Ankoraŭ antaŭ siaj kamaradoj li forlasis la ŝipon kaj iris al la paŝtisto Eumaeus.
Odiseo sidis kun la paŝtisto en la dometo, kiam ekstere eksonis ĝoja bojado de hundoj. La paŝtisto ekstaris por rigardi, kio okazas ekstere kaj ekvidis la filon de Odiseo. Pro surprizo glitis el liaj fingroj la vinpokalo. Per tremantaj manoj li ĉirkaŭbrakis Telemakon kaj kisis lin larmante. Poste rigardis Odiseo fiere kaj kortuŝite sian filon. Li forlasis Telemakon, kiam li ankoraŭ estis knabeto kaj tiumomente vidis lin denove kiel alte
kreskintan junan viron. Sed li kaŝis sian kortuŝitecon kaj ofertis al la filo sian lokon sur la pelto.
„Restu sur via sidloko, fremdulo", diris Telemako. „Mi sidiĝos aliloke, sufiĉe da loko ja estas ĉi tie."
Li sidiĝis apud la paŝtiston kaj Odiseon kaj la paŝisto, radiante pro ĝojo, alportis rostaĵon kaj vinon al li. Telemako manĝis kaj demandis, de kie venas la fremda gasto. Eumaeus ripetis la eltrovitan rakonton, kiun Odiseo rakontis al li.
„Li venis al mi", finis la paŝtisto sian rakonton, „kaj petis min pri tranokteblo. Nu, ĉar vi revenis, mi povas transdoni lin al vi. Li venis al ni kiel almozpetisto."
„Li prefere restadu ĉe vi", konsiderante diris Telemako, „mi sendos al li bonan veston, glavon kaj manĝon, sed en la palacon mi ne povus konduki lin. La svatiĝantoj de mia patrino, kiuj tie diboĉe manĝas kaj trinkas, estas impertinentaj kaj nefidindaj, ili povus moki lin kaj lin iel suferigi. Ili estas tro multaj, tiel, ke mi ne povus protekti la gaston kontraŭ ili."
Odiseo miris, ke Telemako toleras la fian agadon en la domo de sia patro kaj Telemako rakontis, kiel kuntorentis la nobeluloj de la ĉirkaŭaj insuloj kaj ankaŭ de Itako, kiam Odiseo ankoraŭ ne revenis post longa tempo. Ili svatiĝis pri la reĝino Penelopo, kaj tiu ne kuraĝis rifuzi ilin. Ŝi regalis ilin kaj prokrastis la tempon, kiam ŝi estos devigita decidi sin. Intertempe la svatiĝantoj festenis kaj la posedo de Odiseo malpliiĝis, la gregoj pli malgrandiĝis kaj la provizejoj malplenigis sin. Telemako mem estis tro juna por povi kontraŭi al tia superpovo.
Poste la filo de Odiseo turnis sin al la paŝtisto kaj sendis lin en la urbon al la reĝino kun la sciigo, ke la filo revenis sana kaj vivanta el Sparto. Eumaeus prenis sian bastonon kaj ekmigris. Odiseo kaj Telemako postrestis solaj. Jen aperis al Odiseo Atena kaj kapsignis al li. Odiseo sekvis ŝin el la dometo kaj Atena parolis al li. „Vi, Odiseo, antaŭ via filo ne plu devas ŝajnigi vin aliulo. Diru al li, kiu vi estas, kaj iru kun li en la urbon por puni la impertinentajn svatiĝantojn. Mi helpos al vi." Ŝi parolis tion kaj tuŝis la heroon per sorĉbastono. Tiumomente okazis miraklo.
Odiseo fariĝis denove juna, la ĉifonoj transformiĝis en belajn vestojn, la blanka barbo fariĝis nigra, kaj la rompiĝema paŝmaniero firma kaj sekura.
Transformiĝinte, li reiris en la dometon kaj Telemako ektimis. Li pensis, ke iu dio staras antaŭ li.
„Mi ne estas iu dio", diris Odiseo, „mi estas via patro, kiun vi jam priploris kiel mortinton."
Li ĉirkaŭbrakumis Telemakon, sed la filo ne fidis al li. Kiel mortinto tiel rapide povas ŝanĝi sian aspekton? Momenton antaŭe li ankoraŭ estis oldulo.
„Palas Atena subtenas nin", konfidis Odiseo al li, „kaj la dioj povas ŝanĝi la aspekton de la mortemuloj. Nun mi transvestiĝos lastan fojon en almozpetiston kaj morgaŭ mi iros en la reĝopalacon. Rakontu al neniu pri nia renkontiĝo, nek al Eumaeus nek al la patrino. Mi mem volas vidi, kiu restis fidela al mi, kaj kiu prenis la partion de la svatiĝantoj."
Intertempe la ŝipo de Telemako venis en la havenon kaj baldaŭ poste ankaŭ la ŝipo de la svatiĝantoj, kies ŝipanoj vane embuskis la filon de Odiseo. La svatiĝantoj rapide kuris el la palaco en la havenon. Neniu el ili povis klarigi al si, kiel la ŝipanoj kun la ŝipo de Telemako povis eskapi.
„Sur la ŝipo li eskapis nin, tio estas ĝusta", diris Antonio, la plej fia el ĉiuj svatiĝantoj, „sed sur la firma tero li ne eskapos nin. Ni mortigos lin en la urbo."
Servisto, fidela al la reĝidino, aŭdis la vortojn de Antonio kaj sciigis ilin al sia mastrino. Penelopo, kolerigita pri la malica intenco de Antonio, iris tuj en la halon, kie restadis la svatiĝantoj kaj ŝi riproĉis ilin, ke ili intencas murdi ŝian filon. La svatiĝantoj ektimis kaj hipokrite diris, ke ili, tiom longe, kiom ili vivos ne kurbigos eĉ hareton de Telemako. Dum tio ili ridetis por trankviligi la reĝinon. Sed sekrete ili pensis pri la morto de Telemako.
Vespere Eumaeus revenis en la paŝtistan dometon kaj alportis la sciigon pri la du ŝipoj kaj pri la okazaĵoj en la palaco. Telemako kondutis al sia patro kiel al fremdulo kaj diris al Eumaeus: „Mi morgaŭ iros en la palacon por viziti mian patrinon. Vi sekvos min kun la fremdulo, por ke li povu almozpeti en la urbo."
Je la sekva mateno Penelopo akceptis Telemakon kun malfermitaj brakoj. Li devis raporti al ŝi, kion li eksciis pri la patro, kiam li vojaĝis. Kaj Telemako rakontis pri la nimfo Kalipso, kiu retenis Odiseon sur sia insulo, sed li ne perfidis, ke la patro revenis.
Kiam la suno post frosta nokto varmigis la aeron, ankaŭ Eumaeus kaj la kamuflita Odiseo ekiris en la urbon. Odiseo tenis sian trivitan sakon sub la brako kaj apogis sin pene sur la almozpetistan bastonon. En la urbo ili iris al la reĝa palaco. Bruo, la odoro de manĝo kaj la sonoj de liutoj perfidis al Odiseo, ke en la palaco drinkas kaj manĝas granda aro de homoj. Eumaeus konsilis al li atendi en la korto. Li volis unue sola iri en la burgon.
Dum ili interparolis, levis maljuna malsana hundo, kiu kuŝis sur al sterkejo, la kapon. Odiseo lin iam plenkreskigis antaŭ ol li iris en la militon de Trojo. Nun la hundo flaris sian mastron, turniĝadis la voston, sed ĝi estis tro malforta por leviĝi. Odiseo observis la hundon kaj viŝis al si sekrete ploron el unu el la okuloj.
„Strange, ke tia hundo kuŝas sur la sterkejo", li diris al Eumaeus, „ oni vidas ankoraŭ, ke ĝi estas el bona bredo."
„Kompreneble", diris Eumaeus, „ĝi estis ja la plej preferata hundo de mia mastro. Odiseo ĉiam kunprenis ĝin, kiam li ĉasis. Neniam mi vidis pli rapidan kaj pli kuraĝan beston. Sed nun, ĉar mankas la kontrolo de la mastro, la neglektemaj servistinoj ne plu zorgas pri ĝi."
Eumaeus iris en la domon kaj Odiseo longe rigardis sian plej ŝatatan hundon. Kvazaŭ li estus atendinta dum dudek jaroj je tiu momento, la hundo klinis la kapon kaj eligis la lastan spiron.
En la palaco sidis Telemako kun la svatiĝantoj ĉe manĝotablo. Rimarkinte Eumaeuson, li vokis lin al si. La paŝtisto sidiĝis apud sia mastro, kiu regalis lin per manĝoj de la abunde kovrata tablo. Post iom da tempo ankaŭ Odiseo, paŝante malfirme kiel oldulo, venis en la halon kaj sidiĝis sur la sojlon de la pordo. Tuj, kiam Telemako ekvidis lin, li prenis panon kaj viandon kaj donis ĝin al Eumaeus, por ke li portu ĝin al Odiseo. La fremdulo manĝu, poste li almozpetu. Odiseo manĝis kaj poste komencis almozpeti inter la svatiĝantoj kvazaŭ li neniam estus farinta ion alian dum sia tuta vivo.
Ĉiuj donis al li almozojn kaj pridemandis lin pri lia deveno. Odiseo rakontis al ili sian elpensitan rakonton. Nur Antonio volis doni nenion al li, kvankam eĉ ne unu el la svatiĝantoj donacis ion de si mem, ili donis al la almozpetisto manĝon de la tablo.
„Se ĉiu donus al la kota almozepetisto tiom, kiom mi, li certe neniam plu montriĝus ĉi tie", vokis Antonio, li levis de la planko tabureton, sur kiun li apogis siajn piedojn dum la manĝo kaj ĵetis ĝin al Odiseo. Li trafis lin dorse. Sed Odiseo ne moviĝis, sed staris kiel roko.
Reĝino Penelopo aŭdis en sia ĉambro la kriadon. Dolorigis ŝin, ke la fiera Antonio en ŝia domo ofendis povran fremdulon. Ŝi vokigis Eumaeus-on kaj demandis lin, kiu estas la fremda almozpetisto. La paŝtisto rakontis al ŝi tion, kion li sciis. Kiam la reĝino ekscis, ke la fremdulo konas Odiseon kaj nur antaŭ ne longa tempo interparolis kun li, ŝi tuj mem sopiris pridemandi lin pri sia edzo. Ŝi sendis Eumaeus-on por alkonduki la