dispecigo de derivitaj vortoj kaj serĉo de alia signifo povas esti amuza ludo, sed nur ekde la nivelo por komencintoj: (amforo ^ am-for-o)
sinonimoj: serĉ(ig)o de similsignifaj vortoj ofte aperas kiel lernolibraj ekzercoj. Krom trovi similsencajn vortojn en Esperanto povas temi ankaŭ pri parigo de vortoj, kie unu estas kreata helpe de afiksoj kaj la alia estas esprimata per aparta radiko (malsanulejo - hospitalo).
antonimoj (mal-vortoj); tiuj vortoj indikas kontraŭajn signifojn. Pro la - cetere bonŝanca - posedo de nia esperanta prefikso 'mal-' sen ajna fortostreĉo oni povus liveri bonajn solvojn, tial ne vere estas granda tasko parigi tiajn vortojn, krom se ni ekskludas el la ludo la uzon de 'mal-'.
Atentu: en ambaŭ laste menciitaj kazoj oni emas uzi neologismojn (novajn,
ne-fundamentajn vortojn), pri kies uzo kaj instruo ne ĉiu ĝojas, eĉ sufiĉe akre povas
kontraŭbatali (diligenta -<-► maldiligenta, maldiligenta ~ pigra).
La du sekvaj ludoj estas speciale utilaj kaj oftaj por Esperanto-lernantoj, ĉar pro la trajtoj de la lingvo ili estas relative facile fareblaj kaj samtempe estas bona okazo lude ekzerci gravan gramatikaĵon. La ludoj baziĝas je
C
R
I
F
E
K
B
E
Ĵ
I
A
U
R
I
P
R
S
T
U
N
O
Ŝ
E
K
L
T
M
H
D
A
K
A
Ĉ
B
Z
L
vortoserĉado: oni kreas kadron kaj serĉigas sencohavajn radikojn, kiuj povas legiĝi en ĉiu direkto tien-reen, horizontale, vertikale, eĉ diagonale. En la nuna skemo trovu radikojn koncernajn al manĝaĵoj, trinkaĵoj. Por helpi oni povas indiki, kiom da estas kaŝitaj. (Ĉi-kaze minimume sep!)[4]
Vorto- kaj aliaj lingvaj ludoj kun propraj nomoj
anagramo: oni kreas vorton el la donitaj literoj, ĝenerale el ĝuste tiom kiom estas bezonataj por la tasko.
La uzendajn literojn oni povas simple listigi, sed eblas doni ilin ankaŭ kaŝitaj en aliaj vortoj. (Ekz. El la literoj de kvazaŭ personaj nomoj oni devas „produkti" profesiojn aŭ okupojn. Rob Rabi estas , Oskar Eiter estas ktp.)[5]
En alia tipo de anagramoj oni interŝanĝas la komencajn literojn de vortoparoj laŭ la sekvaj ekzemploj: fia moko ^ mia foko aŭ loka rito ^ roka lito.
Speciala versio de ĉi tiu speco estas 'bervalaĵo', kiu utiligas tutajn frazojn, kun subjekto, predikato ks.; kiu kutime havas pri-esperantajn kaj erotikajn aludojn (vd. sube).
Kelkaj formoj de anagramo-ludoj havas apartajn nomojn:
• pendumilo: estas speciala anagramo, en kiu oni antaŭe elektas vorton sed indikas nur la kvanton de la literoj. La ludantoj el tuta listo da literoj (ofte la kompleta alfabeto) provadas diveni kiuj literoj rolas en la vorto. Tiu ludo ofte estas uzata en la reto kaj tie je ĉiu misa elekto aldoniĝas ero al desegniĝanta „pendumilo". La ludo finiĝas, kiam la pendumito estas findesegnita aŭ la vorto estas plena.
skrablo:
ankaŭ tiu tre populara ludo estas iaspeca anagramo, ^^^^^ tipo de krucvortoludo por du ĝis kvar personoj. Per -
tegoletoj - reprezentantaj literojn de diversaj valoroj - estas I farataj sur la tabulo vortoj, kiuj estas interligendaj kiel ĉe krucvortenigmo. http://skrablo.ikso.net/
Estas atingendaj kiel eble plej multaj poentoj pere de lerta eluzado kaj kombinado de la litervaloroj kaj la premiaj tabuleroj. Ekzistas belega kaj tre bona reta skrabloludo, sed aĉeteblas ankaŭ ne-virtualaj, veraj sociludaj versioj.
met-anagramo (logogrifo): por solvi met-anagramon, oni devas al ĉiu antaŭa vorto aldoni unu literon, kaj poste „anagramigi" ĝin, tio estas: krei alian vorton miksante la literojn.
Kompreneble, oni uzas nur radikojn, sen gramatikaj finaĵoj kaj estas utile indiki la priskribon de la atendata nova vorto.
Speciala met-anagramo povas esti, kiam oni petas aldonon ne de unu plusa litero, sed de specialaj vortoj. (Ekz. en la sekvaj vortoj skribu en la spacojn pronomojn tiel, ke la tuta vorto signifu kreskaĵon: tu po, aka o, ozoto, to, rtelo, f ko, me so)[6].
La subaj ludoj ne estas ordigitaj laŭ specialaj principoj, temas nur pri listigo de ne-anagramaj lingvaj ludoj.
palindromo: estas frazo aŭ vorto, kiun oni povas legi en ambaŭ direktoj. Ekzemplo de 'logika veraĵo' se A estas ĝusta, ankaŭ B estas ĝusta, povas esti la sekva (iom speciala) palindromo: AVA OVO SANAS: SANAS OVO AVA. Ĝi estas speciala, kompleksa, ĉar 1) ĝi enhavas internajn, elementajn „palindrometojn" 2) ĝi enhavas du frazojn kun identaj elementoj.)
ŝarado: ludo, kies celo estas diveni vorton. La enigmo estas skribita en rimaĵo, poemeto, kiu dispecigas nomon aŭ vorton je signifoplenaj pliaj eroj, kaj la linioj de la rimaĵo aludas al la unuopaj eroj. Tiujn kunmetante oni ricevas la solvon. (La vortoskemon ni aldonis pedagogicele.)
ano de klubo estas parto en ĝi ( )
duon' de koko ja ne restas sen ĝi (--)
timo sen m-o ja estas sence nur ,ĝi' (--):
duon' de 'zozo, plejparto de zoo: (--)
(pli)
subkapaĵo
genetike identa ĉelaro arkitektura apogilo
l
o
l
k
o
l
k
l
o
n
k
o
l
o
n
K
O
N
S
O
L
estas pagenda, kunlegu ĝin, heroo: ( )-( )[7]gesiM/oroj - sinjorino - o/icisfino - oficejo - loĝejo - loĝanto - aĉetanto
langorompilo: ofte humura fonetika ekzerco, kiu kunigas similajn aŭ samajn fonemojn ene de unu frazo, foje eĉ rimajo, kaj la celo estas rapide kaj senerare eldiri la tekston (ekz. Ŝikaj ŝtrumpoj de Ŝila ŝimas en ŝia ŝranko).
vokalumo: estas donataj nur la vokalojn de vortoj, frazo, teksto kaj la ludo estas kompletigi ilin tiel ke ili fariĝu 'normalaj' kaj kompletaj. Estas bone difini la temon kaj eliri el konkreta materialo, por ke la 'vokalo-skeleto' estu reala kaj farebla. Ekzemple la frazo „La diversaj solvoj de la ludanto(grupo)jpovas esti amuzaj." aspektus tieclass="underline" a iea oo e a uaouo oa ei aua. (Niaj demandoj estas: u i oea a uo? u ii oe aua i?)*****