У Мінск Марынка вярнулася ў адчаі. Што было рабіць? Аднакласнікі, хто таксама не паступіў у інстытут, пайшлі на заводы, падаліся на курсы. Паследаваць іх прыкладу? На гэта не магла адважыцца Марынка. Яна ўсё яшчэ лічыла, што ёй проста не пашанцавала. Некалькі месяцаў яна праседзела дома, баючыся, што калі выйдзе, то сустрэне каго знаёмага. Пачнуць распытваць, спачуваць. Цэлымі днямі Марынка валялася на ложку, чытала, глядзела тэлевізар. Ні маці, ні бабулька яе не папракалі. Толькі Ніна з кожным днём усё смялела. Гэта было, бадай, самым невыносным.
Невядома, колькі працягвалася б такое становішча, калі б аднойчы Марынка не ўскіпела:
— Замінаю табе?
— Мне? — засмяялася Ніна. — Эх ты, дармаедка!
— Мама! — азірнулася Марынка на маці. — Што гэта?
Маці адвяла вочы, а бабулька толькі ўздыхнула.
Глытаючы слёзы, Марынка сказала:
— Паеду, паеду, куды вочы глядзяць!
Яна рашыла, што будзе жыць у суседнім раёне. Там, прынамсі, не будзе знаёмых. Але знаёмыя аказаліся і там — яе аднакласніца Вера Кіеня, якая прыязджала ў госці да цёткі. Даведаўшыся аб Марынчыных нягодах, Вера запрасіла сяброўку на будаўніцтва Палескай электрастанцыі, дзе працавалі ўжо яе бацькі і куды яна збіралася неўзабаве сама. Марынка згадзілася.
Яны з Верай па-рознаму глядзелі на жыццё. Калі Вера, не раздумваючы, пачала вучыцца на муляра, Марынка выбрала сабе іншае: месца ўчотчыцы.
3 часам многае забылася. Яна стала амаль такой, як і была. Прыгажосць яе нават зрабілася больш строгай. Па-ранейшаму хлопцы заглядваліся на яе пры сустрэчы. Але яна вырашыла ні з кім нічога не мець. Толькі вось з Косцем атрымлівалася нешта не так. Марынка часам шкадавала яго. Можа Косця быў не падобны на яе даўніх знаёмых?
X
Кажуць, пачатак часта бывае нялёгкі. 3 гэтым можна згадзіцца. Але гэта мала суцяшае, калі пачатак менавіта тваёй справы акажацца цяжкі. Пачуўшы, што брыгада Клубовіча не выканала заданне, Банжын не на жарты занепакоіўся. Дзе гарантыя, што і астатнія брыгады не пачнуць выбівацца з графіка?
Косця, сустрэўшы Банжына пасля работы, не ведаў, куды схаваць вочы. Чакаў вымовы, якую, думалася, заслужыў. Аднак яму не стала лягчэй, калі Банжын, нават не папракнуўшы, проста запытаўся, чаму гэта здарылася.
— Кацуба ўчора недзе напіўся надвячоркам. Мы параіліся і вырашылі не дапусціць яго сёння да работы...
— Правільна зрабілі.
— Відаць, не зусім. Разлічвалі, што без яго ўправімся. А яно вунь як выйшла.
— Вось што, Клубовіч, ідзі адпачні. А потым заходзь да мяне, падумаем разам.
Злосны прыйшоў Косця ў інтэрнат. Ні Сяргей, ні Сеня яшчэ не клаліся спаць. Адзін Міхась валяўся на ложку: пэўна галава балела.
Косця наліў у шклянку халоднай вады, падаў Міхасю:
— Пахмяліся! Гаварыць будзем.
Міхась прагна выпіў, задаволена спытаў:
— Не справіліся без мяне?
— Учора — не,— пастараўся стрымацца Косця,— сёння — справімся.
— Слухай, брыгадзір, — прапанаваў Сяргей, — давай вывезем яго на тачцы з нашай брыгады. Я ўжо і тачку нагледзеў — шык, як у карэце пракоцім...
— Чуеш, Міхась?
— Не вывезеш. Вы ў абавязацельствах што запісалі? Выхоўваць.
— Ага, — Сяргей перасеў да Кацубы на ложак, паклаў сваю моцную руку яму на плячо. — Слухай! Прасіцца будзеш, каб выгналі — не выганім. Я вазьмуся за тваё выхаванне. Я! — і так сціснуў плячо Кацу- бў, што той заенчыў:
— Пусці! Не маеш права, буду скардзіцца.
— Скардзіцца? — грымеў Сяргей. — 3 гэтай хвіліны, лічы, я табе за бацьку буду, за начальства. Я з цябе чалавека рабіць буду!
Косця пачаў прасіцца:
— Дайце хоць крышку паспаць. А з табой, Кацуба, я таксама яшчэ пагавару. Рыхтуйся.
Косця лёг, заплюшчыў вочы. Па стомленым целе разліўся спакой, навакольнае адсунулася некуды далёка-далёка. Яшчэ размаўлялі хлопцы, пра нешта, здаецца, спрачаліся, а яму ўжо не было да гэтага ніякай справы. У галаве мроілася сваё. Яно не мела непасрэднага дачынення да сённяшняй падзеі і разам з тым не давала заснуць. Чаму? Хіба можа быць лепш у жыцці? У яго цікавая работа і на свеце ёсць цудоўная, адзіная Марынка, такая ласкавая, уважлівая. Побач з ёй ён адчувае сябе здольным зрабіць што-небудзь выдатнае. Але нібы хто трымае за тыя крылы, што выраслі ў яго за апошні час, не дае ўзняць іх. Узялі абавязацельствы, расшумеліся, нахваліліся. А як было, так і засталося. Нават часам горш. Як сёння, напрыклад. Нечага недагледзеў ён, не прадумаў — і вось вынік. А можа гэта Марынка адбірае ў яго ўсю ўвагу, і тую, што яшчэ нядаўна ён аддаваў толькі брыгадзе, толькі рабоцеі? Не прынесла яму спакою гэта сяброўства. Ніколі не ўведаеш, як яна паглядзіць на цябе ў наступную хвіліну: прыязна або холадна. Але не, не можа быць вінаватай яна. Хіба Кацуба раней не піў, не прагульваў, не біў лынды? А можа гэта ён, Косця, сабе апраўданне шукае? Што было раней, не можа быць цяпер. Да якога часу можна таптацца на месцы? Няўжо праз аднаго Кацубу на цэлую брыгаду нападуць нягоды? Ён адзін, а ёсць брыгада, брыгадзір...