Як звычайна, гэтак і цяпер, ён дастаў іх, расставіў на прылаўку і завёў усе разам. Тысячны раз у жыцці слухаў ён мелодыі музычных табакерак і глядзеў, як мядзведзь караскаецца на слуп, як шкляная вада круціць кола млыну, як кот гоніцца за мышшу, як танцуюць кракавяк, а жакей галопам скача на кані.
І, гледзячы на рухі мёртвых фігур, тысячны раз у жыцці паўтараў:
– Марыянеткі!.. Усе марыянеткі!.. Здаецца ім, нібы робяць, што хочуць, а робяць толькі тое, што загадае спружына, гэткая ж сляпая, як і яны самі…
Калі крыва пушчаны жакей паваліўся на танцораў, пан Ігнацы пасмутнеў.
“Даць шчасця адзін аднаму яны няздольныя, а зруйнаваць чужое жыццё ўмеюць гэтак жа добра, як людзі…”
Раптам ён пачуў шоргат. Зірнуў у глыбіню крамы і ўгледзеў там чалавечую фігуру, што вылазіла з-пад прылаўка.
“Злодзей?” – мільганула яму ў галаве.
– Вельмі перапрашаю, пане Жэцкі, але… я зараз вярнуся… – азвалася цемнатварая фігура з чорнымі валасамі, потым кінулася да дзвярэй, адчыніла іх і знікла.
Пан Ігнацы прыкіпеў да фатэля, рукі сталі цяжкія, ногі адняліся. Толькі сэрца калацілася, як трэснуты звон, а ў вачах сцямнела.
“Якога д’ябла мне палохацца? – прашаптаў ён. – Гэта ж той… той Ісідор Гутморген… тутэйшы крамнік… Вядома, нешта якраў і ўцёк… Але чаго я спалохаўся?...”
Тым часам Ісідор Гутморген пасля працяглае адсутнасці вярнуўся ў краму, што яшчэ больш здзівіла Жэцкага.
– Адкуль тут пан узяўся?.. Што пану трэба?.. – спытаў яго пан Ігнацы.
Пан Гутморген меў вельмі збянтэжаны выгляд. Ён, як вінаваты, звесіў галаву і, перабіраючы пальцамі па прылаўку, сказаў:
– Перапрашаю, пане Жэцкі, але пан, можа, думае, што я нешта скраў?.. Няхай пан мяне абшукае…
– Але што тут пан робіць? – спытаў Жэцкі.
Ён хацеў падняцца з фатэля і не мог.
– Мне пан Шлянгбаўм загадаў застацца сёння на ноч…
– Навошта?
– Бо, пане Жэцкі… з панам прыходзіць сюды той Казімір… дапамагаць… Дык пан Шлянгбаўм загадаў мне пільнаваць, каб той чаго не вынес… Але мне блага нешта зрабілася, дык… Я пана вельмі перапрашаю…
Жэцкі ўжо падняўся.
– Ах вы шчанюкі!.. – закрычаў ён раз’юшана. – Гэта мяне вы лічыце злодзеем?.. За тое, што я ў вас задарма працую?..
– Перапрашаю, пане Жэцкі, – пакорліва казаў Гутморген, – але… навошта пан задарам працуе?..
– Няхай вас мільён д’яблаў раздзярэ!.. – крыкнуў пан Ігнацы.
Ён выбег з крамы і старанна замкнуў дзверы на ключ.
“Пасядзі ж там да раніцы, калі табе блага!.. Ды яшчэ памятку пакінь свайму гаспадару,” – прамармытаў ён.
Пан Ігнацы не мог заснуць усю ноч. А як яго кватэра была праз сенцы ад крамы, дык а другой гадзіне ён пачуў нясмелы стук з крамы і прыглушаны голас Гутморгена, які прасіўся:
– Пане Жэцкі, няхай пан адчыніць… Я зараз жа вярнуся…
Хутка, аднак, усё сціхла.
“О, галганы! – думаў Жэцкі і круціўся на ложку. – Гэта вы на мяне глядзіце, як на злодзея… Ну пачакайце ж!..”
А дзявятай раніцы ён пачуў, як Шлянгбаўм вызваліў Гутморгена, а потым загрукаў яму ў дзверы. Аднак не азваўся, а калі прыйшоў Казімір, загадаў, каб той ніколі не пускаў Шлянгбаўма.
“Перабяруся адсюль, – казаў ён сабе, – бадай, пасля Новага года… Нават каб давялося жыць на паддашку або ў гатэльным нумары… Мяне зрабілі злодзеем!.. Стах давяраў мне тысячы, а гэтая пачвара трасецца над сваім тандэтным таварам…”
Апоўдні ён напісаў два доўгія лісты: адзін да пані Стаўскае, з прапановаю вярнуцца ў Варшаву і супольна з ім адчыніць краму, другі – да Лісецкага, пытаючыся, ці не захацеў бы той заняць у іх пасаду…
Пакуль ён пісаў ды перачытваў лісты, зласлівая ўсмешка не сыходзіла ў яго з твару.
“Уяўляю сабе міну Шлянгбаўма, – думаў ён, – калі ў яго пад носам з’явяцца канкурэнты. Хе-хе-хе!.. Мяне загадаў пільнаваць… Дажыўся! Распанеў блазан… Хе-хе-хе!..”
У гэты момант ён зачапіў рукавом пяро, якое ўпала са стала на падлогу. Жэцкі нахіліўся, каб падняць яго, і раптам адчуў нечаканы боль у грудзях, нібы хто прабіў лёгкія вострым ножыкам. На момант сцямнела ў вачах, і ён адчуў млоснасць, дык, не падымаючы пяра, ён з фатэля перайшоў на шэзлонг і прылёг.
“Буду апошнім ёлупам, – думаў ён, – калі праз пару гадоў Шлянгбаўм не выберацца назад на свае Налеўкі… Дурань стары з мяне!.. Турбаваўся пра Банапарта, пра ўсю Еўропу, а тым часам пад бокам дробны спекулянт гэтак увабраўся ў сілу, што загадвае пільнаваць мяне, як злодзея… Ну, але будзе навука на ўсё жыццё… Перастанеце ўжо называць мяне рамантыкам ды фантазёрам…”