Выбрать главу
Ішоў і ўбачыў, як карэта Напроць кацілася якраз; Машэка рады знайдзе гэтай І не марнуе дарма час.
Мінута. Ўжо стрымаў ён коні, Як сноп зваліўся ўжо фурман, Ўжо булавой у дзверцы звоне, З карэты скочыў к яму пан.
Але не ўспеў і азірнуцца, Як на зямлі няжыў ляжыць; Машэка доўбняй замахнуцца Яшчэ на некага спяшыць...
І дзіва дзіў: рука самлела, Слязамі вочы залілісь... Наталька тут яго сядзела І так глядзела, як калісь!
XVI
Як чалавек ні азвярэе З якіх там колечы прычын, - Надойдзе час і азарэе Яго душа хоць міг адзін.
Чуццё прабудзіцца людское Дабро у сэрцы ажыве, І зацвітуць красой святою Дзіцячы думкі ў галаве.
Чуць толькі ўгледзеў у калясцы Машэка любую сваю, - Ў яе ўтануў даўнейшай ласцы, Ёй пакарыўся без баю.
Бы тую пёрынку птушыну, Ў сваю бярлогу яе нёс, З лісточкаў мяккую пярыну Ёй слаў, і сам у радасць рос.
Быў рад сваёй так доўгай згубе, Ў нагах з пакораю сядаў, Як здаўна, песціў і галубіў І словы чулыя складаў.
А толькі бедную Натальку Жыццё з ім цешыць не магло, Як тую грэшную русалку - Жывыя людзі і святло.
XVII
Спазнаўшы панскія раскошы, Дзіцё сяла і грамады, Не мела сіл змагчы ў пустошы І адзіноцтва, і жуды.
Хоць на Машэку спазірала Прыхільным поглядам падчас, А ўсё у думках штось кнавала, Агонь благі ў вачах не гас.
У думках думала няўпынна, Як ёй разбойніка згубіць, Якога не магла нявінна Ўжо так, як некалі, любіць.
Раз, калі спаў Машэка з ёю, Зрабіць надумала сваё - За кроў пралітую крывёю Яму яго забраць жыццё.
Паціху ўстала, нож агромны Ўзяла ў яго з-пад галавы І утапіла ў шыі соннай, Ды той застаўся йшчэ жывы.
Яна другі раз замахнула І трэці раз перавяла, - Яго і жылка не дрыгнула, - Душа ад цела адышла.
XVIII
Так страшны той разбойнік згінуў, Што ўмеў любіць і забіваць; На грэх пусціўся праз дзяўчыну І мусіў праз яе сканаць.
Яна, сваё зрабіўшы дзела, Ўжо страхам гнаная нямым, У вёску родную ляцела І расказала аб усім.
Прынесла добрыя ўсім весці, Што ўжо разбойніка няма; Яе віталі добрай чэсцю, З усімі цешылась сама.
Вяла з сабой сяло народу, Дзе спаў Машэка вечным сном, Куды йшчэ ўчора усе ходы Былі закрытыя людзём.
Сышлася вёска над Машэкай Нядаўну бачыці гразу, І не было там чалавека, Каб хоць адну пусціў слязу.
Йшлі ад яго к гары вялікай, Ахвяры дзе яго ляглі, - Касцей знаходзілі без ліку, Галоў без ліку там знайшлі.
XIX
Капалі ў пушчы дол глыбокі, Дно высцілалі у кару, І насып сыпалі высокі - Машэку насып, як цару.
А на гары той недалёкай Хавалі косці у зямлі Ахвяр, што ад рукі нялёгкай Без часу на той свет сышлі.
За днямі дні пабеглі шпарка, Ў няпамяць шоў за годам год, Мянялась свету гаспадарка, Жыццё-быццё змяняў народ.
Той насып, дзе ляжаў Машэка, У мох і дзерава аброс; Пякла улетку яго спека, Зімой трашчаў над ім мароз.
Машэкі імем сталі маткі Пужаць, калышучы, дзяцей, А кумкі, збегшысь на папрадкі, Аб ім шаптаць адна аднэй.
Яго высокую магілу - Дзе лес ды вецер панаваў, - Знаць, што вялікую меў сілу, «Магілай Льва» народ назваў.
XX
Над ёю з часам дрэвы палі, І горад вырас, як з зямлі, Яго Магілевам назвалі, Бо йнакш прыдумаць не маглі.
Там, дзе пушчар быў і балота, - Муры глядзяцца у раку, Зіяюць вежы пазалотай, Жыццё кіпіць, як у гаршку.