...Бадай кожная школа — сельская ці гарадская, малая або вялікая, узорная ці непрыкметная — тым не менш з’яўляецца родным домам для падлетка. Там — настаўнікі, важатыя, таварышы. Там — кнігі з героямі, якія палюбіліся, на якіх хочацца быць падобным. Там — цікавыя зборы, гульні, паходы.
Для Веры школа стала домам, прынамсі з таго часу, калі яна навучылася крытычна ставіцца і да свайго жыцця і да жыцця іншых. Маці з яе абмежаванымі інтарэсамі, якія не ішлі далей зарплаты мужа, мэблі ў хаце і модных сукенак, перастала раптам быць для яе аўтарытэтам. Яна ўжо не раілася з ёю, не дзялілася думкамі, таямніцамі. Заставаўся бацька, якога Вера любіла, да якога цягнулася. Бацька быў будаўніком, адным з тых, хто ўзводзіў фабрыкі, заводы, гарады, і гэта выклікала ў Веры гонар. Будаўніцтва — гэта ж нешта вунь якое вялікае!.. Так паступова ўмацавалася думка аб яе прызванні. Быць толькі будаўніком. Дзе? Ці мае гэта значэнне? Уперадзе яшчэ школа, інстытут...
Школа была скончана, з інстытутам не атрымалася. Але Вера гаварыла няпраўду, калі тлумачыла, што прыехала на Палессе за бацькамі. Для яе гэта быў проста шчаслівы выпадак.
На летнія канікулы група вучняў іх дзевятага класа пайшла ў турысцкі паход па рэках Палесся, па месцах колішніх партызанскіх лагераў. Юнакам і дзяўчатам, якія ведалі пра вайну толькі з кніг або расказаў старэйшых, хацелася пабачыць легендарныя мясціны, пахадзіць па партызанскіх сцежках і можа хоць на хвіліну адчуць суровы подых таго часу.
Вера таксама была ў паходзе. Яна бачыла акопы, зямлянкі і сцежку, па якой у дні блакады выслізнулі з вогненнага кола партызаны, што стаялі лагерам у Забярозаўскай пушчы. Вера крыху адстала ад таварышаў, хадзіла адна. Здавалася, што так ёй не будуць перашкаджаць глядзець, думаць. Яна ледзь не прагледзела галоўнае — сціплы слупок з чырвонай зорачкай. Вера пачула, як праваднік расказваў:
— Праз гэтае балота адыходзіў апошні атрад. Але немцы здагадаліся, што недзе, відаць, ёсць выхад і зрабілі спробу апярэдзіць нас. Нешматлікія нашы заслоны былі змяты. Заставаўся адзін толькі кулямёт, вось якраз на гэтым месцы. Пазіцыя зручная, бачыце, лагер, у які ўварваліся тады немцы, увесь перад вамі. I раптам кулямёт сціх. Паранены кулямётчык спрабаваў быў падняць галаву, дацягнуцца да гашэткі, але новая куля абарвала яго жыццё. Мы разгубіліся, і тады з калоны кінулася да кулямёта наша санітарка. Як яе прозвішча, пэўна ведалі ў штабе. Мы ж называлі яе проста Вера. Атрад быў выратаваны.
— А Вера?
— Вера загінула... Вось тут.
Доўга пасля сніла Вера Кіеня тую палескую палянку з магілай.
Сніла палянку і бярозку, якую яна пасадзіла пасля цішком побач з магілай. I ніхто не ведаў, што тады Вера дала клятву і сабе і той партызанцы: быць падобнай на яе.
XI
Выпадковая рэпліка Клубовіча падала Банжыну дікавую ідэю. Магутны саракатонны вежавы кран мае вышыню добрых сорак метраў. Але, як і кожны кран такога тыпу, ён разборны. Гэта значыць, што пры ўстаноўцы на новым месцы яго трэба кожны раз зноў збіраць. I вось гэта аказваецца самым складаным. Бо чым вышэй узнімаецца кран, тым больш цяжка прыходзіцца мантажнікам. Тое, што на зямлі можа зрабіць больш-менш кваліфікаваны слесар, на вышыні пятага ці шостага паверха пад сілу толькі віртуозу-мантажніку.
Ледзь не да світання прасядзеў Банжын ля свайго рабочага стала, прыкідваючы, як найлепш арганізаваць мантаж. Яму было ясна, што толькі зборка вузлоў і буйных дэталей на зямлі паможа выйграць час. Але як падняць іх пасля наверх? Якая дапусцімая мяжа вагі такой узбуйненай канструкцыі? На гэта ніхто яму пакуль не мог даць адказу: такім спосабам кранаў яшчэ не збіралі, трэба было самому думаць, рыхтавацца да адказнасці, бо без рызыкі тут абысціся нельга.
За сценкай у суседзяў заплакала дзіцё. Банжын схамянуўся, зірнуў на гадзіннік. Тры гадзіны. На ўсходзе пабялела неба. Пачынаўся дзень, поўны і ранейшых клопатаў, і новых, якія ён, Банжын, возьме на сябе пасля сённяшняй бяссоннай ночы.
Ад доўгага сядзення цела зрабілася чужое, непаслухмянае. Банжын выйшаў на балкон. Гарадок яшчэ спаў, аднак жыццё на будаўнічых пляцоўках не спынялася і ўначы. Ярка свяцілі ліхтары, мігалі зялёныя маланкі электразваркі, недзе ля склада крычаў манеўровы паравоз. Усё навокал было прывычнае, роднае.
А зара разгаралася. Дзень уваходзіў у свае правы. Што прынясе ён? Як сустрэне праект Кіеня? Пакуль у Банжына не было падстаў скардзіцца на галоўнага інжынера. Адносіны паміж імі былі дзелавыя, у сур’ёзных выпадках Кіеня заўсёды яго падтрымліваў. Але разам з тым сумесная работа не здружыла іх, не надала іх адносінам неабходнай у такіх выпадках цеплыні і прыязнасці. Таму Банжын і непакоіўся, хваляваўся.