Узрадаваная, яна падышла да Алеся, папракнула, аднак, не надта сярдзіта:
— Не павіншаваў мяне...
— Ты, аказваецца, умееш скрытнічаць? — пакрыўдзіўся і ён.
— Даруй. Не паспела.— I таму, што ён усё яшчэ хмурыўся, міла бянтэжачыся, сказала: — Хочаш, увесь вечар з табой буду?
Ці хацеў ён лепшага!..
Да іх падышоў Паўлавец.
— Бачу, вы болей не заклапочаны штурмаўшчынай,— пажартаваў той і прапанаваў Алесю прысесці побач на пусты аўтакар.
— Як вы думаеце, Дзікун карысную справу надумаў?
— Дзіўнае пытанне...
— Дзіўнае, кажаце? А-а, вы ж актыўны ўдзельнік, толькі без лаўраў...— Паўлавец хітра прыжмурыўся, чакаючы, што будзе казаць Алесь. Але той маўчаў.— Веру, што лаўры вам не патрэбны. Хачу прапанаваць вам тое-сёе. Ужо колькі дзён мінула, як было даказана, што думка Дзікуна сапраўды мае права на існаванне. А воз ні з месца. Пакуль толькі брыгада Дубасава можа сумяшчаць аперацыі, дый толькі таму, што самі хлопцы прыдумалі гэтую справу. А іншыя? У нас жа па шасці лініях каленчатыя валы праходзяць. ·
— Так працуючы, ста дваццаці працэнтаў не нацягнем,— сказаў Алесь.
— Хіба толькі аб працэнтах клопат,— неспакой пачуўся ў голасе Паўлаўца. Алесю аж няёмка зрабілася за сваю лёгкадумнасць.— Запасныя часткі да новых машын амаль не выходзяць з завода. Вось у чым бяда. Ад вас я хачу, каб вы дапамаглі гэтай бядзе. Як? Трэба арганізаваць гурток тэхмінімуму. Адну групу самі вазьміце, хлопцам Дубасава па групе дайце. За некалькі дзён брыгады асвояць новую тэхналогію. Згодны?
— Пра што гаворка!..
— То дамаўляйцеся з хлопцамі, а потым да Булая. Ягонае бласлаўленне патрэбна, каб хутчэй кола закруцілася,— і толькі, калі ў прынцыпе было дамоўлена, Паўлавец запрасіў Алеся ў партбюро, каб абмеркаваць дробязі.
IX
— Слушна, слушна,— ківаў галавой Булай, калі Алесь расказаў пра рашэнне арганізаваць тэхнічную вучобу.— А што, сам надумаў?
— Макар Сяргеевіч падказаў. Мы з ім амаль усё прадумалі. Вашага прысуду дяпер чакаем.
— Ого! Прысуду чакаеш, а сам партыйнай падтрымкай заручыўся. Хітрун, хітрун!.. Але малайчына, не спіш у шапку!
Аднак, пазней, на аператыуцы, Булай расхваліў Алеся за ініцыятыву, дадаўшы, што вельмі задаволены творчым неспакоем калектыву.
— Не шанцуе вам,— сказаў Алесю Пракоп,— хай бы тыдзень які назад гэта здарылася, на ўвесь завод праславіліся б.
— Далібог, я тут ні пры чым. Гэта Паўлавец,— пачаў быў апраўдвацца Алесь.
— Жартую,— супакоіў Пракоп.— Адно праўда — хутчэй трэба за справу.
Хлопцы з брыгады Дубасава адчувалі сябе імяніннікамі. Алесь нават дзівіўся, адкуль яны сілы і час бяруць, каб і змену папрацаваць, і з гурткоўцамі пазаймацца. А Пракоп ды Алег яшчэ і у інстытут паспявалі.
Парыў, якім жыла брыгада, перадаўся іншым. Людзі ўбачылі, што план, абвешчаны Булаём. пачаў станавіцца рэальнасцю.
Як часта бывае, адна добрая прапанова пацягнула за сабой новыя. На адным участку прыдумалі, як змяніць парадак паступлення дэталей на лінію. Другія — пераставілі людзей, і атрымалася, што тыя ж аперацыі можна рабіць пры меншай колькасці рабочых.
Тым часам пачалася трэцяя дэкада. Адрываючы раніцай чарговы лісток календара, Алесь хмурыўся ўсё больш і больш. На месячным графіку крывая ўпарта не хацела паўзці за трывожную сінюю рыску пяцідзесяці працэнтаў. Каб паправіць становішча, трэба было хутчэй укараняць тое новае, што выявілася ў цэху. А Булай чамусьці марудзіў. Алесь пайшоў да яго.
— Вось загад,— паказаў начальнік цэха,— тры лініі з заўтрашняга дня пяройдуць на працу паводле метаду Дзікуна.
— Але ж мы можам перавесці ўдвая больш,— падказаў Алесь.
— Новае прывіваецца не адразу,— павучальна растлумачыў Булай,— гэта ісціна. А калі так, не будзем рызыкаваць.
Можна было спрачацца, даказваць. Але ў Булая быў вопыт, а ў Алеся толькі ўпэўненасць, якая пакуль што грунтавалася на адной інтуіцыі. Алесь зажурыўся. Было крыўдна, што справа, якая пачыналася так добра, не дае поўнай аддачы.
Але ён не ведаў здольнасцей свайго начальніка. Калі здавалася, што ўсё загінула, Булай знайшоў выйсце.
— Не будзе плана па наменклатуры, дадзім па агульнаму кошту прадукцыі. У дырэкцыі дамовіўся.
Кібрык расказаў Алесю, што Булай прадставіў заводакіраўніцтву шырокі план па ўкараненню знойдзеных резерваў. Паскардзіўся, што не хапае сілы і часу на ажыццяўленне гэтых задум. Яму і пайшлі насустрач. Фармальна гэта выглядала правільна. А па сутнасці недзе не дачакаюцца патрэбных дэталей, а недзе ў склады трапіць яшчэ адна партыя заляжалых запасных частак. Алеся засмучала і другое. Той добры ўздым, які быў ахапіў цэх, паступова спадаў. Людзі проста выконвалі месячную праграму, працавалі іншы раз без выхаднога.