5.5 Ceteraj helpiloj
Dum transdono de lingvaj informoj kaj specifajoj ni povas uzi ne nur tekstajn, son- kaj vidmaterialajn instruhelpilojn, sed ofte montriĝas utilaj ankaŭ aliaj objektoj, konkretajoj por krei asociajojn, simuli situaciojn, veki pensojn, lanĉi komunikadon aŭ simple identigi fremdlingvajn nomojn kun konceptoj kaj ajoj. Ili povas esti ekzemple
bildoj, bildstrioj, desegnajoj, bildkartoj, poŝtmarkoj ktp
personaj objektoj, memorajoj (se ligeblas al la celo)
ludiloj, pupoj, manpupoj, sociludoj ktp
ĉiutagaj objektoj (ekz. iloj, mebloj, vestajoj, manĝajoj, telefono ktp)
literaturajoj
gazetoj, revuoj, afiŝoj, broŝuroj, reklamiloj, horaroj, uzpriskriboj, menuoj, ne nepre nur cellingvaj informportantoj ktp
mapoj, grafikajoj, prianalizendaj objektoj ktp
„viva cellingva persono" kiel kunparolanto, intervjuato ktp
kunagoj (ekzemple ekskursoj, promenadoj, kunmanĝoj dum kiuj vi interparolas, kune lernas)
ktp
Kiun ajn helpilon ni uzas por kiu ajn el la supre menciitaj celoj, la uzataj iloj devas korespondi al certaj kriterioj, laŭ kiuj ili estu ekz.:
taŭgaj por la instrucelo kaj unusence kompreneblaj
sufiĉe grandaj por vido, laŭtaj por aŭdo, komfortaj por kunagoj
estetike kaj kvalite laŭnormaj (koloraj, buntaj, puraj, ne-embarasigaj)
pozitivaj (kiuj energion donas kaj ne forprenas; ĝojplenaj kaj ne tristigaj)
surprizaj kaj troigaj (por pli helpi la fiksadon kaj krei emociojn)
sufiĉaj kvante (la troaj forprenas la energion)
tuŝeblaj, uzeblaj, sendanĝeraj kaj nedamaĝeblaj
praktikaj kaj simplaj (por ke la uzo ne forprenu la atenton kaj energion de la instruisto) Atentigoj
Estu singarda pri malbone elektitaj ŝercoj, anekdotoj, kiuj povas vundi personajn interesojn kaj morajn limojn, ofendi eĉ naciajn sentojn.
Same necesas atento pri la porekzempla uzo de korpopartoj kaj personaj trajtoj de la kursanoj, kio povas kaŭzi ĝenon ĉe ili. (Ekz. ne demandu rekte pri naskiĝjaro, aĝo en grupo de nejunaj personoj; ne donu taskon por tuŝi iun; ne prijuĝu trajton de dikeco aŭ maldikeco, fizika difekto, precipe se vi havas tian personon en la grupo ktp)
La samaj helpiloj ne ĉiam taŭgas por la samaj instruceloj. Ilia efika uzo dependas de multaj faktoroj (grupo, personoj, etoso, humuro, situacio ktp) kiujn la instruisto saĝe kaj flekseble devas prijuĝi. Ankaŭ tio veras, ke aferoj, kiuj helpas tre bone ĉe unu instruisto, ĉe aliaj ne ĉiam montriĝas efikaj.
Ne uzu helpilon simple por „uzi ion". Sen vera utilo ili povas pli malhelpi ol helpi la instruprocezon.
Pluraj famaj lingvoinstruistoj deklaris, ke „sufiĉas kreto kaj tabulo por doni bonan lecionon". Do, ne forgesu ankaŭ pri tiuj bazaj lernejaj ekipaĵoj kaj eĉ manke de la aliaj jes ja kapablu transdoni viajn konojn. La supre listigitaj estas nur helpiloj, kiuj neniam povas fariĝi nehaveblaj akcesoraĵoj, kies manko aŭ paneo fiaskigas vian laboron.
Bona instruisto por bona laboro uzu saĝe bonajn ilojn.
(La vorton bona komprenu en la plej pozitiva kaj vasta senco de la vorto.)
(KK)
Demandoj
Kiujn instruhelpilojn vi uzas en via praktiko?
Kiujn helpilojn - eble eĉ memkreitajn - vi uzas, kiuj montriĝis tre efikaj?
Prezentu vian plej ŝatatan kaj malplej ŝatatan lernolibrojn.
Kiujn Esperanto-muzikpecojn vi uzis jam dum la lernado aŭ/kaj instruado de la lingvo?
(Se vi partoprenas trejnseminarion, bonvolu kunpreni la ilojn, kiuj necesas por la respondo al la supraj demandoj.)
6 Konsiloj pri lingvo-instruado
6.1 Formoj de kunlaboro en klaso
Instruado povas okazi en diversaj formoj, en kiuj la instruisto kaj la lernantoj aŭ la lernantoj inter si povas kune labori. Oni distingas:
tutgrupan instruadon
grupan laboradon
partneran laboradon
individuan laboradon
De tempo al tempo okazu ŝanĝo de kunlabora formo, same kiel la ŝanĝo de temo, metodo aŭ ago - tio revekas koncentriĝon. Oni povas uzi diversajn formojn de kunlaboro ankaŭ por atingi certajn celojn. Ekzemple, oni donas al la lernantoj pli da okazoj por paroli, se oni lasas ilin samtempe labori en grupoj aŭ eĉ paroj. Partnera laboro ebligas ankaŭ individuan lernrapidecon. Tamen ne ĉiam ĉiu formo taŭgas, kaj la instruisto devas pripensi, kiun formon elekti.
Tutgrupa instruado
Karakterizaĵo
Ĝi estas la plej konata kaj ,tipa' instruformo. La instruisto estas en la centro de la leciono kaj gvidas ĉiujn procesojn. Per tiu instruistocentra, alfronta instruado li/ŝi prezentadas lernaĵojn, demandadas por gvidi al iu tasko aŭ temo aŭ gvidas interparoladon aŭ diskuton kun ĉiuj lernantoj.
Apliko
Oni apliku tiun formon, kiam ĉiuj lernantoj sciu kaj aŭdu la samon aŭ kiam la instruisto bezonas kontroli la agon aŭ la lingvouzon de ĉiuj lernantoj. Tio povas esti ekzemple:
klarigado (i.a. prezento de nova materialo)
prelegoj
tutgrupaj diskutoj
elparolekzercoj
kolektado de rezultoj el partneraj kaj grupaj laboroj
komparo de ekzercorezultoj
ludoj
Grupa laboro
6.1.2.1 Karakterizaĵo kaj konsiloj
Kelkaj lernantoj (kutime inter tri kaj ses) laboras memstare pri certa tasko. Tio ebligas certagrade individuan lernrapidecon. Krome la instruisto povas respondi al specifaj demandoj, dum la aliaj laboras. Grupigaj kriterioj povas esti:
lotumado (bildparoj, vortparoj, puzleroj)
interesoj
kapabloj, lingvonivelo
deziro
aliaj kriterioj (ekz. okulkoloro, naskiĝdato)
proksimeco de sidlokoj
Ĉu oni ofte regrupigu la lernantojn aŭ ne? Laŭ miaj spertoj estas bone miksi ilin prefere en la komenco (per lotumado ks). Tiel la lernantoj ekkonas unu la alian kaj povas labori kun ankoraŭ nekonataj lernantoj. Post iom da tempo tamen plej ofte tiuj, kiuj ŝatas unu la alian, sidas jam kune, tiam povas esti pli bone ne disigi tiujn preferojn. Tamen pro la grupdinamikaj procesoj indas remiksi la grupojn de tempo al tempo - laŭ hazardo aŭ laŭ intencaj kriterioj. Foje ja necesas, ke oni grupigu ĝuste ne hazarde.
Grupa laboro enhavas ankaŭ riskojn. Lernantoj eble ne ŝatas unu la alian kaj la kunlaboro ne bone funkcias - tio povas bloki la lernadon. Kiam estas konfliktoj inter lernantoj, tiam oni zorgu pri tio, ke ili ne laboru kune. Eblas ankaŭ aranĝi, ke ili ja laboru kune, sed tio efikas ne tiom sur la enhava nivelo sed anstataŭe sur la socia nivelo de lernado. Grupa laboro tamen estas iuspeca defio por la instruisto kaj li bezonas certan kapablon fari kelkajn aferojn samtempe: konsili, observi, reagi, havi superrigardon. Ne eblas retiriĝi kaj simple lasi la grupojn labori!
Ĝenerale grupa laboro havas plurajn tavolojn: ne estas nur la pura enhavo kaj praktikado, sed ankaŭ la organizado de laboro kaj la grupdinamiko en la grupo. Pro tio tre gravas, ke la instruisto observu kaj subtenu pli ol la nuran lingvan ekzercadon. Tre gravas krome, ke ekzistas preciza tempolimigo por grupa laboro, kiu estu anoncita antaŭ la laboro kaj dume: ,Vi havas (ankoraŭ) ... minutojn.' La rezultoj estu nepre prezentataj kaj priparolataj! Tio povas okazi aŭ denove en la grupoj, aŭ por ĉiuj en tutklasa rondo, por montri la rezultojn al la aliaj kaj certigi, ke denove la tuta klaso havu la samajn informojn.
6.1.2.2 Apliko
aktivado de antaŭaj scioj
kuna laborado pri malfacilaj labortaskoj