк пачуў, што стукае далёка маторчык — у вёсцы, мусіць, пускалі кіно.
Сеўшы на калёсы, ён зноў ціха думаў пра ноч, пра вёску на полі, якая жыла сваім, пра далёкія дробныя зоркі ў нізкім жнівеньскім начным небе. Яно было чыстае і над Лонвай — не дрыжала ад агню. Сціх, не грымеў гром — яго сагнала на захад. Шырокай, жоўта-белай паласой, як града на Каралінскай пасецы ля Віліі, расплыўся ў небе Млечны Шлях, якому не было, няма і не будзе веку... Ён будзе жыць і жыць, ніколі не знікаючы, як і жыў дагэтуль. Як далёка да яго, і як многа ў ім жыцця...
I ён — вечнасць...
Тады Завішнюк думаў, што і зямля вечная пад Млечным Шляхам, і жыццё на ёй вечнае, як чалавек. Чалавек — вечны: і калі ён памірае сваёй смерцю, і калі яго жыццё бярэ бязлітасная вайна, можа, нават на самым пачатку ягонай кароценькай на зямлі дарогі.
Чалавек заўсёды будзе жыць...
Калі ён так думаў, у яго з’яўлялася вера ў тое, што Жэнька будзе жыць...
Будзе жыць, бо без яе не хоча жыць ён, Завішнюк, бо адчуў за гэты малы час, што гэты чалавек патрэбен яму, патрэбен на ўсё жыццё. Як тады жыць, калі пра яго не думаць кожную хвіліну, кожны дзень, не рвацца да яго, дзе б ты ні быў. Хто тады ён без таго?
Калі падкідала калёсы, ён папраўляў пасцілкі ля Жэньчыных ног, пасля, учапіўшыся рукамі за ляжэйкі, глядзеў на дарогу, на брук, што шарэў збоку, на прыніклы да зямлі ў абочыне малы зусім цёмны бярэзнік.
"Калі ж кончыцца дарога... Якая яна доўгая... Як далёка зарыва. Яно зусім не большае, стаіць на адным месцы, хоць бы скалыхнулася...— Ён зноў паварочваўся да Жэнькі і папраўляў пасцілкі ля яе ног.— Не маўчы... Якая ты была прыгожая сёння ўвесь дзень... I вясёлая. Скакала з курганка на курганок... I лічыла на пальцах канюхоў, што плавалі ў небе. "Раз, два, тры, чатыры..." — загінала ты пальцы на руцэ і ўсё глядзела і глядзела ў неба, адкінуўшы аж на плечы сваю галаву. I як пахлі тады твае валасы... Якая ты была ўтрапёная. Месца сабе не знаходзіла... Ты, мусіць, чула ўсё гэта... Кажуць, што чалавек наперад чуе сваю бяду... Ты чула. Гэта я нічога не чуў... Не маўчы... Я люблю цябе... Знай гэта, знай.
I буду любіць, якая б ты ні была... Не маўчы. Ты маўчыш, бо гэта я. Каб гэта быў не я, ты б гаварыла, ты б усё сказала. Я ўсё роўна буду цябе любіць, што б ты ні сказала. Буду і буду. А ты маўчыш. Усю дарогу... Не маўчы! Я баюся быць адзін... Чаму ты такая чужая? Я цябе нікому не аддам. Я дужы цяпер, дужы,— бо ў мяне ёсць ты... Ты будзеш жыць. Будзеш. Я перагрызу цяпер горла самой смерці... Не маўчы..."
Калі ён заплюшчыў вочы, убачыў раптам, што перад ім чыстая лінія ў маладым зусім лесе... Ён быў тады забыўся, што на возе,— захацелася пабегчы па лініі туды, на Каралінскую пасеку, дзе жоўтая палоска грады і дзе мурашкі. Маленькія чорныя мурашкі, якіх Жэнька ўгледзела ў тэадаліт...
Лінія ўсё большала і большала перад яго заплюшчанымі вачыма і ішла ўсё далей і далей за Каралінскую пасеку, за Вілію, за аўгустоўскія лясы — на край свету.
Усё шырэла і шырэла жоўтая палоска грады, большала, расла, нарэшце зжахнулася і занялася на цэлы край неба...
Калі ён адплюшчыў вочы, убачыў, як над лесам, там, куды вяла шаша, гарыць зарыва. Яно было ўжо яркае, і над ім нават былі знаць доўгія, выцягнутыя ў рудыя палосы, хмары.
Да бальніцы было ўжо недалёка.
Чамусьці навокал стала ціха, тады ён убачыў, што сышоў з дарогі конь. Перад самым мостам. Конь увесь блішчаў — быў мокры ад поту: прыстаў. Стрыножыўся, нагінаўся ля абочыны да травы.
Калі Завішнюк тузануў яго за лейцы, чорны Смык нават не ўздрыгнуў. Тады Завішнюк спалохаўся, саскочыў з калёс, падбег да яго, паправіў мокры хамут і доўга гладзіў каня па шыі, па мордзе. Бачыў, як у яго дрыжыць адвіслая ніжняя губа, і думаў, што яму хапіла як досыць, што ён мокры, галодны і зацяганы за дзень... Ён доўга гладзіў яго па шыі і прасіў, прасіў зноў звярпуць на шашу.