U o‘rnidan turdi va shoshmaygina ortmoqlangan oziq-ovqatli xaltachasini orqasiga qulayroq joylab oldi. Bir lahzagina uning qo‘llari yana titrab ketdi, biroq Spender juda qat’iy ravishda: “Yo‘q!” deb buyruq berdi va titroq o‘sha zahoti o‘tib ketdi. So‘ng bitta-bitta odimlab cho‘g‘dek qizil qoyalar orasida bir o‘zi ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
Olov purkagan quyosh tobora yuqoriga o‘rlab borardi. Bir soatdan keyin kapitan nonushta qilgani raketa ichidan chiqib keldi. U fazogirlar bilan salomlashish uchun og‘iz ochmoqchi ham bo‘lgan ediki, havoda to‘pponcha tutunining yengil hidini payqab, to‘xtab qoldi. Qarasa, oshpaz gavdasi bilan gulxanni qoplab yerda yotibdi. To‘rttala fazogir esa sovib qolgan nonushta oldida o‘tirardi.
Trapdan Parkxill va yana ikki odam tushib keldi. Kapitan ularning yo‘lini to‘sib turar ekan, ko‘zlarini stolda unsiz o‘tirgan odamlardan, ularning gavdalarini g‘alati tutib turishlaridan ololmayotgan edi.
— Hamma odamlarni yig‘ing! — buyruq berdi kapitan.
Parkxill kanal yoqalab yugurib ketdi.
Kapitan qo‘li bilan Cherokini turtdi. Cheroki asta bukildi-da, stuldan yiqilib tushdi. Quyosh nurlaridan uning qattiq sochlari va yuzi yorishib ketdi.
Ekipaj to‘plandi.
— Kim yo‘q?
— Yana o‘sha Spender yo‘q. Biggsni kanaldan topolmadik.
— Spender!
Kapitan uchlari quyoshli osmonga qadalgan tog‘larga qarab qo‘ydi. Quyoshda uning tirjaygan tishlari charaqlab ketdi.
— Jin ursin uni, — horg‘in dedi kapitan. — Nega u mening oldimga kelmadi, u bilan o‘zim gaplashib qo‘yardim.
— Yo‘q, u bilan men gaplashib qo‘yardim! — qichqirdi Parkxill ko‘zlari g‘azabdan chaqnab. — Boshini yorib, miyasining qatig‘ini chiqarardim.
Kapitan Uaylder boshi bilan imlab ikkalasini chaqirdi.
— Belkuraklarni olinglar, — dedi u. Jaziramada yer kavlash o‘limdan qiyin edi. Qurib qolgan dengizdan issiq shamol esar, yuzga changni keltirib urar edi, kapitan bo‘lsa, Injilni varaqlardi. Biroq u kitobni yopdi va belkuraklardan matoga o‘ralgan badanlarga qum ohista shuvullab to‘kila boshladi.
Ular raketa oldiga qaytib borishdi, vintovkalarining zatvorlarini sharaqlatishdi, kamarlariga orqadan granatalar bog‘lab olishdi, to‘pponchaning g‘ilofdan oson sug‘urib olinishini tekshirib ko‘rishdi. Har bir kishiga tog‘ning ma’lum bir joyi ajratilgan edi. Kapitan kim qayoqqa borishini aytib turdi, u ovozini ko‘tarmas, qo‘llari holsiz osilib turardi, qo‘llarini deyarli qimirlatmas edi.
— Ketdik, — dedi u.
Spender vohaning turli chekkalarida chang bulutlari ko‘tarilishini ko‘rib turardi va ta’qib barcha qoidalarga binoan boshlanganini tushundi. U o‘qib turgan yassi kumush kitobini qo‘ydi-da, katta tosh ustiga joylashib o‘tirib oldi. Kitob sahifalari papiros qog‘ozidek nafis, qo‘lda zarhal va qora chiziqlar bilan ishlangan suratli kumush varaqlardan iborat edi. Bu o‘n ming yil ilgarigi, ular uncha katta bo‘lmagan mars qishlog‘ining bir villasida topgan falsafiy risola edi. Spender kitobdan ajralgisi kelmasdi.
U hatto avvaliga: “Arzirmikan? Nima bo‘lsa bo‘ldi, ular kelib meni o‘ldirmagunlaricha o‘tirib, Injil o‘qiyveraman”, deb o‘yladi.
Ertalab u olti odamni otib o‘ldirgandan keyin o‘zini yolg‘iz his etdi, so‘ng ko‘ngli behuzur bo‘ldi va nihoyat vujudini g‘alati xotirjamlik egalladi, ammo bu tuyg‘u ham tez o‘tib ketdi, chunki ta’qibchilarning yo‘lini bildiruvchi changni ko‘rgach, uni yana ayovsiz tuyg‘ular chulg‘adi.
U safar flyagasidan muzdek suv ho‘pladi. Keyin o‘rnidan turdi, kerishdi, esnadi va uni qurshab turgan vohadagi allalovchi sukunatga quloq tutdi. Eh, u va u yoqdan, Yerdan kelgan yana bir necha odam bu yerga kelib o‘rnashib, beg‘am, betashvish yashaganlarida, qandoq yaxshi bo‘lar edi-ya…
Spender bir qo‘liga kitobni oldi, ikkinchisiga esa to‘pponchani. Ro‘parada tagida oppoq toshchalar ko‘rinib turgan, qirg‘oqlarini yirik-yirik xarsanglar qoplagan tezoqar daryo shovullardi. U toshlar ustida yechindi-da, badanini chaygani suvga tushdi. Shoshmasdan suvda yuvinib-chayinib oldi-da, yana chiqib kiyimlarini kiydi va to‘pponchani qo‘liga oldi.
Dastlabki o‘q ovozlari kunduzgi soat uchlarda yangradi. Bu paytga kelib Spender baland tog‘larga chiqib ketgan edi. Orqadan uni ta’qib qilib kelar edilar. Uch mars tog‘ shaharchasi ortda qoldi.
Ularning tepasida marsliklarning villalari yoyilib yotar edi. Yam-yashil o‘tloqlar va tezoqar daryochalardan zavqlangan qadimgi marsliklar toshtaxtalardan hovuzlar barpo etgan, kutubxonalar qurgan, favvoralari shaldirab turgan bog‘lar bunyod etgan edilar. Spender yarim soatcha yomg‘ir suviga to‘lgan hovuzda ta’qibchilarning yaqinlashishini kutib, cho‘milib oldi.
Villadan chiqib ketar ekan, uning qulog‘iga o‘q ovozi chalindi. Orqa tomonda undan besh metrlar narida g‘isht mayda-mayda bo‘laklarga bo‘linib portladi. Spender yugurib qoya ortiga berkindi, o‘girilib, bir o‘q bilanoq ta’qibchilarning birini yer tishlatdi.
Uni ko‘rib olib, qo‘lga tushirishlarini Spender bilar edi. Chor atrofdan o‘rab olishadi-da, asta-sekin yaqinlashib kelaveradilar va qarabsizki, tamom-da. Ularning hatto shu paytgacha granata irg‘itmaganlari g‘alati. Kapitan Uaylder bir og‘iz aytsa, bo‘ldi edi…
“Meni tolqonga aylantirish uchun juda ham noziklik qilaman, — deya ko‘nglidan o‘tkazdi u. — Kapitanni shu narsa ushlab turibdi. U birgina tirqishcha bilan ishni tugatib qo‘ymoqchi bo‘layotir.
Ajabo… Mening sarishtagina o‘lishimni istayapti. Qonim to‘kilmasin deyapti. Nima uchun? Shuning uchunki, u meni tushunadi. Uning yigitlari jonini garovga qo‘yib, sabr qilayotgani shundan edi, ishqilib, bitta o‘q bilan boshimni nishonga olib, saranjom qilsa go‘rga edi. Shunday emasmi?”
Spenderning atrofidagi toshlarni irg‘itib, birin-ketin to‘qqiz-o‘n marta o‘q uzildi. Unga qarata ustalik bilan o‘q uzishardi, u hatto qo‘lidan qo‘ymay ushlab turgan kumush kitobdan nigohini ham uzmayotgandi.
Kapitan qo‘lida vintovka bilan quyoshning jazirama nurlari ostida panadan sakrab chiqdi. Spender to‘pponchasi bilan uni mo‘ljalga ola boshladi, biroq otishga shoshmayotgandi. Buning o‘rniga u boshqa nishonni tanladi va Uayd yotgan qoyaning cho‘qqisini uchirib yubordi. O’sha yoqdan ayanchli qichqiriq eshitildi.
Birdan kapitan qaddini g‘oz tutdi-da, oq ro‘molcha tutgan qo‘lini osmonga ko‘tardi. U o‘z odamlariga bir narsalar dedi va vintovkasini bir chetga qo‘yib, nishablikdan yuqoriga o‘rlab ketdi.
Spender bir oz kutib turdi, keyin to‘pponchasini shay tutgancha u ham oyoqqa turdi.
Kapitan uning oldiga keldi-da, Spenderga qaramaslikka harakat qilib, issiq toshga o‘tirdi.
Kapitanning qo‘li kurtkasi cho‘ntagiga cho‘zildi. Spender to‘pponchasini mahkamroq qisdi.
— Sigareta chekasanmi? — taklif qildi kapitan.
— Rahmat. — Spender bitta sigareta oldi.
— Gugurting bormi?
— Bor.
Ular chuqur sukunat ichida bir-ikki sigaret tutunini ichiga tortishdi.
— Kun issiq, — dedi kapitan.
— Juda ham.
— Qalay, yaxshi joylashib oldilaringmi?
— Zo‘r.
— Qancha turmoqchisizlar?
— O’n-o‘n beshta odamni yer tishlatishga qancha kerak bo‘lsa, o‘shancha.
— Ertalab qulay payt ekanida sizlar nega biz uchalamizni o‘ldirmadinglar? Bemalol shunday qilsalaring bo‘lar edi-ku?
— Bilaman. Kayfiyat yo‘q edi. Miyangda bir narsa g‘uvillab turganida o‘zingga-o‘zing pand bera boshlaysan. Bitta sen haqsan, boshqalar hammasi nohaq, deb o‘ylaysan. Lekin, men mana bu odamlarni o‘ldira boshlaganimda birdan ularning g‘irt ahmoqligini, ularga qo‘l ko‘tarib bekor qilganimni anglab qoldim. Kech angladim. Shundan keyin davom etishga ko‘nglim bo‘lmadi, o‘zimni yana aldash, g‘azabimni qo‘zg‘atish, kerakli kayfiyatni qayta tiklash uchun bu yerdan ketdim.