— Прыгожа ўсё гэта глядзіцца з-за шыбаў, — задумна прамовіў хлопец. — Але на двары не вельмі ўтульна: вецер, калючы снег… Калі я ішоў, не было яшчэ такога моцнага ветру.
— А па мне, дык хоць самы люты мароз — усё адно на вуліцы лепей. Я ўжо забылася нават, як снег рыпіць і чым зіма пахне. — Пятроўна з замілаваннем глядзела ў акно: скрозь снежную завесу ледзь праступаў абрыс суседняга дома.
— Каб я, Яніна Пятроўна, за вас не баяўся, даўно б на двор вывеў. Але гэта лепей па цёплым часе рабіць. Як павесіце на сябе зімовую вопратку — адразу ж на сэрца нагрузка. Спусціцца мы яшчэ спусцімся, а вось угору…
— Ды ладна, — усміхнулася Мачульская. — Гэта я проста да слова. Ведаеце, калі невылазна дома сядзіш, то звыкаешся неяк і падчас ловіш сябе на думцы, што ці то не хочаш, ці то пабойваешся адкрытай прасторы.
— Усё, Яніна Пятроўна, вырашылі, — ажывіўся хлопец, — як пацяплее, будзем на двор выбірацца: да птушак, да кветак, да ласкавага ветрыку…
Абое на хвіліну прымоўклі, і было чуваць, як стукаецца ў шыбу завея.
— А ўсё ж няма для мяне нічога, вабнейшага за зіму, — прамовіла старая. — Гэта як іншы свет, чараўніцтва. Праўда, цяпер зімы зусім не такія, як колісь. У дзяцінстве, памятаю, на нашай вуліцы сумёты платы завальвалі… Што ты!
— І я вельмі люблю зіму, Пятроўна. Марозную, снежную… Асабліва, калі сонца па свежых гурбах гуляе. Тады — на лыжы і ў лес. І каб абавязкова адзін… А бывае, проста сяджу дома, як мы зараз, і на снегапад любуюся. Тады ўзгадваюцца любімыя вершы. Напрыклад, такі:
Снег идет, снег идет,
Снег идет, и все в смятенье:
Убеленный пешеход,
Удивленные растенья,
Перекрестка поворот.
— Нешта знаёмае, — задумалася Пятроўна і пытальна зірнула на Кастуся: — Гэта ж песня такая ёсць?
— Ёсць і песня. А верш гэты — Барыса Пастарнака, — адказаў суразмоўнік. — Няма паэта, які б танчэй і выразней зіму разумеў, чым ён. У яго нібы сама душа са снегу народжана. Паслухайце:
Небо сверху любуется лепкой
Мертвых, крепко придавленных век.
Все в снегу, двор и каждая щепка,
И на дереве каждый побег.
— Хіба гэта не цуд! Жыві ды не памірай пасля такіх вершаў, — з натхненнем працягваў хлопец. — Гэх, Яніна Пятроўна, а давайце зараз з вамі вып’ем за тое, — ён узяў са стала бутэльку, — каб адно любаваліся мы на зіму, а не мерзлі, каб грэліся мы на сонцы, а не пакутавалі ад спёкі, каб дажджы наталялі зямлю, а не выклікалі паводкі ды няўроды. І каб чалавек, у сваю чаргу, не брыдзіў сваёй хцівасцю навакольнае хараство, каб не труціў ён рэкі і азёры, каб бярог паветра і глебу ад розных адкідаў цывілізацыі…
— Ну, за гэта варта выпіць, — падтрымала старая.
Хлопец пайшоў на кухню і вярнуўся з двума фужэрамі і штопарам.
— Мне толькі трошачкі, — папярэдзіла Пятроўна.
— Само сабой, — кіўнуў Кастусь і наліў ёй чвэрць фужэра. — Вось так самы раз будзе… Гэта “Алігатэ” — бяскрыўднае белае віно. — Ён напоўніў свой келіх, падняў да ўзроўню грудзей. — За прыгажосць, Яніна Пятроўна, і за дабрыню чалавечую.
Асцярожна чокнуліся, выпілі.
— Паслухайце, Косця, — пасля невялікай паўзы спыталася бабулька. — Можна вам задаць адно далікатнае пытанне?
— Думаю, можна.
— Вось вам гадоў… дваццаць сем…
— Дваццаць восем, — удакладніў Кастусь.
— Тым болей, — працягвала Пятроўна. — Хлопец вы сімпатычны, добры… Але нежанаты. Калі не сакрэт, ёсць у вас каханая дзяўчына?
— Няма, — з чыстасардэчнай прастатой адказаў малады чалавек.
— Чаму? Не шукалі?
— Ведаеце, Яніна Пятроўна, я не адчуваю, што народжаны для сямейнага жыцця.
— Як так? — здзівілася старая.
— Як кажа наш айцец Аляксандр, кожны чалавек павінен прыслухоўвацца да свайго ўнутранага голасу і ў пэўны час вызначыць, для чаго ён жыве. Калі гэтага па розных прычынах не адбываецца, то Бог пасылае нам выпрабаванні, каб абразуміць і наставіць на правільны шлях. А калі чалавек глухі і ўпарта не хоча жыць сваім жыццём, можа надарыцца катастрофа… Я не ведаю яшчэ, Яніна Пятроўна, свайго заклікання, але прадчуваю, што шлях мой будзе нялёгкі і пакручасты. Можа, у рэшце рэшт прывядзе ён мяне ў манастыр… Ва ўсякім разе, наўрад ці калі-небудзь я ажанюся.
— Нейкія вы дзіўныя рэчы, Косця, гаворыце. Вось жа перад вамі прыклад чалавечага адзіноцтва сядзіць. Думаеце, я ад таго шчаслівая?
— Вам жыццё вайна паламала, Яніна Пятроўна. А шлях вы абралі правільны. Для вас ён — замужжа, дзеці… Што яны не нарадзіліся, не ваша віна. Затое вы захавалі вернасць памяці героя. Бог ведае пра вашу ахвяру і пра вас не забудзецца. — Ён крыху памаўчаў. — У мяне ж іншы выпадак. Я паважаю жанчын, мне, канешне ж, падабаюцца дзяўчаты, але пакахаць не магу, бо каханне — гэта страсць, а страсць для мяне — пагуба. Захварэўшы на каханне, я не змагу выканаць тое, дзеля чаго народжаны, хоць — як гэта ні смешна — яшчэ не ведаю, дзеля чаго. Палюбіўшы кагосьці выключна, нехрыстовай любоўю, я не змагу ставіцца з любасцю да ўсяго чалавецтва, бо тая адзіная, выключная перацягне на сябе маю існасць, зробіць прадузятым, патрабавальным, эгаістычным. Няма большых эгаістаў, чым закаханыя.